‘Hybride cao’s voor flex en vast vormen de nieuwe standaard in 2020’

Als je de arbeidsmarkt vergelijkt met een restaurant, dan lijkt het aanbod op een menukaart van vroeger van een plaatselijk restaurantje in Frankrijk: het menu du jour kunt u krijgen. Take it or leave it. Die tijden zijn veranderd. Inmiddels zijn de arrangementen op de arbeidsmarkt gegroeid tot een waslijst aan mogelijkheden. Nu heb je al de vaste full-time baan, de vaste deeltijdbaan met flexibele extra uren, de zzp-constructie, de flexibele schil en uitzendbanen. Het lijkt wel de menukaart van een Chinees restaurant.

Diverse smaken flex

In 2020 zal het aantal smaken alleen maar toenemen. Vast heeft diverse gradaties. Het contract is een ingewikkelde invuloefening met talloze mogelijkheden. Het kan niet anders of deze diversiteit vind je tegen die tijd terug in de collectieve afspraken. De keuze zal breder zijn dan ‘vast’ of ‘flex’. Cao’s gaan zelf op een menukaart lijken. One size does not fit all.

Dit past in een bredere trend van een steeds flexibeler opvatting van arbeid: de werker in 2020 werkt flexibeler dan nu. Mensen werken in pools, combineren diverse banen en maken regelmatig een carrièremove.

Flexpools

Zelfs de Rijksoverheid, toch een bastion van de klassieke arbeidsovereenkomst (of beter gezegd ‘aanstelling’) werkt inmiddels met flexibele pools. In 2012 waren volgens de website binnenlandsbestuur.nl in vijftien vooral middelgrote gemeentes ‘interimpools’ of flexibele teams met een soortgelijke naam actief. Het gaat nu vooral om het hoger opgeleide en betaalde segment, maar het fenomeen breidt zich uit. Ook provincies en ministeries werken ermee. bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zjin middels de Flex-pool projectleiders in te huren.

Als de overheid de flexibiliteit al omarmt, doet het bedrijfsleven dat zeker. Geen wonder, in alle sectoren zijn veel werkers uit op flexibiliteit, keuzemogelijkheden en persoonlijke groei. Werkgevers zullen daar wel op in moeten spelen.

Banen stapelen

Ik geloof dat in 2020 een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking  meerdere klussen tegelijkertijd wil oppakken. Iemand werkt bijvoorbeeld twee dagen in de week bij een multinational, nog twee dagen bij een minder betalende NGO of een lokaal, klein bedrijf. De vijfde dag wordt gevuld met zich aandienende klussen. Iemand anders zal een job bij verschillende bedrijven in dezelfde productieketen willen combineren.

Het stapelen van banen kan ervoor zorgen dat persoonlijke kwaliteiten optimaal tot hun recht kunnen komen en zich steeds nieuwe netwerken vormen. Dat is niet alleen goed voor de betrokken werknemers, maar ook voor de organisaties die op deze manier aan elkaar worden gekoppeld.

Verschillende arrangementen in cao’s

Hybride werknemerschap in een pool van hybride organisaties vraagt om hybride cao’s. In een flexibele of hybride cao moeten meerdere smaken mogelijk zijn. Het eenvoudige model van een vaste kern met een flexibele schil zal plaatsmaken voor een veelkleurig palet aan arrangementen dat recht doen aan de noodzaak van organisaties om mee te bewegen met de markt en maatschappij. Individuen zullen de noodzaak zien om zich continu te blijven ontwikkelen.

Behalve veel opties voor werknemers en werkgevers om onderling een arrangement uit te werken, zal de cao op nog meer punten keuzevrijheid moeten bieden. Onafhankelijk van de mate van ‘vastheid’ van hun contract. Volgens het Grote Beloningsonderzoek van NRC Handelsblad, nrc.next en de Vlerick Business School zijn mensen anno 2015 ontevreden over de persoonlijke relevantie van hun pakket arbeidsvoorwaarden en de keuzevrijheid die ze hebben. Bijna 80 % wil de regie hebben over zijn persoonlijke ontwikkeling, bijvoorbeeld in de vorm van scholing. Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid schreef in 2013 in ‘Naar een lerende economie’ dat we veel meer aan her- en bijscholing moeten doen. Je moet met de laatste ontwikkelingen meegaan om nog in de markt te blijven.

Moleculen in een glas water

De verdere flexibilisering van de arbeidsmarkt is geen losstaand fenomeen: er is steeds meer sprake van een vloeibare samenleving. Mensen staan niet langer strak in het gelid, maar bewegen vrij. Als moleculen in een glas water. Ze gaan gemakkelijk verbindingen aan en verbreken die ook weer. Dat moet ook, want de ontwikkelingen voltrekken zich zo snel dat je bijna zeker weet dat de taakomschrijving van vandaag over vijf jaar achterhaald zal blijken.

De toekomst voorspellen is notoir moeilijk. Maar één ding is zeker: in 2020 zal de arbeidsmarkt in meer opzichten ‘flex’ zijn dan we nu kunnen voorzien.

Farid Tabarki is de oprichter en directeur van Studio Zeitgeist. Hij doet sinds 2000 onderzoek naar de (Europese) tijdsgeest. Farid presenteerde daarnaast TV-programma’s zoals MTV Coolpolitics en Durf te Denken, van Socrates tot Sartre. Hij schrijft een vaste column in Het Financieele Dagblad. In 2013 en 2014 plaatste De Volkskrant hem, als jongste van de lijst, onder de tweehonderd meest invloedrijke Nederlanders.

Dit is een voorpublicatie uit een nog te verschijnen boek over Eerlijke Flex. Wil je dat jouw visie over flexibel werken ook opgenomen wordt in dat boek? Doe dan mee en stuur je bijdrage naar Eerlijke Flex. Het boek wordt aangeboden aan politiek, journalisten, inleners en belangenorganisaties teneinde te komen tot een duurzame ontwikkeling van de flexmark