Nieuwe Leiders, Nieuwe Organisaties. Lessen uit de praktijk.

De samenleving verandert snel. Transparantie, openheid en samenwerken zijn de nieuwe drivers voor succes. We stellen andere eisen aan het leven en dus ook aan onze werkomgeving. We willen geïnspireerd worden en iets zinvols bijdragen aan de organisatie waarvoor we werken en voor de wereld waarin we leven. Er is behoefte aan een ander soort leiderschap dan we tot nu toe gewend zijn. Niet langer leiders gebaseerd op macht, planning en status, maar leiders die verbinden en ruimte geven.

Maar hoe word je die ‘Nieuwe Leider’? Kan je dat leren of beschikt iemand van nature al over de juiste competenties en is het een kwestie van bijschaven? En als je zo’n Nieuwe Leider (geworden) bent, hoe krijg je dan in je organisatie de juiste balans tussen de mensen en het proces? Moeten alle piramides overboord of gaat het juist om een nieuwe mix van bestaande en nieuwe structuren?

Relevante vragen waar Tica Peeman en Roland Hameeteman zich over gebogen hebben in hun nieuwste boeken Nieuwe leiders gevonden (Peeman) en Yellow & Blue (Hameeteman). Tijdens een ‘Boekevent‘ georganiseerd door Managementboek.nl lichtte zij hun visie nader toe.

Nieuwe Leiderschap: : Richting geven, Ruimte bieden, Resultaten vragen

De essentie van Nieuw Leiderschap legt Tica Peeman uit aan de hand van concrete cases uit haar nieuwste boek. Peeman heeft daarvoor acht inspirerende leiders van dichtbij gevolgd en hun werkwijze en ideeën beschreven. Volgens Peeman gaat leiderschap om zoveel mogelijk leiderschap te creëren voor anderen, medewerkers in hun kracht zetten. Het gaat niet meer om de leider zelf, maar om het faciliteren wat de ander nodig heeft om te presteren. Het betekent een omslag van adviseren naar coachen, van dominant naar bescheiden, van ik naar wij, van vergelijken naar verbinden en van sturen op inhoud naar sturen op visie en resultaten.

Deze theorie is niet nieuw, maar het dagelijks gedrag van leiders laat vaak anders zien. In ‘Nieuwe leiders gevonden’ worden drie belangrijke sturingselementen besproken: Richting geven, Ruimte bieden, Resultaten vragen (outputgericht sturen). Het bereiken van resultaten wordt bereikt door waardegedreven sturen in plaats van winstgedreven.

Deze omslag in leiderschap vraagt veel van de nieuwe leiders: bescheidenheid betrachten, applaus geven aan de mensen die het verdienen, jezelf niet meer in de picture zetten. Daarvoor is persoonlijk leiderschap en reflectie essentieel: uit je eigen patronen stappen, óók onder druk. De Nieuwe Leider toont leervermogen, durft zichzelf iedere keer opnieuw uit te vinden.

Een uitspraak van één van de gevolgde nieuwe leiders is dat leiderschap in de komende decennia bepaald wordt door korte feedback-loops. Dat is een interessant gegeven omdat er een tendens is naar vertijdelijking van werkrelaties. Jaap Schaveling signaleerde dit al in zijn promotie onderzoek ‘Scoren met interim management’ in 2010 (zie video interview met Schaveling over Leiderschap & Vertijdelijking). Naast tijdelijke interim managers in organisaties, is meer en meer sprake van vaste managers die kortere periodes eenzelfde positie vervullen en daarmee ook tijdelijk leidinggeven. Een korte feedbackloop is juist hetgeen wat interim managers al toepassen, maar maakt dat van hen ook Nieuwe Leiders?

Er is meer nodig: vertrouwen geven, voorbeeldgedrag tonen en verbinden. Met name voorbeeldgedrag is bepalend voor Nieuw Leiderschap. Een medewerker doet namelijk niet wat de baas zegt, maar wat de baas doet! Daarin is leiderschap ook het tonen van kwetsbaarheid. De verbinding in Nieuw Leiderschap uit zich vooral in samenwerking en de zingeving van de organisatie (why in plaats van how en what).

