“Minister De Jonge toont te weinig pit of power in plannen over terugdringen flex in zorgsector.”

Er is onvoldoende balans tussen vast en flex in de zorg, schrijft minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) aan de Tweede Kamer. In diezelfde brief presenteert hij zijn actieplan om de flexibilisering van de arbeidsmarkt in de zorg terug te dringen.

De brief zal vandaag aan bod komen in het overleg tussen de minister en de Kamer. Vanaf 10:00 uur is de flexibilisering namelijk een agendapunt tijdens het algemeen overleg over het arbeidsmarktbeleid in de zorg. Dit overleg komt op de dag dat het CBS bekend maakt dat de zorgsector momenteel de grootste banen motor is van Nederland. In het vierde kwartaal van 2019 kwamen er 13 duizend banen bij in de zorg.

Minister De Jonge wil voor de zorg…

• … een werkcode en goed werkgeverschap

De Jonge wil betere arbeidsvoorwaarden voor zowel flexibel als vast personeel in de zorg. Hij verwijst naar de werkcode van de financiële sector, waarin staat dat bedrijven mensen die hetzelfde werk doen, hetzelfde moet belonen en behandelen. Ook moeten flexwerkers voldoende geld krijgen om te sparen voor ziekte en pensioen.

De Jonge wil ook zo’n werkcode voor de zorg en gaat samen met de sociale partners kijken of dat kan. Die werkcode wordt geen regel, maar richtlijn. De Jonge schrijft namelijk ook: “Het is primair aan CAO-partijen om passende arbeidsvoorwaarden af te spreken. Daar gaan wij niet over.”

• …een maximaal inhuurtarief

De Jonge pleit voor een maximaal inhuurtarief (inclusief bemiddelingskosten) dat zorginstellingen mogen betalen aan flexwerkers. Dat tarief moet in ‘redelijke verhouding’ staan met de loonkosten van een vergelijkbare medewerker.

• … minder regels en administratie

De regeldruk in de zorg moet omlaag. Die komt uit veel verschillende hoeken, schrijft de minister: van de werkgever, van de toezichthouder, van de financier, van de overheid. “Al die partijen zijn dus ook nodig om hier stappen in te zetten.”

• … moderne, flexibele contractvormen

Het dienstverband moet weer aantrekkelijk worden, dus wil de minister ‘moderne varianten van vaste en flexibele contractvormen’. Hij heeft het onder andere over flexvormen in loondienstverband. “In de verschillende arbeidsmarktregio’s wordt nu al geëxperimenteerd met een flexibeler vorm van loondienst,” schrijft hij.

• …ook nacht- en weekenddienst voor flexwerkers en zzp’ers

De minister van Volksgezondheid zoekt manieren om concurrentie op arbeidsvoorwaarden tegen te gaan. De voorwaarden van flexwerkers en mensen in loondienst moeten gelijker worden. Zo schrijft de minister dat flexers met vergelijkbare arbeidsvoorwaarden naar rato avond-, weekend- en nachtdiensten zouden moeten draaien. Verder pleit hij voor meer voorlichting over de voor- en nadelen van werken als zelfstandige in de zorg.

• …duidelijkheid via de webmodule over wat wel en niet mag

Tot slot verwijst De Jonge naar de webmodule. Die tool moet opdrachtgevers duidelijkheid geven over wie zij als zelfstandige mogen inhuren. De webmodule wordt op dit moment gebouwd. SZW, Belastingdienst en VWS moeten zorginstellingen daar meer voorlichting over geven, schrijft hij. Bovendien moet er een overgangsperiode komen voor de zorg als het gaat om de wet minimumbeloning en de zelfstandigenverklaring.

Hete aardappel

Die laatste actie is opvallend, zegt hoofdredacteur Hugo-Jan Ruts van ZiPconomy. Minister  Koolmees (Sociale zaken) heeft de zorgsector juist uitgenodigd om samen te bespreken welk werk wel en niet gedaan kan worden door zelfstandigen. De Jonge wijst weer terug naar de webmodule waar het ministerie van Sociale Zaken mee gaat komen. Het lijkt erop dat De Jonge niet op de oproep van zijn collega ingaat. Ruts: “Zo wordt de hete aardappel aardig tussen de ministeries heen en weer geschoven.”

Ondertussen is de Belastingdienst begonnen met verscherpte controle op schijnzelfstandigheid, juist in ziekenhuizen en zelfstandige klinieken. Hoewel staatssecretaris van Financiën Hans Vijlbrief schrijft dat de fiscus hierbij samenwerkt met brancheverenigingen en koepelorganisaties, lijkt van een overgangsperiode geen sprake.

Hoe reageren zzp-organisaties?

De zzp-organisaties en andere belangenorganisaties zijn het er over eens dat de verhouding tussen vast en flex in de zorg verstoord is. En daar moet iets aan gedaan worden. Volgens SoloPartners, de branchevereniging voor zzp’ers in de zorg, groeit het aantal zzp’ers in de zorg zelfs nog harder dan de minister beschrijft in zijn brief. Volgens SoloPartners waren er in 2019 een recordaantal zzp’ers in de zorg.

“Het wordt alleen maar erger, omdat medewerkers in dienstverband het steeds zwaarder krijgen”, zegt Lex Tabak van SoloPartners. Dat de minister wil inzetten op goed werkgeverschap is dus een goed plan. “Aandacht voor goed werkgeverschap is cruciaal, zodat zorgprofessionals die graag willen ondernemen in de zorg, dit vanuit de juiste drijfveren doen.”

