Onbeweegbare werknemers

Van ondernemers hoor ik regelmatig klachten over de gemakzucht van werknemers. “Ze willen alles, maar doen niets uit zichzelf”. Mijn reactie is dan: logisch. Dat is waar we mensen toe opleiden. Op veel scholen, zeker in de tijd dat ik op school zat, moest je vooral doen wat de docent je vertelde. Niet teveel vragen stellen en eigen initiatief… ook niet teveel graag. Samenwerken bij een test noemen we afkijken en laten we niet vergeten dat we precies te horen kregen welke bladzijden van het boek geleerd moesten worden voor de toets. De eerste jaren dat we gaan werken is niet veel anders over het algemeen.

Rebellen

Natuurlijk heb je de rebellen. Ik ken weinig ondernemers die zichzelf omschrijven als een lieverdje op school. Ik ken weinig ondernemers waar de docenten blij mee waren. In ieder geval niet op het moment dat ze op school zaten. Het waren rebellen. Het waren onderzoekers. Het waren de mensen die bleven vragen waarom iets was. Die bleven beargumenteren waarom een antwoord toch goed was. Die diagonaal tegen de mening van de docent in durfde te gaan.

Plofkippen

De meeste mensen voeden we op als plofkippen. We stoppen ze in een hokje en mesten ze vet. Dat heeft ook tot gevolg dat ze zich in de rest van hun leven zo blijven gedragen. Eigen initiatief is heel beperkt. Dat kan je deze mensen niet kwalijk nemen. Het systeem werkt nu eenmaal zo. Deze mensen dan ineens de vrijheid geven, zoals bij het nieuwe werken gebeurt bijvoorbeeld, werkt dus ook niet.

Er is in Wageningen een mooi experiment geweest met Plofkippen vrij laten. Wat gebeurt er als je ze in een grote weide zet? Helemaal niets! Niets. Die blijven in hun hokje zitten. Geweldig denken wij, die vrijheid, maar de angst en het gebrek aan kunde is te groot. Hoe krijg je een plofkip wel eruit? Door een klein stukje eten net buiten haar hokje te leggen. Niet te ver, anders gaat ze verder terug het hok in. En dan elke dag een klein stukje verder. Zodat ze haar spieren traint. Want ze kan amper lopen, ze heeft altijd in een hok gezeten. Zo overkomst ze ook haar angst en na een paar weken tot maanden durft ze vrij rond te lopen.

Zo ook met werknemers. Geweldig die vrijheid, maar daar kunnen ze niet mee omgaan als ze dat nooit eerder gehad hebben. Als iemand zijn hele leven, hoe hoog opgeleid die ook is, vertelt is wat hij of zij moest doen, kan je niet ineens verwachten dat die besluiten zelfstandig genomen kunnen worden.

Praktijkvoorbeeld

Recentelijk sprak ik een klant die vertelde me dat een medewerker een verzoek had ingediend voor een ander vakgebied. Iets heel anders. Ze wilde webdesign gaan doen. Nu is er binnen die organisatie ruimte genoeg voor zo’n switch, dus vroeg deze manager of ze wat van haar werk kon laten zien. Ze had nog nooit iets gemaakt, ze wilde dus juist een cursus van hem om het te leren. Hij vond dat ze geen eigen initiatief had getoond, dat als je passie was om te designen dat je ‘s avonds daar mee bezig zou moeten zijn. Dat je dat voor bijvoorbeeld een goed doel had gedaan of zo. Dus hij had het verzoek afgewezen.

Ik heb deze man geadviseerd het te heroverwegen. Je kan niet van een plofkip verwachten dat die meteen vrij rond gaat lopen. Je kan dus ook niet van iemand die je al vijf jaar lang vertelt wat ze moet doen verwachten dat ze zomaar eigen initiatief ontplooit. Dat wil echter ook niet zeggen dat je alles zomaar moet doen en er geld in moet investeren. Dus mijn suggestie: leg een eerste stukje brood vlakbij neer. Zoek uit hoe serieus deze persoon is met haar ambities. Geef haar bijvoorbeeld de link naar een gratis design cursus op Coursera. Een tweede stukje dat iets verder ligt is bijvoorbeeld een wat uitgebreidere cursus op Edx, die enige voorkennis vereist. Die kan ze in haar eigen tijd doen. Daarmee bewijst ze dat ze echt de ambitie heeft en er ook serieus iets mee wil gaan doen.

Daarna kan je, als dat succesvol afgerond is, verder gaan met bijvoorbeeld een dure hands-on design training in Nederland en een nieuwe baan.

Onbeweeglijke werknemers

Die onbeweeglijke werknemers. Die zijn er, de meeste weten echter niet hoe ze moeten bewegen. Dat hebben we (de maatschappij, het onderwijs, de werkgevers) ze massaal afgeleerd. Nu we ineens willen dat mensen verantwoordelijk worden, hun leven weer in eigen hand gaan nemen en zo, dan moeten we die mensen helpen.

Geef de mensen die iets aangeven broodkruimels voor het hok. Ik zal niet zeggen dat je ze meteen van alles moet geven. Maar geef ze de mogelijkheid om te bewijzen dat ze het echt willen. Dat ze kunnen bewegen. Een goede werkgever biedt de mogelijkheden aan, zonder daar meteen bakken met geld in te investeren. Het is dan aan die werknemer om te bewegen.