Commiteer je aan een rol, niet aan een baan!

Gerke van Zalk beschrijft in zijn mooie column over de winnaars op het WK voetbal welke beweging professionals hoognodig moeten maken: committeer je aan je professionele rol en niet aan je vaste baan.  Vooral de wat oudere professional, die vaak nog een vast contract met de daarbij behorende  zekerheden geniet, zou deze omslag in denken moeten maken, waardoor de jongere generatie, die werkzaam is op een flexcontract, wat meer zekerheden kan krijgen.

Van werknemer naar werkondernemer

De omslag in denken die ik voorsta is die van werknemer naar werkondernemer. Geen vaste arbeidscontracten meer, maar hooguit een contract voor 5 jaar, waarna beide partijen met elkaar in gesprek gaan of en hoe ze het werkverband continueren. Zo ontstaat meer ondernemerschap binnen organisaties en krijgen mensen meer prikkels tot levenslang leren, wat de ambitie en slagkracht van organisaties absoluut ten goede komt.

Het is een gedachte die ik samen met Rolf Rosenmöller al 6 jaar geleden heb geopperd bij het verschijnen van This is your Wake Up Call. We wilden werkend Nederland wakker schudden voor ontwikkelingen die ons leven onmiskenbaar zouden gaan beïnvloeden. De belangrijkste boodschap was dat de blauwdruk van ons economische model in rap tempo aan het veranderen was. Grote organisaties vormden niet langer de veilige, stabiele  havens waar werk en inkomen voor jaren zijn gegarandeerd. Iedere werknemer zou er daarom verstandig aan doen om een mindset van ondernemerschap en zelfredzaamheid te ontwikkelen.

Bij de herdruk van dit boek in 2013 zijn een aantal citaten toegevoegd die deze gedachtegang ondersteunen:

Koester je werk, maar vraag je altijd af: wat zijn mijn kansen zodra deze baan wegvalt? Veel mensen die lang bij één werkgever zitten, stellen zich die vraag niet meer. Ze doen hun werk, zonder in zichzelf te investeren en dat van hun werkgever te verlangen. Die afhankelijke opstelling kunnen werknemers zich niet meer permitteren.

 André Timmermans, directeur UWV werkbedrijf, januari 2013

Vaste mensen, in vaste banen, met vaste patronen zijn het probleem van morgen. Het worden de nieuwe armen als er niet drastisch iets veranderd.’

Ton Hopmans, HR directeur Randstad Nederland, juli 2012 (zie hier) 

Verdere verzelfstandiging

Recentelijk heeft ook Barbara Baarsma, hoogleraar marktwerking aan de UvA, het idee van de vijfjaarscontracten geopperd. En met haar zijn er nog velen die hier de noodzaak van inzien.  Maar er zijn genoeg behoudende krachten in dit land, die koste wat het kost willen vasthouden aan de klassieke mindset van vaste banen en vast werk. Zo zijn het arbeidscontract, de cao, de sociale zekerheid en de pensioenen alle een voorbeeld van de impliciete aanname dat een werknemer die een beroep heeft geleerd ergens gaat werken en daar lange tijd blijft werken. Maar is het niet veel verstandiger om een andere vraag te stellen, namelijk of we daadwerkelijk kiezen voor verdere verzelfstandiging van alle werkenden en hen daarbij ondersteunen met eigentijdse, individuele maatwerkregelingen?

Ik weet het: het thema ligt gevoelig omdat het raakt aan welgemeend eigenbelang. Maar als Nederland als innovatieve kenniseconomie een rol van betekenis wil blijven spelen op de internationale arbeidsmarkt, dan moet er meer ruimte komen voor de ontwikkeling van individuele talenten en minder worden vastgehouden aan collectieve regelingen die gebouwd zijn op schijnzekerheid en de noodzakelijke ontwikkeling van individueel ondernemerschap beperken.