"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Leuk, al die programma’s. Maar hoe stemden partijen de afgelopen vier jaar bij moties over gevoelige zzp onderwerpen?

Met flinke regelmaat werd er in de aflopen vier jaar in de Tweede Kamer gesproken over zzp’ers. Dat leidde tot een flink aantal moties. Het stemgedrag over een selectie van die moties geeft een goed beeld van de standpunten van verschillende politieke partijen.

We hebben met ZiPconomy hard gewerkt om jullie inzicht te geven in wat de politieke partijen van plan zijn met de arbeidsmarkt en de positie van de zelfstandige daarin. Dat heeft geresulteerd in een lange lijst met analyses van de programma’s, interviews, columns en achtergrond verhalen.

Leuk al die programma’s, maar is er – tot slot – nog iets te zeggen over het stemgedrag van die partijen de afgelopen kabinetsperiode? We bladerden nog even terug in de Handelingen van de Tweede Kamer en keken vooral wat er gebeurde met ingebrachte moties over een aantal gevoelige zzp dossiers (zonder de illusie te hebben volledig te zijn).

Daarbij opgemerkt dat lang niet alle partijen die nu in de Kamer zitten zich even actief mengen in de overleggen in de Kamer rond de zzp-dossiers. Eigenlijk zijn dan alleen de VVD, CDA, D66 vanuit de coalitie, en het ‘linkse blok’: SP, PvdA, GroenLinks en 50Plus. De andere partijen stemmen natuurlijk wel, maar waren zelden tot nooit aanwezig bij commissievergaderingen over zzp-dossiers.

Een tweede constatering: overleggen en debatten waren bijna altijd tussen de minister van Sociale Zaken Koolmees en de woordvoerders Sociale Zaken. Wie de verslagen van de Kamercommissie Economische Zaken van de afgelopen vier jaar doorleest, komt de afkorting ‘zzp’ niet een keer tegen.

Een infographic met het stemgedrag bij de belangrijkste moties staat onder aan dit artikel

Vervanging Wet DBA

In de vorige campagne zaten we nog midden in het rumoer rond het mislukken van de Wet DBA. Logisch dus dat dit dossier een prominente plek kreeg het in regeerakkoord. De Wet DBA moest ‘vervangen’ worden. En wel via de combinatie van een minimumtarief met een opt-out mogelijkheid bij een tarief boven de 75 euro per uur. Aangevuld met de webmodule voor het gebied tussen die twee tarieven in.

De linkse oppositie omarmt het idee van het minimumtarief, maar vonden het tarief van 16 euro veel te laag. Minister Koolmees beargumenteerde steeds dat dat tarief niet hoger kon, omdat het hele plan anders in strijd zou zijn met de Europese regels. Moties die (in)direct oproepen voor een hoger minimum, kregen geen steun uit de coalitie, maar ook niet van de PVV.

Het idee dat interim professionals bij een uurtarief van boven de 75 euro een opt-out mogelijkheid zouden krijgen, heeft steeds fundamentele weerstand opgeroepen bij de linkse oppositie. Een optie van Gijs van Dijk (PvdA) om dit onderdeel van het plan te laten vallen, kreeg alleen steun van de andere linkse partijen. Daarmee kreeg het kabinet, niet onbelangrijk voor de Eerste Kamer, ook steun van de PVV en FvD.

Minister Koolmees zag zich genoodzaakt om deze combinatie van een minimumtarief plus de opt-out in te trekken, vooral nadat FNV en VNO zich gezamenlijk tegen een concept voorstel keerden.

Aandacht voor de webmodule kwam in de Kamer maar traag op gang, mogelijk onder andere omdat er geen wetgeving voor nodig was en dat het uiteindelijk ‘maar’ om een pilot gaat. Zorgen over het effect van de webmodule leidde in 2019 wel al tot een motie van Van Weyenberg (D66) en Wiersma (VVD). De motie dat ‘het ontzorgen van de zelfstandige’ voorop moest staan in de nieuwe plannen, kreeg steun van de coalitiepartijen plus Denk, PVV, Denk, SGP en FvD. De andere partijen stemden tegen deze motie.

Een latere VVD motie, waarin werd opgeroepen om bij pilot ook naar ‘mogelijke knelpunten voor het inhuren van zzp’ers’ te kijken, werd vrijwel kamerbreed gesteund. Opvallend genoeg stemde de ChristenUnie tegen (FvD was niet aanwezig bij de stemming).

