Oplossingen voor de crisis

Laten we dit jaar eens beginnen met een lekker pretentieus artikel: de oplossingen voor de Euro Crisis.

De Euro crisis heeft een aantal kanten. De eerste is die van de schulden. De tweede is die van het vertrouwen en de derde is die van de werkgelegenheid / economie.

Schulden

De schulden zijn een probleem, maar dat probleem los je niet zomaar op. Immers, je kan gewoon niet zomaar alles aflossen. Interessant genoeg zijn de schulden niet altijd het grootste probleem bij probleemlanden. Kijk maar eens naar de verdeling van wereldwijde schuld.

Probleemland Spanje heeft minder schuld als % van het BBP dan topland Duitsland. Topland Nederland groeit harder in schuld dan probleemland Spanje. Inderdaad, maar Spanje is een probleem. Waarom? Omdat het niet enkel om de schuld gaat. Overigens heeft Spanje de laatste 10 jaar heel erg goed zijn best gedaan en was de schuld onder de 60% voor deze crisis. Frankrijk daarentegen heeft 90% van het BBP als staatsschuld, want die hebben ook in de economische voorspoed enkel grote begrotingstekorten gehad.

Schuld is dus niet zomaar van af te komen, maar is wel een probleem. Daar moet iets aan gedaan worden, want als je het niet gefinancierd krijgt, heb je als land gewoon stront aan de knikker.

Vertrouwen

Het financieren van die schuld heeft namelijk niet altijd iets te maken met ratio’s, maar ook met vertrouwen. Het vertrouwen dat het geld terugkomt. Dit vertrouwen neemt natuurlijk toe naarmate meer landen garant staan voor schulden. Daarom is een groter noodfonds zo belangrijk. Daarom zouden eurobonds een optie kunnen zijn. Het probleem is weer dat hoe meer anderen garant staan voor schulden van de ‘slechte’ partijen, des te luier die misschien worden.

Economie / werkloosheid

Een ander heel belangrijk element is de economie en de werkloosheid. Daar ligt voor Spanje bijvoorbeeld het probleem. 25% werkloosheid is natuurlijk gewoon niet houdbaar. De sociale onrust die dat geeft, de verloren generaties die dat veroorzaakt en gewoonweg de kosten voor werkloosheidsuitkeringen die dat met zich meebrengt. Maar vergeet ook niet de indirecte kosten. Immers, geen baan, geen inkomen, hypotheek niet betalen, gedwongen verkoop, huizenprijzen dalen, banken in financiële moeilijkheden, mooie cirkels toch?

Oplossingen schuld en vertrouwen

Laat ik dan eens zo pretentieus zijn een deel van de oplossingen, of in ieder geval de oplossingsrichting, te hebben. Mede met dank aan The Economist, die hier al jaren goede suggesties voor geeft, maar heb ik uit mijn eigen duim gezogen.

De eerste heeft te maken met de schulden. Een deel van de schulden via eurobonds, waar elk van de lidstaten garant voor staat, maken zou goed kunnen. Echter, dat moet gaan met additionele voorwaarden voor het land die die nodig heeft. Het probleem dat ze anders niet hervormen is namelijk wezenlijk en dat moet je voorkomen. De kosten die het oplossen nu heeft zijn echter vele malen hoger omdat de financiële markten gewoon elke keer de limiet opzoeken. Op het moment dat Europa als 1 zegt: wij financieren dit, daalt de rente meteen. Alleen al die garantie maakt het goedkoper. Een idee zou bijvoorbeeld zijn: alle schuld boven 80% van het BBP (het oude criterium van het verdrag van Maastricht toen de Euro gevormd werd meen ik) is door alle lidstaten gegarandeerd. Echter, het moment dat dit gebeurt (dus een land boven de 80% zit) draagt het een stuk soevereiniteit over aan Brussel. Ik zou denken aan het heffen van bepaalde belastingen en het beperken van de stem van dat land over financiële issues. Inderdaad, extreem rigoureuze maatregelen, maar daarmee dwing je een land dus om onder die 80% te gaan, maar geef je de garantie dat Europa een land nooit zal laten vallen. Daarmee zijn de markten dan ook weer tevreden.

De tweede is onderpand voor de leningen die er zijn. Ik heb het altijd krankzinnig gevonden dat Griekenland geen onderpand hoefde te geven. Nee, niet zoiets doms als de Finnen, in geld, dat is nu juist wat ze nodig hebben. Onderpanden die de Grieken zeker niet kwijt willen. Een aantal Griekse eilanden bijvoorbeeld. Ja, serieus, dat is ondenkbaar voor de Grieken, dus je hebt meteen onderhandelingsmacht. Als je je niet aan de afspraken houdt, is dat eiland voortaan van de EU en niet mee van Griekenland.

