"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Experimenten pensioenfondsen voor zzp’ers zinloos en gedoemd te mislukken

Pensioenfondsen zijn ongeschikt voor zzp’ers. Experimenteren met deze ‘tweede pijler’ voegt dan ook niets toe, vindt Sjaak Zonneveld.

Het wetsvoorstel Wet toekomst pensioenen biedt pensioenfondsen mogelijkheden experimenten te doen om meer zzp’ers aan pensioen te krijgen. Als argument hiervoor wordt gegeven dat ‘zelfstandigen zo kunnen profiteren van het collectieve karakter van de tweede pijler en de voordelen die daarmee samenhangen’. Maar de tweede pijler van ons pensioenstelsel heeft helemaal geen voordelen te bieden ten opzichte van wat de derde pijler zzp’ers te bieden heeft. Wel zijn er veel nadelen.

Waarom willen pensioenfondsen de zzp’ers?

Er komen steeds meer zzp’ers. Dat betekent simpelweg steeds minder deelnemers aan pensioenfondsen. Vooral steeds minder jongeren, waardoor die fondsen vergrijzen. En vanwege de doorsneesystematiek – waarbij jongeren ouderen subsidiëren – is dat vervelend voor pensioenfondsen. Die systematiek wordt in de toekomst aangepast, maar voorlopig hebben we hier nog wel even mee te maken.

Pensioenfondsen willen (semi-)verplicht pensioen

In het FD van 9 februari lazen we dat pensioenfondsen boos zijn over het uitblijven van specifieke wetgeving voor dit experiment. En dan gaat het vooral over de wetgeving voor zgn. ‘Auto enrollment’. Wat betekent dat het weliswaar niet verplicht is, maar dat het ‘wie zwijgt stemt toe’ principe geldt. Een makkelijke manier om klanten te werven. En dan is een volgende stap naar de door vakbonden vurig gewenste pensioenplicht voor zzp’ers dichtbij. De enige reden dat de verplichte AOV voor zzp’ers als een vreemde eend in het pensioenakkoord stond, was immers omdat de pensioenplicht voor zzp’ers niet doorging.

Zzp’ers zien nu al niets in pensioenfonds

Er is niet eens nieuwe wetgeving nodig. Zzp’ers kunnen al heel lang vrijwillig bij een pensioenfonds blijven als ze zzp’er worden. Zo kun je bij Zorg en welzijn als zzp’er vrijwillig pensioen blijven opbouwen. Naar schatting maken in heel Nederland nog geen 600 zzp’ers daar gebruik van. In totaal bij alle pensioenfondsen… En bij het enige bedrijfstakpensioenfonds waar ook zzp’ers verplicht zijn om zich aan te sluiten – BPF schilders – procederen de zzp’ers al jaren om onder die verplichting uit te komen.

Waarom de derde pijler beter past

Vrijwel niemand kiest voor vrijwillige voortzetting bij een pensioenfonds, maar wel voor derde pijler oplossingen is niet zo vreemd. Die past simpelweg beter en heeft veel voordelen ten opzichte van de tweede pijler.

  1. Flexibele inleg
    Een zzp’er moet er elke maand zijn inleg kunnen aanpassen. Bij pensioenfondsen kan dat niet. Bij BrightPensioen – maar ook bij andere aanbieders van zzp-pensioen kunnen zzp’ers maandelijks hun inleg aanpassen. En velen doen dat ook.
  2. Flexibele uitkering. Bij een pensioenfonds is je uitkering altijd levenslang. Binnen de derde pijler is het minimaal 5 jaar, maximaal levenslang plus alles wat daartussen zit. Keuzevrijheid en flexibiliteit, iets waar zzp’ers.
  3. Je pensioenpot binnen de derde pijler kun je aanwenden als je langdurig arbeidsongeschikt bent. Het zzp-pensioen heeft dit in 2016 bewerkstelligd. Binnen de tweede pijler kan dit niet.
  4. Als je overlijdt gaat binnen de derde pijler de opgebouwde waarde naar je erfgenamen. Daarnaast heeft een zzp’er de vrijwillige keuze een verzekering af te sluiten.
  5. In de derde pijler bouw je een individueel pensioenvermogen op. Onafhankelijk van welk werk je doet: je pensioenrekening verandert niet. Bij een pensioenfonds blijft jouw geld in het collectief. Je betaalt straks ook nog eens 10% voor een vage buffer die niet van jou is. En ga je naar een opdrachtgever die niet onder dat eerdere pensioenfonds valt, dan moet je weer elders anders je pensioen opbouwen.

