“De zzp-maatschappij, te groot om te negeren” biedt de laatste inzichten in een veranderende flexmarkt

Per 1 januari 2015 mogen 1200 zelfstandigen in de zorg volgens de Belastingdienst hun werk niet meer doen, omdat ze onderaannemer zijn. Hun VAR wordt ingetrokken, zo werd afgelopen zondag door diverse media bekendgemaakt. Naast de nieuwslezer lag het boek ‘De zzp-maatschappij, te groot om te negeren’, uitgegeven door het Kennisinstituut Zelfstandig Ondernemen (KIZO). De strekking van dit boek luidt dat onze maatschappij zonder zzp’ers niet meer zou bestaan. We kunnen niet meer zonder! Er zijn veel feiten en onderzoeken over zzp´ers bekend, maar politici en het bedrijfsleven doen hier tot nu toe niets mee. Ze denken profijt te hebben bij een status quo, maar worden echter door de realiteit ingehaald. De recente inzichten over zzp’ers die het bovengenoemde boek presenteert, worden in dit artikel beschreven.

ZZP´ers willen geen ondernemers meer worden genoemd

Volgens  prof.dr. Leo Witvliet, bestuurslid van het KIZO en verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit, leven we in een tijd waarin waarde verschuivingen plaatsvinden. Het beeld dat wij hebben van materialisme en immaterialisme, collectiviteit en individualiteit, verandert. Zelfstandig ondernemen betekent niet per se dat je het alleen moet doen. Integendeel, uit onderzoek blijkt dat zzp’ers graag samenwerken. Ook vinden ze het belangrijker om voor een ander van betekenis te kunnen zijn, dan winst te maken. Dit wordt onderstreept door een onderzoek van dr. Tui McKeown aan de Monash University in Clayton, Australië. Zij beschrijft dat een deel van de zzp’ers geen ondernemer wil worden genoemd, omdat zij die term als te materialistisch en teveel op zichzelf gericht beschouwen.

IPRO-s en ambachtslieden

Professor dr. Patricia Leighton, verbonden aan de Britse University of South Wales, heeft onderzoek gedaan naar zzp’ers in Europa. Zij heeft in de verschillende landen opvallend veel overeenkomsten opgemerkt. Zo ziet zij een tweedeling tussen zogenoemde –IPRO-s- (independent professionals) en ambachtslieden. De IPRO-s maken voor dertig procent deel uit van de zzp´ers die zij in verschillende Europese landen heeft bevraagd. Zij zijn hoogopgeleiden die op zelfstandige basis diensten verlenen, zoals advocaten, financieel adviseurs of consultants. De ambachtslieden beroepen zich vooral op manuele vaardigheden en zijn bijvoorbeeld stukadoor, schoenmaker of kappers .

Uit het onderzoek van Leighton komt echter nog geen enkel land naar voren waar de zzp’er een gelijkwaardige positie heeft ten opzichte van de vaste werknemer, als het gaat om toegang tot collectieve voorzieningen. Deze week heeft de European Freelancers Movement 7000 handtekeningen overhandigd aan Europarlementarier Bearder. “De belangen van zelfstandigen en freelancers in Europa worden nog te vaak niet meegewogen bij het nemen van belangrijke beslissingen”, vindt Bearder.

Eigen sector of toch deel van de beroepsgroep?

Voor veel landen waaronder Nederland geldt dat zzp’ers buiten beeld blijven, omdat zij geen onderdeel zijn van de sectorplannen waarop de overheid haar beleid baseert. Voor dit probleem zijn verschillende oplossingen. Enerzijds kunnen zzp’ers als een eigen sector worden erkend. Of zij worden onderdeel van een bestaande beroepsgroep en daarbij als groep werknemers een aanvullende partij in de cao’s die voor die sector bestaan. Tijdens de boekpresentatie bleek dat er verschillende partijen bezig zijn met het verkennen en uitwerken van deze drie opties. Wat het voor de overheid lastig maakt, is dat er zoveel verschillende zzp-clubs zijn van divers allooi, die worden geleid door mensen van divers pluimage, met verschillende belangen. Het zou voor de overheid praktischer zijn als zij zich op grotere schaal zouden verenigen, zodat hun belangen beter behartigd kunnen worden. Inmiddels is de Amsterdam Economic Board gestart met ´De ZZP vloot´. De meeste ZZP´ers participeren in twee of drie netwerken. Deze groepen worden uitgenodigd om hun behoeften te verwoorden en deze te vertalen in gewenst beleid.

Meer aandacht voor de ambachten

Over ambachtslieden bestaat een somberder beeld, volgens Rixt Schambach van voorheen het Bedrijfschap Ambachten. De maakindustrie is belangrijk voor Nederland. Deze sector bestaat echter uit een snel vergrijzende populatie, waar weinig vervanging voor is. De mbo’s zetten vooral in op dienstverlening en veel minder op het leren van een ambacht. Weinig ambachtslieden zijn verenigd in een collectief, omdat ze daar geen tijd of interesse voor hebben. Dit geldt ook voor het bieden van stageplaatsen. De komst van de 3D-printer zal binnen 20 jaar leiden tot een ´zelfmaakindustrie´ en robotisering maakt handwerk straks overbodig. Echter, kennis van hoe producten gemaakt worden is van belang voor innovatie en vraagt om creativiteit. Het is een uitdaging om de ambachtslieden te vinden en te binden met elkaar en met de jonge generatie, die veel van hen kan leren. Schambach is in Zutphen het initatief Ambacht21 gestart.

Het boek ‘De ZZP-maatschappij, te groot om te negeren’ is hier gratis te downloaden en aan te vragen bij het KIZO via schutte@kizo.nl