Hoe organiseer je als zelfstandige professional je eigen beoordeling?

In zijn artikel Kun je als zelfstandige nog ontkomen aan beoordelingen? stelt Mark van Assema op deze site een aantal interessante vragen over het beoordelen van zelfstandigen. Van Assema heeft het over het niet kunnen “ontkomen aan beoordelingen”. Maar moet je als zelfstandige juist niet blij zijn met een beoordeling?  Ook wanneer  de inhurende organisatie je niet beoordeelt doe je er goed aan je eigen beoordelingen te organiseren. Reflecteren over je eigen functioneren is de kern van je bestaan als zelfstandige. In dit artikel geef ik een suggestie over hoe je als zelfstandige je beoordeling kunt organiseren en waarom.

Waarom zou ik beoordeeld willen worden?

Van Assema  zegt terecht “Als zelfstandig ondernemer zou je ook niet bang moeten zijn om beoordeeld te worden, het houdt je scherp en stimuleert je ontwikkeling”. Met andere woorden: één van de doelen van beoordelingen is om je prestaties te meten en mogelijk te verbeteren. Doe ik de juiste dingen wel, en doe ik deze goed? Dit is de doelstelling die traditioneel in de HR cyclus verbonden is met het beoordelingsgesprek.

Een ander doel heeft te maken met je persoonlijke ontwikkeling. Wat doe je met je ambities en talenten? Hoe zorg je er voor duurzaam inzetbaar te blijven? Dit is de doelstelling die traditioneel in HR cycli verbonden is met het POP-gesprek, het gesprek over het persoonlijk ontwikkelingsplan.

Een derde belangrijk doel gaat over het plezier in het werk. Hoe zorg ik dat ik het werk leuk blijf vinden? Hoe organiseer ik dat ik mijn hart kan luchten over mijn werk, mijn werkdruk, mijn plezier? Deze functie werd veelal vervuld door het traditionele functioneringsgesprek.

Waarom is de beoordeling door de klant onvoldoende?

Van Assema schrijft dat klanten hun freelancers beoordelen via het contract (verlenging of niet, en hogere tarieven) en beschrijft daarnaast de mogelijkheid van formele beoordelingen via ‘review-tools’

Ik juich zeker klantbeoordelingen toe. M aar de klantenvisie is slechts één beeld, terwijl de zelfstandige deels andere belangen heeft.  Bij klantbeoordelingen is steeds de vraag  waarop beoordeeld wordt. Wat is de gehanteerde meetlat? Ook bij het beoordelen van vast personeel is dit vaak het probleem: ze worden wel beoordeeld, maar volgens wel criterium? Bij het ontbreken van heldere criteria worden leidinggevenden gevoelig voor beoordelingsfouten (HALO, HORN, soepelheidseffect etc etc). Maar waarom zou iemand die inhuurt hier geen last van hebben? Integendeel zou ik zelfs zeggen.

De klantbeoordeling is voor de zelfstandige niet voldoende. Bijvoorbeeld als ik kijk naar de eerste doelstelling van beoordeling, die ik hierboven omschrijf als: “Doe ik de juiste dingen wel, en doe ik deze goed?” Een klant kan daarover deels een goed beeld hebben, maar een klant kan nooit beoordelen of dit wel de activiteiten zijn die je wilde doen, of je niet teveel van hetzelfde doet, of juist te weinig. Of je voldoende geacquireerd hebt etc etc.  Ook heeft de klant slechts een beperkt beeld over je persoonlijke ontwikkeling. De klantbeoordeling kan prima informatie geven over waarin je te kort schiet, of wat je goed doet, maar om nu je ontwikkeling op langere termijn te bespreken met je klant? De belangen van klant en zelfstandige kunnen hierin deels strijdig zijn. Om diezelfde reden is je klant ook minder geschikt om je hart te luchten.

Hoe organiseer ik mijn beoordelingen?

Als zelfstandige stel je je eerst de vraag: Wanneer doe ik mijn werk goed? Wanneer noem ik mezelf nu succesvol? Dat doe je deels per opdracht en dat stem je af met je opdrachtgever. Maar deels gaat het de opdrachtgever niet aan. Vragen als: Hoeveel omzet wil ik halen, uit welke dienstverlening, tegen welke tarieven, hoeveel klanten, wanneer is mijn netwerk goed onderhouden, wat wil bereiken op het gebied van promotie, publiceren, productontwikkeling. Er is meer dan: “U vraagt wij draaien, en dan gaan we achteraf wel kijken of de klant en ik tevreden zijn”.  Mensen met heldere doelen zijn succesvoller dan mensen die wel zullen zien waar ze uitkomen.

Mijn advies is om je te laten bevragen op je doelen door een collega en elkaar te inspireren door elkaars ambities. Leg je doelen vast en doe het een beetje SMART  (lees hoe dat kan en de beperkingen daarvan in dit artikel).

Ook rondom je ontwikkeling doe je dat. Wat zijn de activiteiten waarin ik goed ben en veel plezier aan ontleen? Wanneer zit ik in mijn ‘flow’. Hoe kan ik zorgen dat ik daar meer van krijg. Wat heb ik daarvoor nog nodig. Hoe kan ik daar nog beter in worden. Welke activiteiten gaan mij minder goed af, maar zijn wel noodzakelijk om te blijven doen, en wat kan ik daaraan doen? Welke opleidingen ga ik doen, hoe organiseer is intervisie. De beoordeling van de klant over waar je (minder) goed in bent kan goede input geven.

Maar ook over je plezier in je werk kun je doelen organiseren of rondom het praten over je plezier. Het zijn van zelfstandige kan ook eenzaam zijn als je niet uitkijkt.

Laat je oren wassen door een collega

Uiteindelijk heb je een A4-tje met je belangrijkste doelen op alle drie bovengenoemde doelen om beoordeeld te willen worden: je prestaties, je potentieel en je plezier. Ik adviseer een termijn van een jaar te nemen voor je doelen. Een jaar is lang en prioriteiten kunnen veranderen. Modder niet voort, maar maak je veranderingen expliciet en stel je afspraken schriftelijk bij. Bespreek dit desnoods tussentijds met diezelfde collega.

Na een jaar maak je de balans op. Noteer wat van je doelen terecht is gekomen, denk na over de oorzaken van succes en falen. Organiseer een nieuw gesprek met je collega en laat je bevragen op het (niet) nakomen van je afspraken. Wees alert op elkaars bagatelliseren van de oude afspraken, in de vorm van uitlatingen als: voortschrijdend inzicht, een andere kans gepakt etc. Analyseer de oorzaken en maak nieuwe afspraken voor het nieuwe jaar.

Ik heb goede ervaringen hiermee. Je de oren laten wassen door een collega, die je confronteert met mooie praatjes achteraf. Een goede omzet en juichende klanten is niet genoeg om echt succesvol te zijn en te blijven en het leuk te blijven vinden. Deze gesprekken waren voor mij de meest pijnlijke, maar ook meest inspirerende als ik het vergelijk met de traditionele gesprekken in de HR-cyclus in een hiërarchische setting.

Jan Jacob de Groot is trainer/adviseur en beoordelen en functioneren is één van zijn speerpunten. Hij beheert beoordelingstraining.nl, een omvangrijke website op het gebied van beoordelen en functioneren.