Die laatste onderstreept nog eens waarom een pensioenfonds ongeschikt is voor zzp’ers. Zzp’ers wisselen per definitie vaak van werk. In theorie kan een zzp’er bij elke nieuwe klus weer een nieuwe pensioenregeling krijgen. Dan zou je elke keer weer een waardeoverdracht moeten doen naar de nieuwe pensioenaanbieder. Bovendien kan dat niet als de dekkingsgraad te laag is.

Zelfs geen schaalvoordelen.

Je zou nog kunnen denken – of misschien zelfs verwachten – dat een pensioenfonds met honderdduizenden deelnemers schaalvoordelen zou moeten opleveren. Goedkoper moeten zijn. Ook dat blijkt niet zo te zijn. Uit een vergelijkend kostenonderzoek van adviesbureaus Deal Consultancy en AF Advisors bleken de kosten van BrightPensioen en het ZZP Pensioen voor iemand die € 100.000 aanvullend pensioen opbouwt lager dan de gemiddelde kosten van pensioenfondsen.

Ik kan dus geen voordelen bedenken van deze experimenten. En ook andere pensioendeskundigen zien er niets in. Er zijn betere manieren om zzp’ers te stimuleren een potje voor later op te bouwen.

Experimenteer in de derde pijler

Wij denken dat het goed is te experimenteren. Maar als deze experimenteren in de tweede pijler niet slagen, zal dit bijdragen aan het negatieve imago dat pensioen nu al heeft. Bijdragen aan het beeld dat je als zzp’er maar beter niets met pensioen van doen kunt hebben. Experimenteer daarom in de derde pijler. Bijvoorbeeld door de pensioenopbouw van de zzp’er te koppelen aan de omzetaangifte. Een idee dat afkomstig is van gedragseconoom en voormalig eerste kamerlid Henriëtte Prast.

De belangrijkste barrière

Diverse onderzoeken tonen aan dat zzp’ers weliswaar minder pensioen opbouwen, maar wel meer vermogen bezitten dan mensen in loondienst. Waarom kiezen zoveel zzp’ers ervoor om hun vermogen op een andere manier op te bouwen? Waarom laten ze het fiscale voordeel liggen? De belangrijkste oorzaak is terughoudendheid het geld definitief vast te zetten. Zzp’ers willen heus wel een appeltje voor de dorst. Alleen kan die dorst op elk moment intreden, zoals tijdens de huidige coronacrisis.

Verruim de mogelijkheden de pensioenpot eerder aan te spreken

Sinds 2016 kunnen zzp’ers bij langdurige arbeidsongeschiktheid eerder aan hun individuele pensioenpot komen. Maar waarom alleen bij arbeidsongeschiktheid? Waarom ook niet als door andere oorzaken er een grote terugval in inkomen plaatsvindt? Maak het mogelijk je pensioenpot aan te spreken als het inkomen drastisch terugvalt. Ongeacht de oorzaak. Dat zal voor veel zzp’ers de drempel weghalen om voor pensioen te sparen. En het zal zorgen dat bij een volgende crisis meer zzp’ers een buffer hebben. Het woord is hiervoor aan de politiek.

