Vijf marktplaats-mythen ontzenuwd

1. Een Marktplaats versterkt de positie van ZZP’ers ten opzichte van bureaus bij het direct verwerven van opdrachten: Niet waar
2. Op een Marktplaats komen marktconforme tarieven tot stand: Niet waar
3. Marktplaatsen zijn alleen geschikt voor het inhuren van personeel voor zgn 2B-diensten: Niet waar
4. Op een Marktplaats wordt alleen gegund op basis van ‘hard skills’: Niet waar
5. De Marktplaats is overzichtelijk en handig in gebruik voor de leveranciers: Niet waar

Het aantal Marktplaatsen voor externe inhuur groeit snel. Er zijn nu al zo’n 30 Marktplaatsen in gebruik bij nog meer overheidsorganisaties en ZBO’s als politie, waterschappen, de SVB en het UWV. Elke maand komen er wel een of meer Marktplaatsen bij. Het wordt steeds lastiger om al die Marktplaatsen te vinden en interessante opdrachten te krijgen.

Ook omdat het aantal bedrijven dat de technologie achter de Marktplaats levert uitgebreid is ten opzichte van een paar jaar geleden, is elke Marktplaats weer net even anders dan de andere. Dit komt de overzichtelijkheid en het gemak voor de leveranciers (bemiddelingsbureaus en ZZP’ers)  niet ten goede (het eerste voorbeeld van 2 Marktplaatsen in dezelfde gemeente is ook al gesignaleerd).

In deze blog wil ik vooral ingaan op een paar van de veel gehoorde sterkten en zwakten van het Marktplaatsconcept. Ik heb vijf mythes uitgekozen die vaak genoemd worden in de discussies over het Marktplaatsconcept. Waarbij ik na een eerste inventarisatie onder de huidige Marktplaatsen, stel dat die mythes niet waar zijn. Ik wil hiermee zeker niet aangeven dat het hele concept niets waard zou zijn, evenmin wil ik aantonen dat alle geuite bezwaren tegen het concept nu zijn opgelost. Ik vind het van belang om de discussie over de waarde van het concept te voeren op basis van de feiten.

Over de waarde van het concept heb ik al eerder wat geschreven en ik kom hier graag een volgende keer op terug. Maar nu eerst de vijf mythen.

Mythe 1: Een Marktplaats versterkt de positie van ZZP’ers ten opzichte van bureaus bij het direct verwerven van opdrachten

Er wordt veel gedacht dat Marktplaatsen de ZZP’er in staat stellen om direct mee te dingen bij inhuuropdrachten en dat de kans dus groter wordt dat er meer rechtstreeks wordt ingehuurd zonder tussenbureau.  Ook zou dit goedkoper zijn voor de inlener, immers er verdwijnt een schakel en kostenfactor (‘de bureaumarge’) uit het inhuurproces. Formeel is het ook zo dat elke leverancier dezelfde kansen heeft op de Marktplaats, vanuit de non-discriminatie-regels van het aanbestedingsrecht.

Omdat de gunningen vanwege dezelfde regels ook moeten worden gepubliceerd, is meestal na te gaan hoeveel ZZP’ers er uiteindelijk een opdracht krijgen op een Marktplaats. Mijn indruk is dat alleen op Marktplaatsen waar een mate van voorkeur voor ZZP’ers wordt vertaald in de gunningscriteria, het gunningspercentage voor ZZP’ers hoger uitvalt.

Het UWV is een mooi voorbeeld hiervan, omdat op hun Marktplaats steevast voor 5% dit gunningscriterium wordt gebruikt:  ‘Kandidaat is ZZP’er en biedt als zodanig rechtstreeks aan of kandidaat is op het moment van aanbieding aantoonbaar in dienst van de leverancier’. In haar laatste rapportage (Nieuwsbrief UWV nr. 01 februari 2011)  zegt het UWV dat 55% van het totaal aantal vervulde opdrachten naar ZZP’ers gaat.

Tegelijkertijd blijkt uit het gunningsoverzicht van De Marktplaatsdesk (De Marktplaatsdesk is een verzamelplaats van meerdere overheidsorganisaties die onderling niet samenwerken rondom de inhuur, maar hetzelfde platform gebruiken om hun eigen inhuuropdrachten te publiceren)  over ruim 1 jaar gemeten, geen enkele ZZP’er een opdracht te hebben verkregen. Maar op de Marktplaatsdesk wordt dan ook geen voorkeursbeleid gehanteerd terwijl dezelfde software wordt gebruikt als het UWV. Het inzetten van een Marktplaats sec geeft ZZP’ers dus niet vanzelf meer kansen. Wel de inrichting en het gebruik van gunningscriteria om ‘ZZP-vriendelijk’ te zijn.

Mythe 2: Op een Marktplaats komen marktconforme tarieven tot stand

De gedachte is vaak dat door het marktmechanisme er een mooi marktgemiddelde qua prijs/tarief ontstaat, waardoor de inlener nooit teveel betaalt en de opdrachtnemer een redelijke vergoeding krijgt voor zijn werk.

Helaas is de werkelijkheid anders: de tarieven die op een Marktplaats tot stand komen, zijn die van de wanhopigen onder de aanbieders. Immers alle leveranciers die meedingen, geven vooraf het tarief op, waartegen zijzelf of hun kandidaat bereid zijn de opdracht uit te voeren.

In deze tijd zijn er veel leveranciers naarstig op zoek naar betaalde opdrachten. Uit vrees de boot te missen schrijven zij, ook met een goed cv of track-record, zeer laag in. De software achter de Marktplaats zet de leveranciers die het meest voldoen aan de gestelde eisen tegen het laagste tarief bovenaan. Uit de top 5 komt de gunning. Dus de beste kandidaten tegen het laagste tarief.

