De wet DBA komt er. Maar wat moeten we er straks mee?

De aanstaande Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) is een van de meest besproken juridische vraagstukken op ZiPconomy de afgelopen maanden. Zp’ers, opdrachtgevers en intermediairs volgen het nieuws over de nieuwe wet die de VAR moet gaan vervangen op de voet.

Na een akkoord tussen belangenorganisaties en staatssecretaris Wiebes half oktober is de vraag óf de Wet DBA er wel moet komen inmiddels passé, stelt oprichter van ZiPconomy Hugo-Jan Ruts tijdens een ZiPlab-bijeenkomst met managers inhuur en experts bij PostNL in Den Haag. “Ik wil vooral verkennen wat we er straks mee moeten.”

Duidelijkheid over rol intermediair

Aanwezige inhuurmanagers, zp’ers en intermediairs proberen die vraag zo goed mogelijk te beantwoorden. Onder de laatste groep is er vooral opluchting over de recente knieval van staatssecretaris Wiebes van Financiën om toch een voorbeeldovereenkomst op te stellen voor bemiddelaars en brokers die betrokken zijn bij de inhuur van zelfstandigen. “De voorbeeldovereenkomst voor tussenkomst van bemiddelaars is er eindelijk,” zegt Rob de Laat van Staffing MS en voorzitter van branche-organisatie Bovib. “We zitten nu weer in de keten. Dat was in eerste instantie onmogelijk en het duurde lang voordat partijen de noodzaak zagen van een overeenkomst. In Den Haag werd de intermediair gezien als ongewenst.”

Waar er rond de bureaus en brokers nu duidelijkheid maken zelfstandigen zich zorgen. “Ik word zenuwachtig van de discussie over intermediairs,” zegt zelfstandig projectmanager Herbert Prins. “Ik ben bang dat dit de machtspositie van zp’ers aantast en dat zij straks alleen nog opdrachten via bureaus krijgen aangeboden.” Gaan organisaties nog wel rechtstreeks zelfstandigen inhuren of laten ze nu alles via bureaus lopen vanwege mogelijk ontbreken van duidelijke voorbeeldovereenkomsten voor rechtstreekse inhuur. “De vraag is wat dit doet met je tarief en waar de bureaumarge vandaan wordt gehaald. Je moet als zp’er wel de keuze hebben.” Het aantal voorbeeldovereenkomsten dat de belastingdienst gepubliceerd en waar opdrachtgevers gebruik van kunnen maken blijft ondertussen wel groeien.

Wie draagt het risico van een naheffing?

De wet DBA moet de verantwoordelijkheid voor inhuur weer wat meer bij de opdrachtgever leggen, zo is de bedoeling van staatssecretaris Wiebes. Een eventuele naheffing en boete wordt voortaan op de werkgever verhaald, indien de Belastingdienst vindt dat toch sprake is van een dienstverband en loonheffing met terugwerkende kracht moet worden betaald. Zogenoemde schijnconstructies moeten zo worden tegengegaan. Maar, voor de zp’er is het gevaar allerminst geweken, zegt Mark Bassie, zelfstandig adviseur Flexibilisering en lid van de Raad van Beheer bij FNV Zelfstandigen. “Iedereen zegt steeds dat de broker of de opdrachtgever straks de verantwoordelijkheid draagt, maar de zp’er realiseert zich niet dat hij zelf ook nog risico draagt.” Zo kan de Belastingdienst de zelfstandigenaftrek en andere belastingvoordelen terugvorderen in het geval dat er een arbeidsrelatie wordt geconstateerd. “Een hele kudde van 800.000 zp’ers komt straks in beweging. Daar verwacht ik nog wel wat van,” aldus Bassie.

Maar ook de intermediair zit met de vraag bij wie de verantwoordelijkheid straks ligt, als de Belastingdienst oordeelt dat toch geen sprake is van zelfstandig ondernemerschap. “Indien de Belastingdienst een naheffing vordert, zitten wij als intermediairs met dubbele kosten. We denken niet dat het zo’n vaart zal lopen, maar bij de VAR wist je zeker dat dit nooit zou gebeuren,” zegt Rob de laat. “Als deze kosten op de intermediair worden verhaald, valt die om. De branche kan het risico niet dragen.” Verwacht kan worden dat intermediairs dit risico deels bij de hun opdrachtgevers gaan leggen.