De pilot met de webmodule loopt, maar ondertussen wordt uit interviews met Kamerleden duidelijk dat ze hun handen al van de webmodule aan het aftrekken zijn (lees hier).

Vanwege het gebrek aan voortgang bij de vervanging van de wet DBA kwamen er vanuit de linkse oppositie vaak voorzichtig geformuleerde ideeën:

  • Een motie van o.a. Nijboer (PvdA) over het beheersen van de externe inhuur in het onderwijs en de zorg, kreeg steun van de gehele oppositie.
  • Een motie van Van Kent (SP) dat zzp’ers per definitie een gelijk of hoger tarief dan werknemers zouden moeten krijgen werd afgewezen door de coalitie en door PVV/FvD/SGP.
  • Een motie van Van Brenk (50Plus)/Van Kent om sociale partners ‘aan te sporen’ afspraken te maken zodat werk dat ook door werknemers gedaan wordt, uit te sluiten voor zzp’ers, kreeg – naast steun van alle linkse partijen, opvallend genoeg ook steun van de FvD. De coalitie, PVV en SGP stemden tegen.
  • Een motie van GroenLinks om het handhavingsmoratorium van de Wet DBA per 1 januari 2021 ‘uit te faseren’, kon ook op steun rekenen van de PVV, maar haalde het niet.
  • De PvdA maakte de afgelopen kabinetsperiode vaak een punt rond de platformeconomie. Een motie, al in het begin van deze kabinetsperiode, om Deliveroo als ‘kwaadwillend’ te zien (en dus daar de Wet DBA te handhaven), kreeg alleen maar steun van het ‘linkse blok’.
  • Een motie van PvdA/SP (zomer 2020) om ‘nog deze kabinetsperiode met voorstellen te komen om een einde te maken aan schijnconstructies, kreeg steun van vrijwel de gehele kamer. Alleen FvD was tegen.
  • Ondertussen geeft D66 de moed voor een minimumtarief nog niet op. Een motie die oproept om in Europa te lobbyen voor zo’n minimum, kreeg bredere steun, maar niet van PVV en FvD.
  • Bij de bespreking van het eindrapport van de Commissie Borstlap brachten VVD/D66 een motie ter stemming met het verzoek aan de regering op ‘bij geplande en nieuwe voorstellen het belang van ondernemerschap zwaar te wegen en in te zetten op het meer stimuleren van echt ondernemerschap. Die motie mocht op bredere steun rekenen. PvdA, GroenLinks en ook de PVV stemden echter tegen.
  • Wat ik zelf nog de spannendste, want meest principiële, motie vond, was een motie van D66. Van Weyenberg schreef daarin dat “naast de aard en de feitelijke omstandigheden van de werkzaamheden de voorkeur van mensen nog steeds mee zou moeten wegen in de mogelijkheid om als werknemer of zelfstandige te werken”. Het eigen keuze recht dus. De motie werd ‘aangehouden’ en is nooit in stemming gebracht. Waarschijnlijk omdat D66 niet het risico wilde lopen dat deze motie geen meerderheid zou halen.

Arbeidsongeschiktheidsverzekering

Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering (aov) voor zelfstandigen, dat plan stond niet in het regeerakkoord.

Een motie uit 2019 van SP/50Plus voor een ‘structurele collectieve basisverzekering voor zelfstandigen tegen arbeidsongeschiktheid’ – met opt-out – kreeg geen meerderheid. Naast de linkse partijen stemde toen alleen FvD voor.

Een jaar later kwam het plan voor een aov voor zzp’ers er toch. Als wisselgeld in de onderhandelingen met PvdA en GroenLinks over het pensioenakkoord.

Een VVD/SGP motie uit februari 2020, waarin de hint gedaan werd om maar gelijk door te schakelen naar een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden – zoals ook de Commissie Borstlap voorstelde – kreeg brede steun. De architecten van ‘het aov voor zzp’ plan, PvdA en GroenLinks, stemden tegen. Maar ze kregen alleen steun van de PVV. VVD/SGP/D66 brachten later nog een motie in waarin gevraagd werd ruimere mogelijkheden te geven voor zelfstandigen om niet mee te moeten doen aan deze verzekering, bijvoorbeeld als ze al een andere voorziening hadden. Die motie haalde het maar net, omdat onder andere het CDA tegen stemde.

De wens van de PvdA om een onderzoek te doen naar “opties (voor) een eerlijke bijdrage van de opdrachtgever” aan de kosten van die aov, mocht op steun rekenen van iedereen in de Kamer, behalve de VVD.

