Inkomensongelijkheid: hoe zit het nu?

Een onderwerp waar ik me behoorlijk zorgen om maak is de stijgende ongelijkheid in de wereld en ons land in het bijzonder. We staan op een punt van tweedeling en de komende tien jaar zullen besluiten worden genomen die essentieel zijn voor de toekomst van ons land. Het complete ontbreken van alle vormen van visie bij ongeveer alle politici is mij daarom een doorn in het oog, maar dat is een ander verhaal.

Een van de manieren waarop deze stijgende ongelijkheid het meest tot uiting komt is de inkomensongelijkheid. Hierover is de laatste tijd ook veel geschreven. Volgens een onderzoek van de UvA is deze significant toegenomen, volgens de OESO juist niet en zijn onze verschillen vrij klein.

De reden hiervoor is de manier waarop wij zaken meten. Hierover een prachtig stuk in De Correspondent. In de basis komt dit neer op het feit dat wij veel vermogen niet belasten en daarmee de grote vermogenswinsten niet opnemen in de cijfers. Als we het niet meten, is de ongelijkheid er niet, zo lijkt het.

Gelijkheid of niet?

Zijn we nu zo’n egalitair land of niet? Daar verschillende meningen over. Als we kijken naar de meest gerespecteerde meetmethode, de gini coefficient, valt de ongelijkheid wel mee. In deze lijst scoren we een 9,2 op de gini 10% schaal. Daar worden de 10% rijkste met de 10% armste vergeleken. Ter vergelijking, landen als Noorwegen (6,1) en Polen (8,8) hebben minder ongelijkheid, maar Spanje (10,3), Thailand (12,6) en de Verenigde Staten (15,9) veel meer.

Ons gemiddelde van 9,2 zit op een wereldwijd gemiddelde van 12 aan de ‘gelijkere’ kant van de ranglijst.

Het probleem

Hoewel de gini coefficient uitgaat van cijfers van o.a. de Wereldbank en de CIA is mijn vraag toch meteen of deze cijfers wel kloppen. Het gaat hier weliswaar om vermogen en niet inkomen, wat het stuk in de correspondent fileert, maar toch. In Nederland meten we veel vermogens niet, juist omdat we het inkomen eruit niet belasten. Nu ben ik een voorstander van ondernemerschap en moet je rendement kunnen behalen met het (enorme) risico dat je neemt, maar ergens knaagt het ook. De groeiende ongelijkheid kan leiden tot grote maatschappelijke problemen.

Thomas Picketty schreef hier recent een goed boek over en The Economist heeft de afgelopen week alle kritieken op een rijtje gezet. Volgens Picketty is de kloof tussen arm en rijk alleen maar gegroeid, eenvoudigweg omdat kapitaal hogere winsten genereert dan de gemiddelde groei in een land. Zijn standpunt is dat je kapitaal meer moet belasten, maar volgens veel liberalen schaadt dat juist ook weer de economische groei. Ik geloof dat je naar een manier moet zoeken om kapitaal inderdaad meer te belasten, maar wel op een hele andere manier. Bijvoorbeeld niet door BTW (belasting op toegevoegde waarde), maar door belasting te heffen op onttrokken waarde (denk aan alles dat we uit de grond halen). Ook arbeid minder belasten zou een goede stap zijn.

Ongelijkheid

Terug naar het probleem van de ongelijkheid. Ik sprak hier recent over op een Permanent Beta bijeenkomst. Ik vrees namelijk dat de ontwikkelingen op het gebied van automatisering en robotisering grote gevolgen gaan hebben voor verschillende groepen. Een van de belangrijkste groepen die ik eruit gelicht heb zijn de chauffeur. Die lijken blind te zijn voor het feit dat er binnen 10 jaar zelfrijdende auto’s zijn, maar ik weet dat ik niet de persoon ben om ze dit te vertellen.

De ongelijkheid kan tot grote problemen leiden en de keuzes die we maken de komende paar jaar zijn essentieel voor de manier waarop onze maatschappij functioneert. Het kan nog alle kanten ook, schreef ook Frans van der Reep afgelopen weekend. Ik ben het daar volledig mee eens. Er moeten echter wel keuzes gemaakt worden. Visie op de toekomst van ons land en van de wereld. Heldere en duidelijke richting, zonder koopkrachtplaatjes en misschien soms wel eens zonder een eindeloze discussie en duizenden ‘wetenschappelijke’ onderzoeken.

Moeten we verder nivelleren? Niet op de manier waarop we het gedaan hebben. Misschien is het ook al goed als we op dit niveau blijven. Hoewel we dan eerst moeten weten op welk niveau we eigenlijk zitten. We moeten in ieder geval eens een stevige discussie voeren over wat we nu eigenlijk willen zijn met ons land. Het kan nog alle kanten op, maar het is wel tijd om te gaan kiezen.