Kan Nieuwe Leiderschap wel in tijden van recessie?

De vraag is of dit Nieuwe Leiderschap ook in de huidige tijdgeest van economische recessie kan bestaan. Is er dan niet juist meer behoefte aan dominantie en masculien leiderschap? Is er wel tijd voor coachen en aandacht? Peeman is van mening dat er inderdaad meer behoefte bestaat aan snelle besluitvorming, maar wel direct op de werkvloer en niet bovenin de organisatie. En dan geldt dat mensen bereid zijn een stapje harder te lopen als ze zingeving ervaren en ruimte krijgen.

Nu het Nieuwe Leiderschap gedefinieerd is, hoe pas je dit dan toe in je organisatie? Na voor diverse organisaties gewerkt te hebben, hadden Roland Hameeteman en zijn business partner Rutger Stekelenburg het idee dat een organisatie ook anders zou moeten kunnen werken. Het viel hen op dat medewerkers veel te maken kregen met onnodige informatielogistiek. Zij startten e-office, een organisatie waarin medewerkers tijd en plaats onafhankelijk konden werken. Zonder hiërarchie, procedures, processen en functies. Werken in een vrije stroom van informatie, kennis en talenten met gedeelde verantwoordelijkheid en vooral vertrouwen. Als een Corporate Brain en in termen van kleuren erg Yellow met veel elementen van het Nieuwe Leiderschap. Maar de praktijk leerde dat een negatief effect van nul controle was dat de kwaliteit niet altijd even goed was. Er vond op den duur vervaging van waarden en normen plaats. Tel daarbij een dalende opdrachtenportefeuille op en dit deed Hameeteman realiseren dat er toch structuur nodig was. De toekomst is weliswaar geel, maar de praktijk is blauw…

De kunst is een optimale balans te vinden tussen twee krachtige elementen: de mens en het proces. Dankzij de menselijke creativiteit (yellow) zijn zij in staat om steeds weer nieuwe oplossingen te bedenken voor de veranderende vraag vanuit de markt en echt te luisteren naar de klant. Met behulp van het proces (blue) weten ze deze oplossingen effectief en efficiënt te maken en waarborgen ze de continuïteit van de organisatie.

Hoe kan jouw organisatie de juiste mix van inventiviteit en structuur bereiken? Om optimaal te kunnen presteren, hebben mensen ruimte nodig om zich te ontwikkelen. Vertrouwen is hierbij de belangrijkste factor. Maar vertrouwen en groei ontstaan alleen als een aantal zaken in de organisatie goed geregeld is, daarvoor zorgt het proces. Daarbij gaat het om sturing en controle, beheersing en procedures. Alleen een goede balans tussen de twee werelden kan een organisatie blijvend succesvol maken. Met zijn yellow & blue-concept laat Hameeteman zien hoe je dat voor elkaar krijgt.

Het betekent in de planvorming aanwijzen waar de creativiteit nadrukkelijk nodig is en vanuit de mens het doel en de organisatie daarvan centraal stellen. Dit vraagt een continu bewustzijn en sturing op richting, ruimte en resultaat. Kortom de 3 R-en van de Nieuwe Leider in een Nieuwe Organisatie!

Meer weten?

Tica Peeman is directeur/eigenaar van trainingsbureau VIStrainingen. Zij traint mensen op het gebied van leidinggeven, communicatie en persoonlijk leiderschap. Zie voor info over de boeken van Tica Peeman haar auteurspagina op Managementboek.nl. Roland Hameeteman heeft in 1991 e-office opgericht, samen met Rutger Stekelenburg. Hij is CEO van e-office en veelgevraagd spreker over organiseren en leidinggeven in de eenentwintigste eeuw. Zie voor info zijn auteurspagina op Managementboek.nl.

Dit artikel is geschreven door Joke Twigt