Goed opdrachtnemerschap, wat is dat?

Op 29 oktober was ik aanwezig op de ZiPlab-bijeenkomst van ZiPconomy, waar naast de komst van de Wet DBA, het fenomeen goed opdrachtnemerschap werd besproken.

Vanaf het begin van mijn loopbaan is goed opdrachtnemerschap een onderdeel geweest van mijn professionalisering. Bij Yacht (eerder Randstad automatiseringsdiensten) speelde een goed opdrachtnemerschap al een rol bij de detacheringsopdrachten die werden uitgevoerd. Ervoor zorgen dat ieders belang werd behartigd, was het uitgangspunt  bij het aanvaarden van opdrachten. Je hield altijd rekening met de belangen van het bedrijf, de medewerker en de klant.

Toch gaat dit opdrachtnemerschap niet vanzelf en het is zeker niet vanzelfsprekend. Men kan zich veel vragen stellen bij de verschillende belangen die hier spelen. Wiens belang moet de opdrachtnemer behartigen bij de opdrachtgever? Wat maakt dat de opdrachtnemer onafhankelijk is? Wat maakt dat de opdrachtnemer zijn opdracht goed kan uitvoeren?

Onafhankelijkheid

De bovenstaande illustratie toont een deel van het schilderij dat Anton Verhey schilderde in opdracht van de gemeente Weststellingwerf voor de inhuldiging van prinses Beatrix in 1980. Ik vond het destijds lijken op een schilderij van een  koningin van een of ander fantasieland. Ik kon het toen wel waarderen. De gemeente Weststellingwerf niet en zij borgen het schilderij op in de kelder, waar het recentelijk weer af en toe wordt uitgehaald omdat er veel belangstelling voor is. Verder was het schilderij in die tijd onderdeel van veel spot en het speelde het zelfs een rol in een voorstelling van Freek de Jonge die ik in die periode zag in Arnhem.

Anton Verhey was ook een opdrachtnemer: was hij een goede opdrachtnemer?  Een gedelegeerde opdrachtgever is een persoon. Iemand gaf Verhey de opdracht. Handelde Anton Verhey in het belang van deze persoon of in het belang van zijn klant, de gemeente of misschien wel de burgers van het plaatsje Weststellingwerf? Uit ervaring weet ik dat de wederzijdse afhankelijkheid van een opdrachtgever tot ver na de evaluatie van een opdracht een rol kan spelen bij de opdracht. Het is moeilijk om integer en onafhankelijk te blijven voor een opdrachtnemer,  zeker als dat soms lijkt te handelen tegen zijn eigenbelang op korte termijn. Ik denk niet dat Verhey zich daar door heeft laten leiden gezien het effect van zijn schilderij. De belangen behartigen van de klant in plaats van die van de opdrachtgever onderscheidt de onafhankelijke professional van zijn minder integere vakgenoten. Dit geldt voor consultants, interim-managers en projectmanagers,  maar ook voor vakmensen en kunstschilders.

Maak je misbaar

Verhey is nog steeds trots op het schilderij van Beatrix. Bij de aanvaarding van zijn opdracht was men op de hoogte van wat hij eerder had geschilderd. Hij schilderde toen al een half leven historische werken. Heeft hij de wensen van de opdrachtgever goed kunnen spiegelen aan zijn eigen kunde? Iedere professional moet een inschatting maken of wat de klant vraagt ook kan worden geleverd. Dit past niet altijd in het directe eigenbelang.

Belangrijk in de onafhankelijkheid is dat de opdrachtnemer zich ondertussen misbaar heeft gemaakt. De kennis bij de opdrachtnemer mag geen voorwendsel zijn dat de klant steeds terug moet komen zodat de professional alleen uit eigenbelang kan blijven cashen. In mijn carrière heb ik meerdere keren mensen langs zien komen waar klanten niet vanaf kwamen. De klant was letterlijk een cash cow. Anton Verhey was dat zeker niet, want de gemeente Weststellingwerf heeft jaren niet naar hem omgekeken.

Dat opdrachtnemers niet per definitie goede opdrachtnemers zijn, mag voor niemand een verrassing zijn. Toch is het zelfbeeld maar ook het beeld van de omgeving bij een externe in een organisatie vaak verrassend positief. Leo Witvliet heeft in zijn onderzoek naar de interim-manager ( Beeldenstorm Een (re)constructie van de interim manager 2005) een mooie inkijk gegeven in dit beeld.  Interim-managers blijken vaak door hun management overlevingscompetenties als onmisbaar gezien te worden. Terwijl zij niet altijd het beste medicijn zijn voor het probleem van de klant. Juist de interim-manager die zich misbaar weet te maken heeft meer moeite om een positieve indruk achter te laten. Anton Verhey heeft weinig baat bij deze overpeinzingen: goede opdrachtnemer of niet, ik ben blij dat hij Beatrix heeft geschilderd.