Het ministerie van Financiën bevestigt dat indien de Belastingdienst bij de inhurende organisaties constateert dat er gewerkt wordt in afwijking van de voorwaarden en beoordeelt wordt dat er een dienstbetrekking is, er een dienstbetrekking is tussen de intermediair en de zzp’er. En dus niet tussen de inlener en de zzp’er. Daarbij is de intermediair de inhoudingsplichtige. “Indien er sprake is van een dienstbetrekking zal de Belastingdienst die conclusie met de intermediair delen en zo nodig een correctieverplichting of een naheffingsaanslag aan de intermediair opleggen. Of en in hoeverre de intermediair deze kosten kan verhalen op de feitelijk opdrachtgever, is afhankelijk van de afspraken die de intermediair hierover met deze opdrachtgever heeft gemaakt.”

In de overeenkomst voor bemiddelaars staat ook bepaling die de zelfstandigheid van de zzp’er in gevaar brengt wanneer hij “hoofdzakelijk werkzaam is voor Opdrachtgever (dus: bureau) op basis van (opvolgende) opdrachten van (gezamenlijk) langere duur dan gelet op de aard van de werkzaamheden gebruikelijk is”. Wat ‘gebruikelijk is’ zal de praktijk nog moeten uitwijzen.

Opdrachtgevers komen in beweging

Hoe zit het met de opdrachtgevers die de zelfstandigen inzetten? Uit reacties in de zaal blijkt dat het flink verschilt in hoeverre  organisaties zich in de nieuwe wetgeving hebben verdiept. De een erkent dat hij zich er “nog totaal niet in heeft verdiept” en “er zeker iets mee moet”. Sommigen leggen het initiatief bij de broker of intermediairs.

Anderen zijn met branchegenoten in gesprek over een gezamenlijke modelovereenkomst en een grote opdrachtgever als PostNL heeft een eigen overeenkomst voor de vele zelfstandige pakketbezorgers zo goed als rond met de Belastingdienst.

Een algemene of specifieke voorbeeldovereenkomst gebruiken?

Over de voorbeeldovereenkomsten bestaat nog een hoop onduidelijkheid. Op de website van de Belastingdienst druppelen dagelijks nieuwe modellen binnen, de een zeer specifiek (bijvoorbeeld voor de tennisleraar), de ander zeer algemeen (de sectorovereenkomst).

Opvallend is dat een in een aantal goedgekeurde overeenkomsten eigenlijk heel weinig staat. Er staat nauwelijks uitspraken hoe met heikele kwesties als ‘persoonlijke arbeid’ of ‘gezag/instructies’ omgegaan moet worden. Daarmee kan je eigenlijk twee kanten op, zegt Hugo-Jan Ruts. “Aan de ene kant zijn de voorwaarden zo algemeen, dat de Belastingdienst er niet op kan handhaven, immers er zijn nauwelijks voorwaarden die je kan overtreden. Aan de andere kant kan het ontbreken van heldere kaders ook betekenen dat je als opdrachtgever geen zekerheid hebt. “

Iedereen staat het vrij een voorbeeldovereenkomst aan de Belastingdienst voor te leggen. Er zijn dan ook de nodige zeer specifieke overeenkomsten, terwijl het wachten is op de brede, sectorale overeenkomsten. Zo vordert het overleg voor zzp-docenten in het Hogere onderwijs maar moeizaam terwijl er binnenkort wel een overeenkomst is voor de zzp orgelpijpbouwer.  Volgens Josien van Breda van FNV Zelfstandigen is dat niet gek. “In een kleine branche met weinig mensen, is dat makkelijk te doen. Het scheelt of je een tennisleraar bent, of een hele beroepsgroep of branche vertegenwoordigt. Dan is de Belastingdienst terughoudender. ”

FNV Zelfstandigen pleit in hun overleg met het Ministerie van Financiën op te komen tot een beperkte set  aan breed hanteerbare modelcontracten met daarin een duidelijk onderscheid tussen de bepalingen die van belang zijn voor de fiscale toetsing en overige bepalingen, waarover opdrachtgever en opdrachtnemer vrij kunnen onderhandelen.

Van de regen in de drup?

De verwachting onder de aanwezigen is vooral dat de wet DBA weinig verbetering brengt. “Onder de VAR had je als zp’er het risico op naheffing,” zegt Herbert Prins. “Daar zijn we nu vanaf, maar we hebben er veel andere zorgen bijgekregen.” Daarnaast lijkt dit weer een voorbeeld van wetgeving die op de Haagse tekentafels tot stand is gekomen en waarbij veel te laat met het veld is gesproken over de werkbaarheid en de uitvoerbaarheid van de wet. “Echt heel blij is niemand hier mee,” zegt Mark Bassie. “Het is een gemiste kans en dat is jammer voor ons allemaal. Maar vooral voor de bv Nederland.”

ZiPconomy heeft een uitvoerige Whitepaper opgesteld met de titel “Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties. 12 punten die elke opdrachtgever, zelfstandige en bemiddelingsbureau moet kennen over de Wet DBA en het verdwijnen van de VAR” . U kunt deze gratis whitepaper hier downloaden.