Dat vindt ook Josien van Breda van Platform Zzp-dienstverleners, brancheorganisatie voor zzp-intermediairs. “Je wilt dat mensen kiezen voor zzp-schap omdat ze echt ondernemer willen zijn, niet alleen om te ontsnappen aan het keurslijf van loondienst.”

De acties die de minister opsomt zijn volgens haar nog niet genoeg. “Het is een begin, maar je zult ook echt wetten en regels moeten veranderen om te zorgen voor een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Hoe lossen we de problemen nu structureel op? De minister toont weinig pit of power.”

Maximumtarief

Tabak van SoloPartners is benieuwd naar de uitwerking van een maximumtarief voor zzp’ers die via een bemiddelaar werken. “Hoe dit maximumtarief tot stand komt en of dit überhaupt haalbaar is, gaan wij op de voet volgen. Naar onze mening zijn er andere manieren om tot een balans te komen in tariefstelling en we gaan daar graag het gesprek over aan.”

Van Breda vindt zo’n maximum ‘het uitzoeken waard’. “Het is uiteindelijk gemeenschapsgeld, elke euro moet goed besteed worden.”

Volgens Bovib-voorzitter Frederieke Schmidt Crans is zo’n maximum moeilijk haalbaar. Als directeur van Het Flexhuis is zij gespecialiseerd in het inrichten en beheren van inhuurprocessen in de zorg. “Ik ben benieuwd wat ze voor ogen hebben, in eerste plaats lijkt me het in strijd met andere wetgeving. Maar natuurlijk is het een goed idee om te kijken hoe je kunt zorgen voor een reële vergoeding.”

‘Koester ze allemaal’

Schmidt Crans is blij dat de ministeries nadenken over oplossingen voor de zorgmarkt. “Alles komt aan bod in de brief: van werkgeverschap tot de nieuwe manieren waarop mensen willen werken. Ik herken de problemen. Er moet nu iets gebeuren: we moeten het aantal werkenden in de zorgsector vergroten.”

De schaarste aan personeel komt namelijk niet door zzp’ers, legt ze uit. “Die schaarste was er al. De zorg moet aantrekkelijker worden om te werken. Het is nu zaak om in te spelen op de voornaamste wervingsfactoren per doelgroep. Daar hoort een passend aanbod bij, ongeacht de contractvorm. Het is essentieel om ieder die ook maar enigszins interesse heeft in het zorgvak aan te trekken. De doelgroep is veel groter dan men denkt.”

Dat vindt ook Noor Treffers, bestuurder bij NBBU en directeur van PuurZorg – Matchmakers in de zorg. “Koester ze allemaal, vast en flex. Sluit geen groep uit, want uit onderzoek is gebleken dat 65 procent van de zzp’ers in de zorg niet langer in de zorg willen werken als zij geen ondernemer meer kunnen zijn. Dat kan niet de bedoeling zijn.”

Toegevoegde waarde van intermediairs

Het helpt als je weet waarom mensen werken als zzp’er, zegt Schmidt Crans. De flexibele arbeidscontracten klinken ‘goed op papier’. “Maar je moet in de praktijk wel uitvoerbaar en betaalbaar zijn”, zegt ze. “Hoe maak je het werken in loondienst aantrekkelijker dan zzp-schap of werken via een bureau?”

De bemiddelaars worden volgens zowel Bovib als NBBU te veel weggezet als ‘zakkenvullers’. Schmidt Crans: “Zzp’ers werken via intermediairs omdat ze bezig willen zijn met hun vak. Daar waar behoefte is aan flexwerk zijn deze partijen van toegevoegde waarde. Goede intermediairs kunnen snel de juiste mensen vinden voor je organisatie, houden de kwaliteit bij in een volgsysteem en investeren in ontwikkeling van zzp’ers. Dit betekent voor de werkgevers wel dat zij moeten zorgen voor regie op inhuur, eenduidige afspraken en heldere processen.”

Treffers (NBBU): “Werkgevers moeten juist samenwerken met intermediairs, wij kunnen helpen kwaliteit van zorg hoog te houden. Zo werken we bijvoorbeeld aan een keurmerk voor zzp’ers in de zorg. Daarnaast werken we graag samen met werkgevers aan de toevoer van nieuwe mensen in de zorg, bijvoorbeeld door zij-instromers op te leiden.”

Verscherpt toezicht

Tot slot is er nogal wat onrust over de aankondiging dat ziekenhuizen en privéklinieken verscherpt toezicht krijgen van de Belastingdienst, zegt Tabak van SoloPartners. “Als de kwaliteit van het werkgeverschap ter discussie staat, dan is het voorbarig om nu al te beginnen met een sectorale aanpak die werknemers terugdringt in dienstverband.”

Dat vinden ook NBBU, PZO en ZZP Nederland. Zij schreven daarom samen een brief aan de minister om hem hierop te attenderen.

Schmidt Crans: “Ik hoop niet dat werkgevers na een waarschuwing slechts drie maanden tijd krijgen voor verbetering, zoals nu geldt na een aanwijzing van de Belastingdienst. Dan ontstaat namenlijk een nog veel groter probleem met extra uitstroom van mensen en ongewenste constructies.”

Van Breda: “Pas op dat je geen mensen wegjaagt. Neem mensen niets af, maar sluit aan bij wat zij acceptabel vinden. Ik hoop dat de kamer de rust bewaakt en zorgt voor duidelijkheid.”