Piketty: de extreem korte samenvatting

Goed, vorige week schreef ik al dat ik Piketty geheel had uitgelezen / geluisterd. Een zware bevalling van een slechte schrijver met enorm veel goede informatie en data die iedereen zou moeten weten.

Verzoeken stroomde uiteraard binnen voor de clipnotes. De hele korte samenvatting. Hoewel dat niet makkelijk is, 25 uur samenvatting in vijf minuten, ga ik een poging doen.

Om te beginnen: Piketty baseert zich op extreem veel historische data. Met name belastinggegevens, hoeveel verdient wie in welk land en hoe verdient men dit? Loon, inkomsten uit kapitaal of… etc. Hij heeft een hele eigen manier van naar kapitaal kijken die wel klopt. Alles dat je bezit, exclusief ‘niet duurzame goederen’, minus je schulden. Dat klinkt logisch, maar als je naar belastingen kijkt is het dat niet altijd. Zo tellen vaak beleggingen niet mee, of mogen hypotheekschulden niet van de waarde van een huis afgetrokken worden voor de belastingdienst (zoals in Frankrijk). Hoe dan ook: een overzicht.

De feiten

• Hoewel er in die 1% veel ondernemers zitten, zitten er ook heel veel ‘renteniers’. Tweede, of verdere, generatie rijken.
• De top 1% bezit ongeveer de helft van de top 10%. Dus de 9% van die top 10% is rijk, maar niet te vergelijken met de 1%.
• Voor de goede orde, met een inkomen van rond de 150.000 dollar (en in Europa zal dat iets lager liggen nog) behoor je tot de top 10% best verdienende mensen in je land.
• De bovenste 10% heeft, afhankelijk van het land, tussen de 40% en 50% van al het bezit. Dus blijft er voor de ‘middenklasse’ rond de 50% tot 60% over. De middenklasse heeft dus wel 4 keer zoveel mensen bevat dan de top 10%.
• De onderste helft van de bevolking in bijna elk westerse land bezit niets. Ze hebben of meer schulden dan bezittingen of het balanceert ongeveer op 0.

• Hoe groter het kapitaal, hoe hoger het rendement, niet alleen absoluut, maar ook procentueel. De aller grootste vermogens halen rendementen die veel hoger zijn (vaak twee keer zo hoog) als alles daar net onder. Een kapitaal van 1 miljard rendeert veel beter dan dan van 10 miljoen (wat ook al veel is). Dit komt o.a. doordat de kosten voor extreem goed advies heel duur zijn, maar op dergelijke kapitalen procentueel heel erg meevallen. Je geeft geen miljoen uit aan een topper om 10 miljoen te beleggen, maar wel om 10 miljard te beleggen. En dat het rendeert blijkt uit de cijfers.
• De hoeveelheid rendement van grote kapitalen die terug kunnen worden belegd, dat dus niet gebruikt wordt om van te leven, is ook veel hoger. Hierdoor wordt er meer herbelegd, waardoor het kapitaal harder groeit.
• Doordat zowel het relatieve rendement hoger is alsmede er meer van kan worden herbelegd neemt de concentratie aan de top sterk toe en er is geen enkele kracht die dit kan tegenhouden in de markt.

• Kapitaal groeit sneller dan markten. Het rendement op kapitaal is gemiddeld zo’n 5%, terwijl de groeipercentages tussen de 1,5% en 2% al best hoog zijn over langere periodes (van tientallen jaren).
• Dit is een van de principes waar Piketty steeds van uit gaat. Het rendement op kapitaal is historisch gezien altijd rond de 5%. De groei van markten is sinds de uitvinding van de stoommachine gemiddeld rond de 1% geweest. Dit is zowel bevolkingsgroei als groei van arbeidsproductiviteit. Omdat ook die 1% cumulatief is, lijkt het in de praktijk veel meer (vanwege het groei op groei effect). Echter groeit het kapitaal altijd harder.

• Historisch gezien was de VS altijd veel gelijker dan Europa. Sterker, de VS heeft altijd hard geroepen dat ze nooit zo ongelijk wilde worden als Europa (in de 19e eeuw).
• Omdat in de VS men bijna allemaal op 0 begon is dit ook lang zo geweest. De laatste decennia is dit geheel omgeslagen. De absolute top beloningen, van miljoenen, dragen nu ook heel erg bij aan ‘de 1%’ die zich enorm afscheidt van de rest.

