"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Het basisinkomen vs de negatieve inkomstenbelasting

corres_kiosk_gratisgeld_images_cover_01_1024x1024Het basisinkomen is op deze website al vaak aan bod gekomen. Ik schreef al over het erg goede e-boek van Bergman ‘gratis geld voor iedereen‘, ik maakte een analyse van alle (on)zin die er over verteld wordt en ik refereerde aan de negatieve inkomstenbelasting die praktisch gezien hetzelfde is, maar veel beter bij grote groepen valt.

Nu schreef Ronald Mulder een mooi stuk met de titel: ‘laten we eens ophouden over het basisinkomen‘. Want zo stelt hij (in iets andere woorden): het is een religieuze discussie. Je bent voor of tegen. Geen mening hebben lijkt geen optie en feiten doen er dan vaak niet toe.

Definitie basisinkomen

Ronald merkt terecht op dat praktisch iedereen er een mening over heeft, maar slechts weinig zelfs maar kennis van de inhoud hebben. Zelfs het begrip roept veel verwarring op, in zoverre dat men er zelf een mening bij gevormd heeft en dat is dan de inhoud van het begrip. Een groot probleem als je hetzelfde woord voor iets heel anders gebruikt.

De definitie van het basisinkomen is:

Iedereen krijgt maandelijks een bedrag dat voldoende is om sober van te leven, zonder dat daar een verplichting tegenover staat en ongeacht zijn inkomen, vermogen of de samenstelling van zijn huishouden.

Definitie negatieve inkomstenbelasting

Dan is er de negatieve inkomstenbelasting. Daar zijn veel meer mensen voor te porren. Dat roept minder weerstand op. Ronald liet eerder al zien at de twee op exact hetzelfde uitkomen. Als je namelijk niets verdient heb je dus gewoon een basisinkomen.

De definitie van de negatieve inkomstenbelasting is:

De Negatieve Inkomstenbelasting is een progressieve inkomstenbelasting waarbij mensen beneden een bepaald inkomensniveau overheidshulp krijgen in plaats van belasting moeten betalen. Deze negatieve belasting zou voor iedereen gelden en alle andere overheidshulp, die zich meestal richt op een specifieke inkomensgroep, zou worden afgeschaft.

Toch is er een substantieel verschil en dat is de reden dat ik, in tegenstelling tot Ronald, tegen een negatieve inkomstenbelasting ben. Het is volgens mij géén goed alternatief voor het basisinkomen.

Tegen de negatieve inkomstenbelasting

De reden waarom dit volgens mij niet gaat werken is het systeem. Het systeem zal inhouden dat werken niet beloond wordt onder een bepaald niveau. Precies zoals nu vaak met de bijstand of uitkeringen het geval is. Pas als je een hele dikke of full-time baan hebt is het rendabel. Je kan niet iets bijverdienen, want dat trekken we meteen van je uitkering af.

Een rekenvoorbeeld.

Stel je hebt een basisinkomen van 1.500 euro per maand en een belasting van 50% van alles dat je verdient. Stel je gaat tekeningen maken en verdient daarmee 500 euro. Dan heb je dus 250 euro meer en heb je die maand 1.750 euro.

Stel je hebt een negatieve inkomstenbelasting die 1.500 euro per maand bedraagt als je niets verdient. Stel je maakt tekeningen voor 500 euro. Dan heb je die maand 500 euro verdient en krijg je nog 1.000 euro negatieve inkomstenbelasting. Dus heb je 1.500 euro. Niet echt een incentive dus om iets te gaan doen.

Nu kan je natuurlijk dan dingen gaan doen met belastingvrije sommen, maar uiteindelijk zal het systeem, net als nu, er straks op neerkomen dat je bij een negatieve inkomstenbelasting geen incentive hebt om te gaan werken voor kleine bedragen. Precies wat je wel zou moeten willen. Dus hoewel Ronald gelijk heeft met zijn analyse dat het bedrag hetzelfde uitkomt, is de incentive heel anders.

Hoewel het voor veel mensen dus veel aantrekkelijker klinkt en ook veel acceptabeler dan iedereen een basisinkomen geven, krijgen we daarmee straks precies dezelfde problemen als nu met de bijstand en andere uitkeringen. Toegegeven, nu ga je vaak achteruit als je gaat werken, maar het probleem dat je elke euro die je verdient meteen moet inleveren blijft bestaan. Het is niet rendabel. Ook kost het veel meer administratie, je moet immers de inkomsten maandelijks doorgeven om het echt goed te kunnen regelen, anders krijg je weer naheffingen en zo.

Edit: Ronald Mulder geeft aan dat ik een rekenfout maak en ik vrees dat hij gelijk heeft. Immers kan je met een belastingvrije som hier een oplossing voor vinden. Stel je hebt een belastingvrije som van 3.000 euro en belasting daar boven of onder van 50%. Dan loont werken dus wel altijd. Als je immers niets verdient heb je 1.500 euro. Als je 500 euro verdient heb je 3.000 – 0,5 * (3000-500) = 1.750. Daar heeft hij helemaal gelijk in. Ik vraag me alleen af in hoeverre een belastingvrije voet van 3.000 euro realistisch is (terwijl een basis van 1.500 me wel realistisch lijkt). Ook blijft het argument van de grotere administratieve lasten staan. 