Dit onderwerp, en dan met name de uitvoering en manier waarop een opt-out mogelijk wordt, komt nog terug in de formatie en daarna.

Het feit dat dit voorstel er kwam vanuit een onderhandeling waar zzp-organisaties geheel niet bij betrokken waren (immers, het ging om pensioenen), was mede aanleiding voor een motie van VDD, CDA en D66. In die motie werd opgeroepen om zelfstandigen een ‘aan werkgevers en werknemers gelijkwaardige positie’ te geven in onze ‘polder’. Die motie kreeg brede steun. De PvdA, SP en PvdD stemden echter tegen deze motie.

Belastingen

Van links tot rechts waren politieke partijen voor de verkiezingen van 2017 het er over eens: ze waren tegen afschaffing van de zelfstandigenaftrek. En toch besloot dit kabinet te gaan korten op die aftrek.

Plots, maar niet onverwacht (zie hier). De zelfstandigenaftrek was lang het nieuwe ‘H-woord’. Net als de hypotheekaftrek wilde iedereen er vanaf, maar durfde niemand het op de agenda te zetten.

Nu dus wel. De zelfstandigenaftrek wordt in 10 jaarlijkse stapjes verlaagd. Eerst zou dat naar 5.000 euro in 2028 gaan. Wellicht door het ontbreken van al te veel rumoer over deze stap, gooide het kabinet er een jaar later nog een schepje boven op: een afbouw naar 3.240 euro in 2036.

De verlaging wordt de eerste jaren gecompenseerd via verhoging van de arbeidskorting. Netto valt het ook daarna per jaar wel mee. Althans voor wie goed verdient. Voor zelfstandigen met lagere inkomens scheelt elk tientje.

Weerstand tegen dit beleid kwam echter niet van het traditionele linkse blok. Bij de eerste stap van de afbouw diende de PVV een motie in, om zzp’ers hun ‘fiscale voordelen niet af te pakken’, maar deze wens was verpakt in een motie met ook allerlei uitspraken over immigratie, waardoor de motie van niemand steun kreeg.

Een latere motie van FvD om de zelfstandigenaftrek in stand te houden – ‘ondernemers lopen risico’ – kreeg alleen steun van de PvdD, DENK, de PVV en FvD zelf. Eind 2020, in een debat over het economisch steunpakket, verzochten Kuzu/Stoffer (DENK/SGP) de regering  om “af te zien van de versnelde afbouw van de zelfstandigenaftrek.” Deze motie kreeg steun van de vrij wonderlijke combinatie van PVV/Denk/SGP/Krol/Van Haga. De rest van de Kamer – een ruime meerderheid dus – stemde tegen, waarbij opgemerkt dat FvD niet aanwezig was bij deze stemming.

En toen kwam corona

Vrij snel na de eerste lockdown als gevolg van de Covid-19 pandemie, kwam het kabinet met een ongekend groot pakket aan economische steunmaatregelen. Met onder andere de TOZO regeling voor inkomensondersteuning. 380.000 zelfstandigen deden een aanvraag voor de eerste TOZO regeling. Bij de verlenging van die regeling werd een toets van het inkomen van de partner ingevoerd en een toets op het vermogen in het vooruitzicht gesteld. Het aantal aanvragen daalde vervolgens fors.

Kamerbreed ontstond er weerstand over die vermogenstoets. Die is er niet gekomen. Vanuit de gehele oppositie is meerdere malen getracht om ook de inkomenstoets van tafel te krijgen. Herhaalde moties om dat voor elkaar te krijgen (o.a. PVV, GroenLinks, SP) zijn steeds afgewezen door de coalitiepartijen, vaak met steun van de SGP. De coalitiepartijen kwamen wel met initiatieven voor verruiming of uitbreiding van een aantal andere steunmaatregelen, zoals de TONK, de (weinig succesvolle) TOFA, voor grenswerkers en – meest recentelijk nog – een uitbreiding van de TVL (de Tegemoetkoming vaste lasten).

Conclusies

De belangrijkste van de besproken moties staan in dit onderstaande overzicht.

Het is verleidelijk om een duiding te geven bij dit stemgedrag de afgelopen vier jaar. Maar het lijkt me gepaster dat u dat deze keer maar zelf doet. Bedenk daarbij dat het stemgedrag bij moties ook niet alles zegt. Coalitiepartijen zijn soms gebonden aan onderlinge afspraken. Moties en stemgedrag willen ook nog wel eens wat opportunistisch zijn.

