Het lang verwachte kabinetsstandpunt over zzp’ers brengt weinig nieuws.

Het kabinet is vandaag met de lang verwachtte een reactie gekomen het tot nu toe geheime rapport dat het Interdepartementaal Beleidsonderzoek zelfstandigen zonder personeel (lees voor meer info IBO-zzp.). Zoals verwacht komt het kabinet niet met verstrekkende maatregelen. Met name de VVD heeft de discussie over een ander zzp-beleid onlangs op slot gegooid.

Het kabinet zet in op de bestrijding van schijnzelfstandigheid en op meer bewustwording onder zzp’ers om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen rond het opbouwen van pensioen en het verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Daarnaast wil het kabinet de drempel om personeel in dienst te nemen verlagen, onder andere door de doorbetaling bij ziekte in te korten.

Meer fundamentele discussies omtrent de fiscale verschillen tussen zzp’ers en werknemers ‘vragen om een bredere maatschappelijke discussie’ (zie de kabinetsbrief van de Ministers Asscher en Kamp, met highlights door ZiPconomy)

Analyse

Het kabinet geeft in een samenvatting van het IBO rapport aan wat voor hen de belangrijkste punten zijn. En daarmee ook de dilemma’s en de breedte van het vraagstuk: “Sommigen zien de groei [van de zzp’ers] als een risico, terwijl anderen de groei zien als een uiting van veranderende voorkeuren en ondernemerschap. In internationaal perspectief springt die opkomst zodanig in het oog dat dit onvermijdelijk vragen oproept; vragen die reeds sinds jaren onderwerp zijn van maatschappelijk en politiek debat. Hoe moet de opkomst van de zzp’er worden bezien in relatie tot ons institutionele landschap van arbeidsrecht, werknemersverzekeringen en fiscaliteit.”

“Zzp’ers hebben een duidelijke functie in de economie. Ze zorgen voor concurrentie en dynamiek. Ze spelen weliswaar een bescheiden rol in de totstandkoming van innovaties, maar zorgen voor verspreiding van kennis. Ze bieden flexibiliteit aan opdrachtgevers, in aanvulling op andere vormen van flexibele arbeid. Mogelijk heeft de opkomst van zzp’ers een positief effect op het aantal gewerkte uren en de arbeidsparticipatie van bepaalde groepen. Sommigen zijn als zzp’er aan de slag, terwijl zij geen baan als werknemer konden vinden. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt is hierdoor waarschijnlijk extra werkgelegenheid ontstaan”

Het kabinet erkent dat “de overgrote meerderheid van de zzp’ers in Nederland geeft aan ervoor te hebben gekozen vanwege de vrijheid en onafhankelijkheid. Ze zijn tevreden over hun keuze.”

Omtrent het vraagstuk van schijnzelfstandigheid geeft het kabinet aan dat de omvang van dat probleem nog steeds moeilijk te definiëren valt.  “De IBO-werkgroep komt op basis van literatuuronderzoek slechts tot een ruwe schatting voor het aandeel schijnzelfstandigen. Ongeveer 2 procent van de zzp’ers is begonnen omdat de (voormalige) werkgever aandrong op werken als zzp’er. Daarnaast is ongeveer 15 procent zzp’er geworden omdat er geen baan in loondienst gevonden werd.” Overigens is dit m.i. meer ‘gedwongen zelfstandigheid dan schijnzelfstandigheid. Schijnzelfstandigheid is bewust een schijnconstructie opzetten om misbruik van het maken van (bijvoorbeeld fiscale) wet- en regelgeving.

Tot slot haalt het Kabinet het punt uit het IBO rapport dat met de fiscale voorzieningen voor zzp’ers (de zelfstandigenaftrek) niet bereikt wordt waarvoor het bij aanvang bedoeld was: innovatie en creatie nieuwe werkgelegenheid.

Beperkt nieuw zzp-beleid

Als reactie op het IBO rapport schrijft het kabinet:

“Zzp’ers hebben in de ogen van het kabinet, in lijn met de bevindingen van de IBO-werkgroep, een duidelijke functie in de economie. Ze zorgen voor concurrentie en dynamiek en ze bieden flexibiliteit. Het kabinet heeft grote waardering voor al die mensen die ondernemerschap tonen en initiatief nemen om zelfstandig een inkomen te verdienen. Een deel van de zzp’ers heeft echter moeite om het hoofd boven water te houden. Het kabinet heeft oog voor deze kwetsbare groepen zzp’ers. Voor het kabinet staat stimulering van ondernemerschap en werkgelegenheid als zodanig niet ter discussie. Wel maken de verschillen in regelgeving het voor werkenden relatief interessant om als zzp’er te werken en voor werkgevers of opdrachtgevers om werk door een zzp’er uit te laten voeren. Voorkomen dient te worden dat dit leidt tot keuzes die gedreven worden door instituties in plaats van door gezamenlijke wensen van werkenden en werk- en opdrachtgevers; en daarmee tot schijnzelfstandigheid.”