Vaak wordt de druk verder vergroot doordat opdrachtgevers een tarief noemen, dat zij maximaal willen betalen. Dit zet druk op leveranciers om het uurtarief te verlagen. Leuk voor de inlener, minder voor de leveranciers……..

Mythe 3: Marktplaatsen zijn alleen geschikt voor het inhuren van personeel voor zgn 2B-diensten

Er is bij het populairder worden van Marktplaatsen veel gediscussieerd over de juridische houdbaarheid van het concept. Er werd rekening gehouden met het gegeven dat een benadeelde partij naar de rechter zou stappen om de Marktplaats te laten toetsen aan de Europese aanbestedingsregels. We zijn een paar jaar verder en voor zover bekend, is er geen enkele rechtszaak geweest over het Marktplaats-concept. Toch wordt algemeen aangenomen dat de Marktplaats alleen mag worden ingezet door een aanbestedingsplichtige overheid bij 2B-diensten. Er is een ruim 10 jaar oude Engelstalige lijst (!) waarop diensten staan vermeld die (mits boven de aanbestedingsdrempel van € 193.000 excl BTW) volgens een 2A-regiem (‘een complete Europese aanbesteding’) resp. een 2B-regiem (‘wel transparant en objectief’, maar minder vorm-vereisten) moeten worden aanbesteed.

Ook Pianoo (‘Expertisecentrum aanbesteden voor de overheid’) hanteert dit onderscheid. In de praktijk van alledag is het onderscheid tussen 2A en 2B-diensten op een Marktplaats geheel weggevallen en wordt alle inhuur van personeel ‘aanbesteed’ op de Marktplaats  (Wel zijn er veel inleners die de Marktplaats alleen gebruiken voor inhuur in de hogere schalen, maar dat heeft niets te maken met het verschil tussen 2A en 2B-diensten). Er is controle noch vooraf noch achteraf en dit is ook lastig uitvoerbaar, in elk geval voor mogelijk benadeelden. De inlener maakt op voorhand een subjectieve inschatting van het karakter van de inhuuropdracht en komt dan kennelijk impliciet tot de conclusie dat de selectie via de Marktplaats kan………

Mythe 4: Op een Marktplaats wordt alleen gegund op basis van ‘hard skills’

Op dit aspect van de Marktplaats is altijd veel kritiek geweest. Immers het zou een stap terug zijn -zeiden de tegenstanders- dat er niet wordt gelet op de persoonlijkheid van de aangeboden kandidaat en zijn competenties. De voorstanders van het concept wijzen er altijd op dat deze aspecten wel degelijk een belangrijke rol spelen, maar alleen bij de top 5. Want de software kan alleen maar een top 5 van ‘beste kandidaten tegen de laagste prijs’ vaststellen, als er eenduidig te meten valt of iemand voldoet aan de gestelde harde eisen. Bijvoorbeeld de kandidaat heeft wel of geen vakdiploma, heeft wel of geen 3 jaar ervaring in dit soort functies.

Echter wat laat de praktijk zien: Er worden allerlei moeilijk te objectiveren eisen gesteld en met een weging van de gunningscriteria krijgen deze soms ook een waarde. Zo zijn er voorbeelden dat de kandidaat goed moet kunnen ‘communiceren’ of dat hij ‘flexibel’ moet zijn.

Soms zien we op een Marktplaats ook de eis dan iemand ‘integer’ moet zijn (“alleen aanvinken als je integer bent“, dit aspect telde voor liefst 25% mee in de gunning!). Wat men onder ‘integer’ verstaat en hoe men dat controleert op basis van het cv, is een raadsel….

Dit soort eisen die soms wel en soms geen officieel gunningscriterium zijn, spelen wel degelijk een rol spelen bij de totstandkoming van de top 5 en bij de gunning. De opdrachtgever kan dan in de kennismakingsgesprekken specifiek letten op de soft skills van de kandidaat. En deze laatste kan zich goed hierop voorbereiden.

Mythe 5: De Marktplaats is overzichtelijk en handig in gebruik voor de leveranciers

Door de veelheid van Marktplaatsen dreigt onoverzichtelijkheid. Deels is dat nu al het geval met 30 Marktplaatsen met eigen spelregels, en 6 leveranciers die allemaal een eigen Marktplaats-tool leveren op een platform met eigen look&feel.

Aan de ene kant wordt het steeds moeilijker om al die verschillende Marktplaatsen te vinden op internet. Bovendien wordt het woord ‘Marktplaats’ nu ook gebruikt door digitale jobboards en interim-portals, waardoor de verwarring alleen maar toeneemt. Sommige ‘Marktplaatsen’ werken volgens strak bepaalde spelregels omdat ze willen voldoen aan Europese regels voor aanbesteden. Andere laten het bij elkaar komen van vraag en aanbod helemaal over aan de marktpartijen met steeds andere spelregels. Uiteindelijk is dit een bedreiging voor de continuïteit va het concept op de middellange termijn.

Toch zijn er al initiatieven waarbij veel overheidsorganisaties op één platform één collectieve Marktplaats beheren. Het eerste voorbeeld is www.werkeningelderland.nl waar ruim 50 Gelderse gemeenten, diverse andere overheidsorganisaties en de Provincie Gelderland samen één Marktplaats beheren via de site waar ook de vacatures voor ambtenaren in dienst worden gepubliceerd.

Zonder een duidelijke ordening en meer oog voor de belangen van de leverancier is het concept ten dode opgeschreven, vrees ik. Niemand gaat over een paar jaar inloggen op tientallen Marktplaatsen als hij op zoek is naar een nieuwe opdracht. En al helemaal niet in de verwachte krappe arbeidsmarkt….