Ik hoor vaak mensen roepen dat ‘anderen’ lui zijn en niets doen. En dat als we ze niet met een stok achter de broek aan zitten dat ze ook nooit zullen bewegen. En die mensen zijn er. En die stok helpt dan ook niet. Wat bij een andere groep wel werkt is de wortel. Als je het rendabel maakt om iets te doen, gaan mensen vaak iets doen. Dat kan je alleen door niets af te pakken als ze iets doen. Of beter gezegd: door enkel een deel af te pakken van wat ze meer hebben. Dus belasting heffen over elke euro die iemand verdient.

Daarom ben ik van mening dat, hoewel het maatschappelijk veel beter valt, een negatieve inkomstenbelasting geen goed idee is.

Bas van de Haterd is auteur, (internationaal) spreker en adviseur over de invloed van technologie op werk. Hij kijkt zowel naar het werk dat mensen nog gaan doen, de manier waarop we dit werk organiseren als de manier waarop we mensen voor dit werk aantrekken en motiveren. Hij schreef hierover o.a. boeken als 'Talent Acquisition Excellence', '10 banen die verdwijn & 10 banen die verschijnen', de maatschappelijke impact van de zelfrijdende auto en (R)evolutie van Werk. Ook organiseert hij jaarlijks het Digitaal-Werven event. Bekijk alle berichten van Bas van de Haterd

4 reacties op dit bericht

  1. Beste Bas,

    Mooi artikel!
    Ik ben ook veel meer voor het basisinkomen dan een negatieve inkomstenbelasting, met name omdat een basisinkomen de waardigheid van ieder mens veel meer benadrukt. Ik kan me een onderzoek herinneren waarbij ze in London daklozen die ook nog verslaafd waren per maand £ 3000,- gaven zonder tegenprestatie. Op jaarbasis was dit bedrag gelijk aan wat (volgens een zeer voorzichtige berekening) de kosten van de staat voor deze mensen was. Wat bleek. 80% van deze mensen gingen direct werken aan een betere toekomst, ging werk zoeken een vaste verblijfplaats en probeerde daadwerkelijk af te kicken. Gemiddeld bleken ze maar £ 800,- pond per maand uit te geven. Een groot aantal ging een opleiding volgen om hun ver weggestopte dromen te verwezenlijken. Waar de sceptici bang waren dat al het geld direct opgemaakt zou worden aan drugs, bleek voor de overgrote meerderheid het tegenovergestelde het geval!
    Als we in staat zijn ons normatieve vingertje achterwege te laten en erop vertrouwen dat mensen zelf keuzes kunnen maken, dan zal een hoop leed verleden tijd zijn.
    Het grootste probleem lijkt me dan ook niet het basisinkomen (of de negatieve inkomstenbelasting) zelf, maar de overgang van het huidige systeem naar het basisinkomen. Hoe hoog moet het worden? Wat doen we met mensen die er op achteruitgaan? Wat doen we met alle ambtenaren en hulpverleners die overbodig zullen worden?

    • Beste Gideon,

      Ik ken het onderzoek ook, het was overigens geen 3000 pond geloof ik hoor, veel minder, maar de resultaten kloppen.

      Overigens is het systeem financieel redelijk hetzelfde, die negatieve inkomstenbelasting. Het biedt namelijk ook een basisinkomen, alleen is voor velen makkelijker verkoopbaar. Ik zie echter vooral een aantal uitvoeringsissues. De vraag is dus: ga je voor een beter systeem, dat heel veel weerstand in de maatschappij oproept, of een minder systeem dat makkelijker verkoopbaar is.

      Wat betreft mensen die er op achteruit gaan. Dat is, heel cru, een keuze. Alleen in Nederland kennen we de koopkracht plaatjes. Alleen in Nederland roepen we dat we vooral moeten vasthouden aan wat we hebben. Er zijn geen idealen meer. Zeggen dat als je met zo’n systeem mensen die er op achteruit gaan misschien eerlijker is, is not done. Nou, ik durf dat wel. Ja, er zullen mensen op achteruit gaan. En wel in allerlei geledingen. En dat is in mijn optiek dan fair.

      De vraag wat we met heel veel mensen moeten doen, ik denk met name ambtenaren, die niet meer nodig zijn. Een goede vraag, waar ik geen antwoord op heb. Het voordeel is dat ze een basisinkomen hebben.

      • Bedankt voor je duidelijke antwoord. Wat ons betreft dus een basisinkomen!

  2. Puur voor degenen die dit na 2 jaar nog lezen:

    “Ik vraag me alleen af in hoeverre een belastingvrije voet van 3.000 euro realistisch is (terwijl een basis van 1.500 me wel realistisch lijkt).”

    Als een belastingvrije voet van 3000 euro niet realistisch is met een NIB dan is een belastingtarief van 50% met een UBI dat ook niet. Beiden leveren immers netto (secundaire effecten buiten beschouwing gelaten) dezelfde som op voor de overheid. Oftewel, als die 3000 euro belastingvrije voet een begrotingstekort oplevert en daarom naar 1500 moet dan zal 50% belasting ook een begrotingstekort opleveren en zal dat tarief bv. naar 55% moeten.