Flexibel werken is niet voor iedereen

Flexibel werken is niet voor iedereen optimaal. Punt. Daar. Het is er uit.

Ja, ik ben zelfstandige. Al vele jaren. Ja, ik ben een groot fan van zelfstandige professionals. Ja, ik heb een hekel aan de starre arbeidsmarkt en geloof dat mensen veel, veel meer zelfredzaam zouden moeten zijn.

Echter moet je ook de psychologie bekijken van flexibiliteit en dan kom je tot de conclusie dat het niet voor iedereen is.

Basisinkomen & flexibele schil

Aanleiding voor dit stuk is het artikel in het FD van professor Max Welling van de UvA. Hij stelt dat in de wereld van robotisering mensen flexibeler moeten worden en dat iedereen misschien wel in de flexibele schil moet komen. Met een basisinkomen.

Nu ben ik voorstander van experimenteren met het basisinkomen. Waarom? Omdat het ik geloof dat het iets serieus positiefs teweeg kan brengen, maar er teveel onzekerheden nog zijn. Ook geloof ik dat we sommige zaken in het arbeidsproces, zoals de beloning, flexibeler moeten maken.

We moeten echter niet vergeten dat heel veel mensen niet tegen onzekerheid kunnen. Die hebben die (schijn)zekerheid nodig om te kunnen floreren.

Intermezzo – persoonlijke anekdote –

Ik weet dat het schijnzekerheid is die we creëren met vaste banen. Ik heb jaren geleden een date gehad met een accountant. Ze zei tegen me dat ze het niet zou kunnen, leven in onzekerheid zoals ik dat deed, niet weten wat je elke maand op je rekening krijgt. Ik gaf haar aan dat ik niet kon leven in een onzekerheid zoals zij die had. Niet weten wanneer een partner de boel belazert of wanneer iemand hoog in de boom besluit tot een reorganisatie en jouw naam om welke reden dan ook op een lijstje komt voor exit. Het is een andere onzekerheid, de vraag is welke groter is. Dat is perceptie.

Het was uiteraard een hele korte date. 

Flexibel en vast

Uit heel veel psychologisch onderzoek blijkt dat veel mensen het beste werken als ze zekerheid hebben. Er zijn mensen die floreren in variabele omgevingen, waar ze steeds uitgedaagd worden. Er zijn mensen die floreren in vaste omgevingen, waar ze een gevoel van veiligheid hebben. Beide moet je faciliteren op een arbeidsmarkt.

We weten dat bij veel ‘semi vaste’ organisaties, waar veel met jaarcontracten wordt gewerkt of regelmatig een reorganisatie is, kennisdeling veel lager is dan in bijvoorbeeld een familiebedrijf waar eigenlijk nooit gedwongen ontslagen plaatsvinden.

Dat wil niet zeggen dat je mensen zomaar een ‘vast contract’ moet geven. Daarom pleit ik ook al jaren voor een beloningsmodel dat vast en variabel koppelt. Geen bonussen (dat werkt niet volgens Daniel Pink), maar een terugverdienmodel. Waarbij je ook vooraf een exit afspreekt als je niet aan je afspraken voldoet.

Maximale uit jezelf halen

Ik ben een groot voorstander dat iedereen het maximale uit zichzelf moet halen. Het feit dat zelfstandigen dat vaak doen, omdat ze wel moeten, wil niet zeggen dat iedereen zelfstandig moet worden. Daar zijn andere, betere, oplossingen voor te bedenken. Zoals het ‘terugverdienen’ van je salaris met een exit clausule. Maar denk ook aan een WW afhankelijk maken van de investering die je in jezelf gedaan hebt. Zoals nu de transitievergoeding van een werkgever beïnvloed wordt door de investering in de werknemer, zou je de duur of de hoogte van de uitkering afhankelijk kunnen maken van wat een werknemer in zichzelf heeft geïnvesteerd. Denk hierbij aan trainingen die hij/zij zelf heeft betaald of de dagen voor de trainingen die de werkgever heeft betaald die in eigen tijd zijn gedaan. Iemand die al jaren niets in zichzelf heeft geïnvesteerd heeft wat mij betreft recht op minder uitkering dan iemand die dat wel gedaan heeft. Die is immers waardevoller op de arbeidsmarkt.

Flexibel werken is niet voor iedereen

Terug naar de kern van het stuk. Flexibel werken is niet voor iedereen omdat niet iedereen floreert in een flexibele omgeving. De onzekerheid is iets waar heel veel mensen niet mee kunnen omgaan, waardoor ze in de stress schieten en niet meer productief zijn. Het bieden van (schijn)zekerheid werkt voor deze mensen heel erg goed. Net zoals je als zelfstandige de (schijn)zekerheid hebt dat je helemaal zelf de controle hebt over je werk en je inkomsten.

Een hybride systeem is altijd een optimaal systeem. Waarbij de contouren en de randvoorwaarden voor zo’n systeem natuurlijk kunnen worden bepaald en aangepast naarmate de tijd vordert.