• Het huidige belastingsysteem, ongeacht welk systeem, heft bijna geen belastingen over rendement op kapitaal. Soms wel op sommige vormen van kapitaal, maar nooit op alles. Zo is vastgoed belast in Frankrijk, maar aandelen niet. In Nederland kennen we een fictieve rendementsheffing (van 4%) over kapitaal boven een relatief laag bedrag. Hierdoor zijn mensen die tot maximaal een ton hebben de pineut, terwijl mensen met miljoenen dit vaak heel makkelijk, en vaak zelfs legaal, voor de belastingdienst kunnen verbergen.
• In veel landen worden bepaalde vormen van kapitaal uitgesloten van belastingen. Je betaalt bijvoorbeeld wel over een huis dat vrij is, maar niet over aandelen. In Amerika is het bekende ‘rendement op aandelen’ heel marginaal belast.
• Heel interessant hierin is eventuele erf belasting. Het meest gehoorde tegenargument is dat er al ooit belasting over betaald is. Dat blijkt dus meestal niet het geval te zijn. Omdat het kapitaal is dat opgebouwd is via andere wegen dan loon, als je kijkt naar de grotere vermogens. En dat gebeurt dus meestal belastingvrij.

• De cijfers zijn verder nog vaak onderschat. Dit blijkt wel uit het feit dat als je alle ‘grensoverschrijdende’ geldhoeveelheden in de wereld optelt, we honderden miljarden tekort komen. Dat kan natuurlijk niet, want dan zouden we geld aan Mars geleend hebben of zo. Er zitten enorme gaten in het systeem, zwart geld in belastingparadijzen, die waarschijnlijk tot de 1% van een land behoren.
• De cijfers van Piketty heeft weten te achterhalen zijn al schokkend in verschillen tussen arm en rijk, maar waarschijnlijk dus onderschat.

De conclusies

• Piketty is voorstander van een kapitaal belasting. In Nederland hebben we die ook, maar heel gecompliceerd. Piketty stelt voor die wereldwijd in te voeren (kansloos natuurlijk), en progressief te maken. Bijvoorbeeld alles onder de 500.000 dollar of 1 miljoen vrijstellen. Boven die grens tot bijvoorbeeld 5 miljoen suggereert hij een tarief van 1% per jaar. Dat loopt dan op tot 5% per jaar bijvoorbeeld voor alles boven het miljard. Dat klinkt misschien beperkt, maar het topt het rendement af en geeft arbeid de kans terug te komen in het spel arbeid vs kapitaal. Let wel, het gaat hier om een belasting op het kapitaal, niet op het rendement van het kapitaal!
• Hiervoor is wel automatische deling van bankgegevens nodig. Iets dat ook niet snel zal gebeuren, zo stelt hij. Het interessant is dat ik denk dat nieuwe geldsystemen, zoals Bitcoin (en met name dan de blockchain technologie die daaraan ten grondslag ligt) hiervoor wel eens een oplossing kan bieden.
• Zelf zou ik willen beginnen met een ‘erfbelasting’. Ja, als liberaal geloof ik in het belasten van erfenissen. Deed trouwens de eerste liberale premier van Nederland (Van der Linden) ook. Als liberaal geloof je namelijk in het feit dat je je eigen geluk moet maken. Dit is in Nederland ook veel makkelijker in te voeren. Ik zou een vrijstelling geven (bijvoorbeeld van 50.000 of 100.000 euro per persoon per 10 jaar of zo). en daarboven een flink tarief. Denk 20% tot 500.000 euro en 30% daarboven of zo. Dit ontziet de middenklasse, maar herverdeeld het geld aan de top. Het argument dat er al ooit belasting over betaald is, gaat dus juist voor dit soort vermogens niet of heel beperkt op, omdat wij in Nederland geen (of bijna geen) belasting heffen op kapitaal.

Goed, tot zover de feiten van Piketty en mijn gedachten hierover. In een notendop. Ik doe dit allemaal nu uit geheugen, de 25 uur luisterwerk (verdeeld over meer dan een maand) staan niet meer exact in mijn herinnering geprent. Dus mocht ik ergens per ongeluk iets verkeerd hebben onthouden (vooral qua percentages), corrigeer me gerust (en liefst zonder verwijten). Ik weet dat het ongeveer zo was, maar ik kan best ergens er naast zitten.

En nogmaals: ik adviseer op zich iedereen het hele verhaal echt tot zich te nemen. Of het totale boek, of misschien dat De Kleine Piketty ook een goede samenvatting is. Dat weet ik dus niet zeker, de reviews zijn gemend, maar ik hoor het graag.