Oplossingen economie

Wat de economie betreft heb ik al eerder mijn gedachten hierover opgeschreven. In het kort: ik denk dat we moeten investeren in de toekomst, niet in het verleden. Klinkt logisch? Waarom geven we dan toch 100x meer subsidie aan energie uit fossiele brandstoffen dan aan duurzame energie? Waarom geven we 10x meer geld aan arme tabaksboeren dan we aan accijnzen op tabak binnen halen?

Er liggen miljarden aan subsidies te wachten op doelen in Brussel, miljarden die niet ingezet kunnen worden omdat de landen die ze nodig hebben (Griekenland, Portugal, Spanje) niet mee kunnen financieren. Geef deze miljarden wel is mijn idee, maar niet aan de overheden, maar aan de burgers. Want ook dat is de nieuwe economie. Niet centraal, maar decentraal. Een prettig bijkomend feit: dan ziet met Europa eindelijk ook als iets fijns, niet enkel als evil. Roep bijvoorbeeld een regeling in het leven waar elke burger van Griekenland, Spanje, Portugal en Italië geld mag lenen tegen een hele lage rente om zonnepanelen aan te schaffen. Ja, dat moet natuurlijk even goed geregeld worden dat het daar ook voor gebruikt wordt, maar daar is wel iets op te vinden. Laat dit lopen via de lokale banken die daar een kleine marge op mogen maken. Het geld is terug te betalen door een lagere stroomrekening. Als een zonnepaneel in Nederland zich in 5 – 7 jaar terugverdient is dat in die landen een stuk sneller. Daarna: pure winst voor de burger. Een win-win-win-win. De economie krijgt een boost (aanschaf en installatie van zonnepanelen), de burgers verdienen op termijn veel geld (lagere energie rekening), het milieu wint en de lokale banken hebben meer inkomsten en dus minder redding nodig.

Overheden zelf zouden kunnen / moeten investeren in duurzame projecten voor zichzelf. Zo zou de overheid in Nederland (maar eigenlijk elke overheid die wel nog kan investeren) moeten investeren in open source software voor het rijk. Denk aan een open source GBA (bespaart de gemeentes miljoenen op termijn), een open source EPD (dat moet er toch komen, doe het dan goed) en andere duurzame IT projecten.

De Spaanse overheid zou b.v. (met Europees geld) ook gigantische windmolenparken kunnen bouwen op de altijd winderige hoogvlaktes. Het is toch vreemd dat een land dat alles heeft om duurzame energieleverancier te zijn een netto importeur van energie is?

De Fransen zouden moeten stoppen met exportsubsidies op wijn te geven (ik kan er nooit over uit dat een fles rode wijn uit Beaune in Beaune duurder is dan in Utrecht) en dat geld moeten stoppen in duurzame projecten. De energie sector natuurlijk, maar in Frankrijk is er nog veel te verbeteren. Wij hebben hier altijd veel moeite met de KPN en de kabelaars… die zijn geweldig in vergelijking met France Telecom en consorten.

Oppassen

Ondertussen moeten we wel oppassen. Want dit prachtige (lange) artikel in The Economist over de ‘eerste Europese unie’, the Holy Roman Empire, geeft een paar mooie inkijkjes in wat er ook in Europa is mis gegaan. Dit was ook een losse unie van naties en staten, die verbonden werd onder een soort keizer. Eigenlijk heel vergelijkbaar met de Europese unie. Ook daar was steeds roep naar meer centralisatie, maar dat was niet de oplossing

Het grote probleem wat men daar ook had, was dat er landen waren, Pruissen om precies te zijn, die te machtig werden dat ze niet meer op de vingers getikt konden worden als ze zelf verkeerd gingen. Zoals wij met Duitsland en Frankijk gezien (in 1997) hebben die de begrotingsregels aan de laars lapte, maar niet eens bestraft werden. Kan Europa Frankrijk bestraffen als het zich niet aan de afspraken houdt? Waarschijnlijk niet, want er zijn nergens ‘standaard’ mechanismes. Alles kan weggestemd worden. Een weeffout die keer op keer gemaakt wordt.

Conclusie

Een lang en pretentieus artikel om het jaar te beginnen. Allemaal gedachten die nooit uitgevoerd zullen worden, want daar ontbreekt de politieke wil voor. Echter ook allemaal zaken waarvan ik denk dat ze Europa een stuk verder helpen.