De echte ondernemer bestaat niet.

Vele startende zelfstandige professionals denken dat ze een soort superman of supervrouw moeten zijn om succesvol te zijn. Als ik deze zelfstandige professionals vraag naar de kwaliteiten waarover zij als ondernemer moeten beschikken, komt er dikwijls een indrukwekkend pallet aan kwaliteiten voorbij. Ik krijg dan te horen dat een échte ondernemer, wat dat dan ook moge zijn, proactief is, zelfvertrouwen heeft, een geboren netwerker is, continu innoveert, constant op zoek is naar nieuwe mogelijkheden, een geboren verkoper is, beschikt over een innerlijke drang tot prestaties en, last but not least, beschikt over een enorme dosis doorzettingsvermogen. Ik zou er bijna moe van worden.

Vele wegen naar succes

Dit superhelden imago van ondernemers mag dan soms egostrelend werken, dit beeld is absoluut niet reëel. De waarheid is dat er vele wegen naar succes zijn. Er zijn zelfs hele succesvolle ondernemers die in het geheel niet ondernemend zijn. Zo zijn er uitvinders die financieel binnenlopen. Niet omdat de uitvinder zo ondernemend is, maar omdat de vinding toegevoegde waarde heeft. Denk bijvoorbeeld aan Facebook oprichter Mark Zuckerberg die vooral een goede programmeur was. Sommige artsen zijn zo kundig dat patiënten graag door deze artsen behandeld willen worden en daarvoor fors willen betalen. Deze artsen zijn niet ondernemend in de gebruikelijke zin van het woord, maar wel financieel succesvol. In bovenstaande twee gevallen is het ondernemerssucces gebaseerd op professionaliteit en creativiteit. Als je kennis en kunde zo uniek is dat zij door klanten wordt (h)erkend hoef je namelijk geen geboren ondernemer te zijn om succesvol te zijn. Ik zou zelfs durven te stellen dat de meerderheid van succesvolle ondernemers, vooral succesvolle professionals zijn. Hun succes is gebaseerd op hun vakkennis. Dit geldt niet alleen voor Ferran Adrià, de beroemde chef van 3 sterrenrestaurant El Bulli, maar ook voor de vakslager bij u in de straat. Het is de oprechte liefde voor het ambacht die succesvol ondernemerschap creëert.

Je hoeft dus geen geboren ondernemer te zijn om succes te hebben als zelfstandige professional. Ook hoef je geen geboren netwerker of verkoper te zijn. Als je kiest voor een duidelijke niche, is je reputatie en de kwaliteit van je werk veel belangrijker dan je kwaliteiten als netwerker. Ook het Schumpeteriaanse beeld van de ondernemer als creatieve vernieuwer is in de regel onjuist. Je hoeft helemaal niet te innoveren om succesvol te zijn. Wellicht in sommige sectoren waar veel technologische ontwikkelingen zijn, maar de meeste zelfstandig ondernemers “over-innoveren”; ze doen zoveel aan productontwikkeling dat klanten niet meer weten waar ze aan toe zijn. Zelfs ambitie en doorzettingsvermogen zijn geen noodzakelijke voorwaarden voor succes; er zijn talloze voorbeelden van ondernemers waar het succes is komen aanwaaien. Ook hebben we te weinig oor en oog voor de factor geluk. Als je het succes van veel succesvolle ondernemers analyseert, kom je vaak tot de conclusie dat een enkele beslissing, die door toeval tot stand is gekomen, het succes van de onderneming grotendeels kan verklaren.

Het product en de markt bepaalt welke eigenschap belangrijk is voor succes

Ik denk dat het zelfstandig ondernemerschap nog het beste te vergelijken is met topsport. Je kunt niet zeggen dat je één bepaalde eigenschap moet hebben om een succesvol topsporter te zijn. Sommige topsporters zijn dik (Raymond van Barneveld), andere topsporters zijn dun (Haile Gebrselassie). Er zijn erg kleine topsporters (Yuri van Gelder) en erg lange (Michael Jordan). Voor topsporters bepaald de sport (basketbal, honkbal, verspringen, etc.) welke eigenschappen belangrijk zijn voor succes. Voor ondernemers bepaalt het product en de markt welke eigenschappen belangrijk zijn voor succes. En voor topsporters en ondernemers geldt allebei dat doorzettingsvermogen van belang is, maar dat sommige mensen het allemaal is komen aanwaaien door spelenderwijs oefenen en een aangeboren talent (Cruyff).

Relatie tussen persoonlijkheid en ondernemerssucces zeer gering

Hoe komt het dan dat zoveel mensen blijven geloven dat je geboren moet zijn als ondernemer om succesvol te zijn? Deze mening is hardnekkig, hoewel wetenschappelijk onderzoek keer op keer heeft aangetoond dat de relatie tussen persoonlijkheid en ondernemerssucces zeer gering is. Ik denk dat er twee redenen voor zijn. De eerste reden is dat mensen graag geloven in een mythische heldfiguur die bijna goddelijke eigenschappen bezit. Burton Malkiel laat dat goed zien in zijn boek “A Random Walk Down Wall Street”. De tweede reden is dat ons beeld van succesvolle ondernemers ernstig verstoord is. Doordat geldelijk gewin dé maat voor succes is, zijn vooral ondernemers en bestuurders (!) die hun financieel succes groots uitstallen zichtbaar in de media. Dit zijn niet zelden mensen met een groot ego die zelf graag geloven in hun persoonlijke bijdrage aan het financiële succes van de organisatie waarvoor zij werken.

Financieel en persoonlijk succes combineren

Natuurlijk zeg ik niet dat geld verdienen geheel onbelangrijk is, daarvoor ben ik zelf teveel ondernemer, maar ik vind het wel eens jammer dat alleen deze “ondernemers” zichtbaar zijn als rolmodel. Jongeren krijgen een wel heel verwrongen beeld van succes te zien. Ik zou graag zien dat de zelfstandig ondernemers die financieel en persoonlijk succes weten te combineren veel zichtbaarder zouden zijn. Dan zouden we veel beter zien dat er verschillende wegen leiden naar succes en dat succes vele dimensies kent. Dat bijna iedereen een succesvol zelfstandige ondernemer kan zijn, als je maar een markt en product kiest dat bij je past.