Zelfstandigen Met Perspectief – 7 punten van inspiratie uit seminar ‘Flexibiliteit, Lenigheid & Leiderschap’

Wim Davidse kijkt terug op ZiPconomy Seminar. Zeven punten zijn bij hem heel erg blijven hangen en echoën na.

Flex ontploft!

Een arbeidscontract voor onbepaalde tijd, life time employment, een vast contract – dat is voor velen nog de standaard. En dat terwijl honderd jaar geleden het vaste contract nog maar nauwelijks bestond. Vijftien jaar geleden had van alle werkenden trouwens ook maar – ‘maar’ – 75% een vast contract, nu is dat zelfs nog maar 68%. In die tijd is het aantal ZZP’ers bijna verdubbeld tot ruim 780.000, wat bijna 11% van alle werkenden is. Bij hoogopgeleiden ligt dat percentage met zo’n 12% nog wat hoger. Van alle zelfstandigen is 40% hoogopgeleid, vijftien jaar geleden was dat nog 28%.

In die vijftien jaar zijn er 600.000 werkenden bij gekomen, waarvan – rrrrrBAM! – 65% hoogopgeleid zónder vast contract. Het aantal vaste contracten is in die vijftien jaren nipt afgenomen, maar voor hoogopgeleiden ruim 35% gegroeid; zij werken wel steeds projectmatiger, afwisselender en flexibeler. Lager opgeleiden hebben inmiddels een derde minder vaste contracten en krijgen steeds vaker ‘losse flex’: uitzend-, oproep-, inval- en nul uren-contracten. De verwachting is dat de flexibilisering voorlopig doorzet.

Inspiratie

Tijdens het ZiPconomy seminar ‘Anders Werken, Anders Organiseren: flexibiliteit, lenigheid & leiderschap’ werden de bredere contouren geschetst van de nieuwe toekomst. Dit zijn zeven zaken die heel erg bij mij zijn blijven hangen en echoën:

De toekomst is niet meer wat die geweest is. Yogi Berra zei ’t en Meat Loaf zong ‘t. Niks is zoals het was en niets zal zijn zoals het is, en ook dat is niet nieuw: panta rhei zeiden de oude Grieken al. Honderd jaar geleden werkte nog de helft van de werkzame Nederlandse beroepsbevolking in de landbouw of de industrie, nu is dat nog maar zo’n 15 procent – and still declining. Nu is de wereld op, en onze producten en onze manier van produceren en organiseren en werken hebben honderd jaar voldaan maar zijn ongeschikt en zelfs gevaarlijk voor de toekomst. Wat en Hoe moeten anders, het gaat om vooruitgang (vooruitstand is niet voor niets geen bestaand woord.) We moeten duurzamer en dynamischer worden, met navenante mindsets, technologieën, proposities en organisaties, we moeten van verbruiken en uitputten naar versterken en van optimaliseren naar bewegen (zowel in de betekenis van meeveren als die van motiveren).
Maar voorlopig – 2014, de volgende jaren? – zal onze economie maar langzaam groeien met als resultaat nauwelijks of geen groei van de werkgelegenheid. Ouderen blijven langer doorwerken, dus de lang verwachte vervangingsvraag zal voorlopig vrij laag blijven. De gevolgen laten zich raden: weinig krapte op de arbeidsmarkt en verdergaande rationalisering van personeelsbestanden.
Kantelen, kunst en hoger bewustzijn. Transities verlopen langs een S-curve: na een lange aanloop wordt het tipping point bereikt en dan BAM! is de transitie ineens onvermijdelijk geworden. Kantelaars en koplopers zullen dat volgens prof Jan Rotmans voor ons regelen, als wij dan maar snel volgen! Daarom hebben we ook kunstenaars nodig, omdat hun mooie woorden en beelden ons kunnen inspireren en verleiden. En zeker twee keer sprak Rotmans over opschuiven naar een hoger bewustzijn, waarna hij het daar – best mysterieus – bij liet, of moest laten.
The point of bliss i.o. Prof Arjan van den Born beschreef heel kort the point of bliss – een geweldige, stimulerende combinatie van ruimte en vrijheid en vertrouwen en samenwerking in projectmatig werken, voor vast en flex – om vervolgens kort het recente Gallup-onderzoek ‘State of the Global Workplace. Employee Engagement Insights for business leaders worldwide’ (oct 2013) aan te halen. In dat mondiale meerjaren onderzoek wordt duidelijk dat in Nederland slechts 9% van de werknemers ‘engaged’ is (mondiaal is dat overigens ook maar 13%).
Gezocht: voorbeeld. Tica Peeman haalde dit geweldige citaat over (het onfortuinlijke gebrek aan) leiderschap aan: “De meest vacante functie in ons bedrijf is de voorbeeldfunctie.”
Voorbeeld? Check! Gertje van Roessel van Buurtzorg pleitte in de paneldiscussie voor een minimale organisatielast – volgens velen en mij een superbelangrijke reden voor al die jaren Beste Werkgever-schap;
De nieuwe bureaucratie? Flex van laag tot hoog wordt steeds grootschaliger ingezet en aangepakt, en vanuit de behoefte aan transparantie en efficiency mondt dat uit in een enorm en toenemend geregel en georganiseer, zo bleek ook tijdens de paneldiscussie. Gebureaucratiseerde flex – hoe lang gaat dat goed?
Safe flex. Een jurylid vroeg aan Yolanda van Dijk, de latere winnares van de ZiPconomy Scriptieprijs: “Maar flex is desalniettemin toch gewoon onzekerheid over mijn hypotheek en mijn vrije weekend?”. Flex wordt nog steeds vooral gezien als onzeker, onveilig. Mensen willen veilig. En over vast bestaat dat idee nog.

Ideeën

Voorlopig zal de nadruk in de meeste Nederlandse organisaties blijven liggen op rationaliseren. En dan: transformeren en accelereren naar een totaal nieuwe toekomst. Wat kan of moet de zelfstandige professional hier nu al mee? Gewoon doorgaan? Helpen rationaliseren? Nu al op zoek naar de kantelaars en de koplopers en hen helpen transformeren?

Eén ding is zeker: de kwaliteit van elke keuze wordt óók bepaald door de timing.

(Dit is het laatste artikel uit een korte reeks met terugblikken op het ZiPconomy seminar Anders Werken, Anders Organiseren. Flexibiliteit, Lenigheid & Leiderschap. Zie voor de overige artikelen deze link).