Het kabinet zegt verder de analyse te delen uit het rapport dat “langere termijn het grote verschil dat in de institutionele behandeling van zzp’ers en werknemers is ontstaan” verkleind dient te worden. Om dat verschil op te lossen is volgens het kabinet een “brede politieke en maatschappelijke discussie.” Omtrent de zelfstandigenaftrek zegt het kabinet: “Ook de fiscale behandeling van zzp’ers moet een plek krijgen in deze discussie en wordt op dit moment niet aangepast.”  Dit is Binnenhofs jargon voor: we komen hier als coalitie niet uit. Dat had Mei Li Vos van de PvdA onlangs al verklapt.

Met welk beleid komt het kabinet dan wel?

I. Bestrijding schijnzelfstandigheid

Aangekondigde maatregelen zijn in feite al van kracht. De WAS en betere handhaving van misbruik via de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties die het VAR moet gaan vervangen.

II. Aantrekkelijker maken van werkgeverschap

Het kabinet wil de drempel om personeel aan te nemen verlagen. Met name door de doorbetaling bij ziekte te verminderen. Een maatregel vooral om prijsconcurrentie aan de onderkant van de arbeidsmarkt tegen te gaan en het voor kleine werkgevers minder risicovol te maken om personeel aan te nemen.

III. Toegankelijke bescherming voor zzp’ers

“Zzp’ers moeten zelf zorgen voor verzekeringen. Het kabinet zet zich in om zzp’ers te faciliteren, voor te lichten en te ondersteunen bij het organiseren van hun eigen bescherming. Ook zal het kabinet verantwoord opdrachtgeverschap stimuleren.”

Geen verplichte verzekeringen of pensioen, waar door veel zzp’ers gevreesd werd. Wel meer voorlichting om zzp’ers bewust te maken op de risico’s die ze lopen.  Concrete plannen hoe bestaande verzekeringen beter toegankelijke kunnen worden, heeft het kabinet nog niet. Tot slot wil het kabinet onderzoeken: “hoe de mogelijkheden kunnen worden vergroot voor zzp’ers om onder voorwaarden gebruik te kunnen maken van voorzieningen uit Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen”

Rimpels in de vijver

FNV Zelfstandigen is blij dat dat er met het rapport een uitgebreide analyse met cijfermatige onderbouwing zodat de “discussie vanaf nu weer op basis van actuele feiten in plaats van op beelden en emoties worden gevoerd”

Tegelijkertijd is de bond ook teleurgesteld: “Het Kabinet heeft vorig jaar een forse steen in de zzp-vijver geworpen en de zzp’er méér dan succesvol op de maatschappelijke agenda gezet. De discussie die het IBO in de media heeft losgemaakt, is echter vaak in zeer ongenuanceerde termen gevoerd – veelal vanuit het selectieve beeld dat “de” zzp’er een probleem is of heeft. Het is teleurstellend dat het Kabinet niet in staat blijkt om de rimpels die in de vijver zijn ontstaan ook om te zetten in beleid. Daarmee dreigt ‘de’ zzp’er voorlopig als probleemdossier te blijven bestaan. Juist omdat het onderzoek aantoont dat een zeer grote groep zelfstandigen géén probleem is en tegelijkertijd de specifieke rafelranden in kaart brengt, is dit een gemiste kans.”

PZO-ZZP (en zusterorganisities VNO-NCW en MKB-Nederland) vinden “dat in het rapport van de ambtenaren en de kabinetsbrief van vrijdag jl. het zzp-schap te negatief wordt benaderd, door deze af te zetten tegen het werknemerschap. (…) Het onjuist te stellen dat de keuze voor het zzp-schap gedreven is door verschillen in fiscale- en sociale behandeling tussen zzp’er en werknemer. De fundamentele verschillen tussen ondernemerschap – volledig voor eigen rekening en risico werkzaam zijn – en het werknemerschap zijn niet terug te brengen tot simpele rekensommen.”

(zie ook de volledige kabinetsbrief van de Ministers Asscher en Kamp, met highlights door ZiPconomy)