Geven modelovereenkomsten voor zzp’ers in de zorg duidelijkheid? Zeker weten!

Eerder dit jaar maakte staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid) bekend dat er modelcontracten voor zzp’ers in de thuiszorg zijn gepubliceerd die door de Belastingdienst zijn goedgekeurd. Deze modelcontracten bieden duidelijkheid aan zorginstelling en de zelfstandige zorgverlener, schrijft Henk Wesselo, directeur van FNV Zelfstandigen.

In de afgelopen weken is er onduidelijkheid ontstaan doordat diverse partijen zich in de media over deze modelcontracten uitlieten. Volgens adviseur Lex Tabak, eerder zelf belangenbehartiger, is het wachten op het moment dat de Belastingdienst zijn handen van de modelovereenkomsten aftrekt. Hij suggereert zelfs dat ontslagen bij thuiszorgorganisatie Sensire een direct gevolg zouden zijn van de modelcontracten. Actiz (de brancheorganisatie voor zorgondernemers) raadt haar leden af de overeenkomsten te gebruiken omdat ze onvoldoende zekerheid bieden. Werknemersorganisaties stelden bang te zijn “dat de deur wagenwijd wordt open gezet.” Hebben deze partijen een punt?

De VAR: oorzaak van veel problemen

Laat ik vooropstellen dat het absoluut niet acceptabel is dat grote groepen zorgverleners gedwongen worden als zelfstandige te gaan werken. Daar kan geen misverstand over bestaan. Waar blijkbaar wel misverstanden over bestaan, is over de weg waarlangs we dit doel bereiken en tegelijkertijd zorgen dat de echte zelfstandige zorgverleners zonder gehannes kunnen blijven ondernemen.

Bij het voorkomen van schijnconstructies gaat het enerzijds over de wet, en anderzijds over de instrumenten waarmee die gehandhaafd wordt.

Essentieel is het uitgangspunt dat de Arbeidswetgeving niet is veranderd – een arbeidsrelatie is ofwel een dienstverband (hoe fictief ook), of niet. Wel is de jurisprudentie uitgebreid, juist ook ten aanzien van de zelfstandige in de zorg. Daaruit blijkt dat ook zorgspecifieke factoren (zoals de Kwaliteitswet) meespelen in de beoordeling van de positie van de zelfstandige.

In de afgelopen jaren hebben we gezien dat de VAR als instrument in ieder geval niet helpt. Op dit moment staat de deur naar schijnconstructies juist door de VAR wijd open; immers, door de vrijwaring van de opdrachtgever kan de fiscus niet ingrijpen bij de bron. Tegelijkertijd bleek de afgelopen jaren hoeveel rechtsonzekerheid en willekeur er was. Had je de pech dat jij werd gecontroleerd, dan raakte je je VAR WUO en daarmee je inkomen kwijt – terwijl anderen gewoon konden doorwerken. Daarnaast bleken de regels (juist ook op de sectorspecifieke elementen) niet helder te zijn.

Modelcontracten: een stap voorwaarts

In tegenstelling tot de VAR doen de Modelcontracten recht aan de specifieke regelgeving. De Belastingdienst toetst de modelcontracten op basis van wetgeving en actuele jurisprudentie. Daarmee wordt op voorhand veel duidelijker waar de werkrelatie aan moet voldoen om daadwerkelijk van opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap te kunnen spreken.

Natuurlijk kan je van mening verschillen over de inhoud van contracten. Bepalen de modelcontracten de norm voor iedereen? Is deze overeenkomst daarmee de norm voor alles en iedereen? Nee, absoluut niet. Dit is de eerste goedgekeurde modelovereenkomst en de staatssecretaris nodigt ook andere partijen uit  hun modelovereenkomst te laten toetsen. Dus Lex Tabak kan een modelovereenkomst voorleggen voor zijn zorgprofessionals en Actiz kan, als zij dat zou willen, haar eigen overeenkomst laten toetsen.

In alle gevallen toetst de Belastingdienst de contracten aan dezelfde uitgangspunten en in alle gevallen kunnen zorginstellingen en zorgverleners zekerheid ontlenen aan een goedgekeurd contract. Waarom Actiz aan de rechtszekerheid twijfelt is mij niet duidelijk. Immers, de staatssecretaris is in zijn brief aan de Tweede Kamer ronduit helder. Over de door BTN en FNV Zelfstandigen voorgedragen modelcontracten schrijft hij: “Daarmee is voor zowel de zorginstelling als de zzp’er duidelijkheid gecreëerd. Indien zorginstellingen en zzp’ers deze modelovereenkomst gebruiken als basis voor hun onderlinge relatie en daar ook daadwerkelijk naar handelen, is er geen sprake van een dienstbetrekking.”

Kortom, als je de modelovereenkomst gebruikt en je houdt aan de afspraken die daarin staan, ontstaat er geen (fictieve) arbeidsovereenkomst tussen de zzp’er en de zorginstelling.

Ruimte en bescherming

Met modelcontracten zetten we nu in de zorg een belangrijke stap.

Eerdere pilots waarbij zzp’ers rechtstreeks met een zorgkantoor een contract konden sluiten, toonden aan dat zzp’ers cliëntgericht en kostenefficiënt werken en kwalitatief goede zorg leveren. Daarnaast vervullen specifieke zzp’ers een onmisbare (aanvullende) rol, zoals in de terminale thuiszorg. Deze gespecialiseerde verpleegkundigen en verzorgenden, die bewust hebben gekozen voor het ondernemerschap, verdienen de rechtszekerheid die het modelcontract biedt.

Tegelijkertijd verdienen alfahulpen bescherming tegen massale en oneigenlijke “verzelfstandiging”. De modelcontracten maken duidelijk waar de juridische grens loopt – en gaan het ook mogelijk maken dat de Belastingdienst deze grens daadwerkelijk gaat handhaven.

Het brede plaatje

Ook in andere sectoren speelt natuurlijk de vraag hoe we de echte zelfstandige de ruimte bieden en tegelijkertijd gericht schijnconstructies kunnen tegengaan.

Zoals eerder aangekondigd zal de VAR verdwijnen. Het voorgestelde alternatief, de BGL, lijkt er niet in de voorgestelde vorm te komen. De Staatssecretaris van Financiën onderzoekt nu onder meer de door FNV Zelfstandigen gezamenlijk met andere belangenbehartigers aangedragen oplossingsrichting: een sectorale aanpak, waar modelovereenkomsten een belangrijke rol in spelen. De modelovereenkomsten in de zorg geven ons stof tot leren en tot inspiratie!

 Henk Wesselo – directeur FNV Zelfstandigen