Hugo-Jan Ruts is 'editor-in-chief' en uitgever van ZiPconomy. Bekijk alle berichten van Hugo-Jan Ruts

7 reacties op dit bericht

  1. Bedankt voor dit verhelderend stuk. Goed kunnen we zien hoe zwalkend en zonder visie de partijen stemmen. De meesten willen het de zzp-ers het zo moeilijk mogelijk maken. Maar als ze de kans krijgen om zein een reguliere baan te drukken door bijv tegen overheidssteun tijdens corona te stemmen, durven ze toch geen kleur te bekennen. Jammer dat D66 het eigen-keuze-recht zo laat liggen. Hierin ligt volgens mij DE sleutel van de hele wetgeving.

    • @Dorien, D66 heeft dat m.i. niet laten liggen. Het staat in hun programma. Feit dat die motie niet in stemming is gebracht komt juist ook omdat de partij de inschatting had dat ze geen meerderheid in de Kamer achter dat idee zou krijgen. En dat heb je een (in hun ogen) ongewenste politieke uitspraak.

  2. Heel goed zo’n overzicht, waarvoor dank. De opmerking dat niet alle partijen ‘zich even actief mengen’ in zzp-zaken klopt. En dat is ernstiger dan gedacht.Ze kunnen het werk niet aan! Zie dit onthutsende onderzoek van Argos en Investico: https://www.vpro.nl/argos/lees/onderwerpen/artikelen/2021/tweede-kamer-had-nog-nooit-zo-weinig-tijd-en-aandacht-voor-wetgeving.html

    De PVV zou al het commissiewerk aankunnen, maar doet dat niet (al die verantwoordelijkheid… en dan kan Wilde Geert het ook niet meer overzien) en FvD is sowieso in 95% van de gevallen afwezig. De controlerende taak van de Tweede Kamer staat zo op meerdere manieren opzij minst onder druk, als het al niet ondoenlijk is geworden.

  3. ” De zelfstandigenaftrek wordt in 10 jaarlijkse stapjes verlaagd.
    De verlaging wordt de eerste jaren gecompenseerd via verhoging van de arbeidskorting. Netto valt het ook daarna per jaar wel mee. Althans voor wie goed verdient. ”
    Ah, mooi, effe kijken, voor mij betekent dat ……. 0 euro. tot zover wie goed verdient.
    Wie controleert zulke onzin, wordt denk ik gewoon overgenomen van de leugens spuiende politici.

    • Wil, wat bedoel je precies met 0 euro?
      Waar het mij om gaat is dat de zelfstandigenaftrek daalt van 7200 naar 3200 in 2036. Dus 5000 euro minder aftrek, tegen tarief van 38% IB (aftrek is alleen in laagste schaal nu). Dat is in 2036 dus 1. 900 euro netto minder. Dat is voor iemand met (zeg) inkomen van 80.000 euro te overzien. Voor iemand met inkomen dat net boven de grens zit dat je (als ib ondernemer) uberhaupt belasting betaald (zo 25.000 euro) is dat wel een stevig bedrag.

      • Wat ik bedoel met 0 euro? eventjes naar de site van de belastingdienst, Uw arbeidsinkomen is in 2020 meer dan 98604, dan is uw arbeidskorting 0, uw arbeidsinkomen is in 2021 meer dan 105736, dan is uw arbeidskorting 0.
        Let wel, arbeidsinkomen is uw inkomen vóór ondernemersaftrek en mkb-winstvrijstelling.
        Dat bedoel ik dus met 0.
        Daarbij algemene heffingskorting ook al 0.
        1900 euro netto minder, dat is nog te overzien? het gaat niet over het “te overzien”, het erom dat het “gecompenseerd wordt”, klaarblijkelijk dus niet. Daarbij is 1900 euro netto, dus ongeveer 3800 bruto, in mijn geval ongeveer 2 euro/uur.

        • Wil, je hebt een punt dat je boven 90k geen arbeidskorting krijgt. Overigens geldt die compensatie nu alleen voor eerste twee jaar, dan is de verlaging van zelfstandigenaftrek maar paar honderd euro lager (het gaat in 15 stapjes). Dus bruto 125 per jaar minder wat boven 90k niet gecompenseerd wordt. Dat lijkt me te overzien. Boven de 100k wordt BV al snel fiscaal gezien een interessantere optie.