Sjaak Zonneveld is één van de initiatiefnemers van BrightPensioen en schrijver van Reis rond de wereld in je beste jaren. Bekijk alle berichten van Sjaak Zonneveld

11 reacties op dit bericht

  1. In mijn ogen zou het goed zijn als iedere ondernemer sowieso een deel van zijn eigen spaargeld als belastingvrij ‘pensioenreserve’ mag bestempelen. Ik ben over de 50 en heb geen pensioen. Wel (wat) spaargeld dat jaarlijks wordt belast. Er zou m.i. een berekening moeten komen die er van uitgaat ‘wat is een passende waarde van de pensioenreserve op leeftijd X’. Dat bedrag moet je veilig aan kunnen houden. Momenteel ben je verplicht al je eigen geld ‘op te eten’. Een uitkering is onmogelijk. Alles in een keer in een pensioenregeling storten mag ook niet (althans: niet onbelast). Als je wilt dat kleine ondernemers een pensioenreserve aanhouden, maak het dan mogelijk, niet onmogelijk.

    • Johannes,
      In aanvulling op de reactie van Sjaak: door ook nog eens gebruik te maken van de bestaande fiscale reserveringsruimte (grofweg: het totaal van de jaarruimtes over de afgelopen 7 jaar, minus de ingelegde pensioengelden) krijg je een mogelijkheid die dicht bij jouw voorgestelde optie: onbelast een flink bedrag in een pensioenregeling storten.
      En overweeg ook eens de Fiscale Oudedags Reserve. Die kun je ook gebruiken als het even wat tegenzit. Natuurlijk moet je dan wel rekening houden dat je de bespaarde belasting dan alsnog moet afdragen.

  2. Wauw!

    Goed stuk! Hopelijk lezen de pensioenfondsen en de politiek ook mee, dan kunnen ze direct de conclusie trekken dat een dergelijk experiment geen nut heeft.
    Sterker nog, het geld wat ze moeten steken in dergelijke experimenten kan men beter besteden. Kunnen de pensioenfondsen niet meer innoveren en lijken op de coöperatie van BrightPensioen?

    Nu we het toch hebben over verandering? Ik kan mijn lessen pensioen op de middelbare school niet herinneren. Als iedereen eens zou weten hoe het eigenlijk werkt kan men zij eigen keuzes maken.

  3. betekent dit ook dat pensioenfondsen helemaal geen sociale overwegingen hebben bij de voorstellen die ze doen maar gewoon hun zelfbehoud nastreven?

    • De sociale partners zeggen dat ze zich zorgen maken over de potentiele terugval in inkomen van zzp’ers… Geloof jij het?

  4. ben wel benieuwd wat voor garanties/rendement een individuele flexibele pensioeninleg geeft over het uiteindelijk opgebouwde pensioen. Heb al eens slechte ervaringen gehad met een kapitaalverzekering die uiteindelijk 30% minder opleverde dan mij oorspronkelijk werd voorgespiegeld. Er zit altijd wel ergens een addertje onder het gras anders had men allang voor dit model gekozen ook bij de “gewone” verplichte pensioenverzekeringen.

    • Bij de lijfrentepolissen uit het verleden (veelal woekerpolissen) was dat zeker zo. Maar zeker niet bij de zzp-pensioenoplossingen zoals van Het ZZP-pensioen of BrightPensioen.

    • Tom,
      Ik neem aan dat ook jij het nieuws volgt. De laatste tijd lees ik in ieder geval regelmatig dat collectieve pensioenfondsen ook moeten korten op hun uitkeringen, of premies moeten verhogen, omdat de dekkingsgraad niet wordt gehaald. Ergo: ook met een collectief pensioenfonds heb je geen zekerheid over je einduitkering. En dan heb ik het nog niet eens over het feit dat de meeste (alle?) pensioenfondsen inmiddels overgegaan zijn van Defined Benefit naar Defined Contribution. En daarvoor van eindloonpensioen naar middelloonpensioen…

  5. Hoi Sjaak, ik ben het met je eens. Opbouw in de derde pijler is op zich toch prima. Daar zit ook de markt bij allerlei andere pensioenverzekeraars. Ik vind wel dat men onvoldoende duidelijk is over het soort verzekering en de kosten en het beleggingsrisico. Maar je kunt het ook gewoon zelf oppakken. Is dat niet een leuke feature voor Bright: begeleiding van de doe-het-zelvers de hun FOR sparen en/of beleggen? Daarmee krijgt een deelnemer prima inzicht in wat jullie doen voor het pensioen. En je kunt helemaal los gaan op uitleg over de schaalvoordelen van Bright.