De ZZP’er als commodity. Het is niet anders.

Commodity: ongedefinieerd product waar prijs wordt bepaald door vraag en aanbod. Een term die in het verleden alleen werd gehanteerd voor bulkproducten zoals olie en graan en later ook verschoof naar andere handelswaar zoals computers. Het begrip commodity wordt tegenwoordig ook steeds vaker gebruikt in de wereld van de (hogeropgeleide) zzp’er. Teksten als: ”zzp’er, onderscheidt u anders wordt u een commodity” kom je geregeld tegen.

Belangrijk kenmerk van een commodity is dat de kwaliteit eender is; onderscheid wordt niet gemaakt op kwaliteit maar op prijs, bepaald door de vraag en aanbod. Kortom, de zzp-er als handelswaar. De vraag is: is een zzp-er een commodity? Kan gesteld worden dat de kwaliteit eender is en dat de prijs alleen wordt bepaald door vraag een aanbod? Hieronder een aantal trends die ik met Interimpuls en als zzp-er waarneem die als gevolg lijken te hebben dat de zzp’er daadwerkelijk meer richting een commodity gaat.

Is kwaliteit van ZZP’ers gelijk?

Om te beginnen met de eerste deelvraag: is de kwaliteit van de zzp’ers gelijk?

Bij het kopen van commodities wordt eerst de gewenste kwaliteit bepaald. Zo ook bij het inhuren van een zzp’er. De gewenste kwaliteiten van een zzp-er zijn afhankelijk van het soort opdracht: moet er bijvoorbeeld op de winkel worden gepast of is speciale expertise nodig voor een turn-around, is er voor de marketing-opdracht kennis nodig van SEO. De gewenste kwaliteiten zijn vooraf goed te bepalen.

De selectie van zzp’ers voor een opdracht is in eerste instantie vrijwel altijd op basis van een aantal harde criteria die voor een belangrijk deel de gewenste kwaliteit bepalen: opleiding x, ervaring in branche y en met software z en kennis van methodiek x etc. Of er een persoonlijke klik is met de opdrachtgever volgt later in het traject. Harde criteria maken de behandeling van een zzp-er als een commodity eenvoudiger, net zoals een computer (18 inch scherm,  x geheugen, processor y). Interim jobboards ondersteunen een dergelijke eerste selectie door de opdrachtgever ook steeds beter.

Als men kijkt naar het grote aantal geschikte reacties die er komen op de wat meer generieke opdrachten zoals business controller, marketing manager etc. dan onderschrijft dat de tendens dat de kwaliteit van (groepen) zzp’ers gelijk zijn. Uiteraard zijn er bij het grote aantal reacties, zzp’ers bij die overgekwalificeerd zijn (zeker in deze tijd) maar de minimale gewenste kwaliteit is vaak eender. De prijs wordt dan vrijwel automatisch bepalend.

ZZP’er heeft unieke kwaliteiten, maar zit opdrachtgever daar op te wachten?

Zzp’ers die dit onzin vinden en zichzelf unieke kwaliteiten toedichten, zouden zich de vraag moeten stellen als zij op een opdracht reageren: ben ik de enige die deze opdracht kan uitvoeren en zijn al mijn unieke kwaliteiten relevant voor de opdracht? Ik denk dat het antwoord 8 van de 10 keer met ‘nee’ kan worden beantwoord. Uiteraard is elke zzp’er uniek met zijn eigen persoonlijke (sociale) vaardigheden, ervaring en kennis. De vraag is meer of alle kwaliteiten van een zzp-er relevant zijn voor een specifieke opdracht.  En bekijk de vraag eens vanuit de klant. Gechargeerd: een controller met ervaring x,y z is een controller met ervaring x,y,z. Eventuele extra eigenschappen en kennis zijn voor de klant niet relevant. De gevraagde kwaliteit wordt als eender ervaren door de klant waardoor prijs de boventoon gaat voeren.

Dat meerdere zzp-ers eenzelfde opdracht kunnen uitvoeren is ook niet vreemd met 728.000 zzp-ers in Nederland (2011, cijfers CBS). De groei in verscheidenheid van werk loopt achter bij de groei in aantal zzp-ers. Hierdoor kunnen meer en meer zzp-ers dezelfde opdracht uitvoeren.

En mijn mening is dat de door de klanten gewenste kwaliteiten voor een groot deel van de markt meer gelijk gaan worden. Organisaties streven naar een grotere flexibele schil. Meer en meer werk zal worden uitbesteed en dat zal veelal niet de core-business van organisaties zijn maar meer de staffuncties, zoals HR, Facilitair, finance etc. Zeker dit soort functies zijn vaker gelijk.

Tweede deelvaag: is vraag en aanbod bepalend voor de prijs? De crisis heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat dit zo is. Weinig vraag en veel aanbod hebben zich de laatste jaren vertaald in een aanzienlijke daling van de tarieven. Alleen specialisten hebben zich hieraan weten te ontrekken.

ZZP’ers als commodity, ‘t is (even?) niet anders

Samenvattend: ik ben van mening dat de zzp-er steeds meer een commodity aan het worden is. Is een zzp-er daarmee net zo weinig complex als een zak graan en geldt dat voor alle soorten opdrachten? Nee, zeker niet maar de trend is daar.

Is het erg dat een zzp-er meer en meer een commodity wordt? Is een markt waar vraag en aanbod de prijs bepalen niet gewoon prima? En hebben zzp-ers daar in de goede tijd (toegegeven, al weer even geleden) ook niet bijzonder van geprofiteerd met (te) hoge uurtarieven? Zover er geen er sprake is van irreële prijzen, lijkt het mij geen probleem. En wil je als zzp-er je hier aan onttrekken, start dan je activiteiten op niche-markten waar het aanbod beperkt is.

Wat spreekt het standpunt tegen dat zzp-ers meer richting gaan: de intermediairs die nog steeds 20% – 25% vragen voor het elkaar bij elkaar brengen van vraag en aanbod. Maar is dat businessmodel inmiddels niet grotendeels achterhaald?