Hoe duurzaam is de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties?

Vandaag buigt de Eerste Kamer zich wederom over de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties. De Wet waarmee Staatssecretaris Wiebes per 1 april de VAR wil vervangen. Naast praktische bezwaren omtrent invoering, leven er ook meer fundamentele bezwaren. Stef Witteveen kan zich daar wel iets bij voorstellen. 

Als gevolg van de voortschrijdende specialisatie op de arbeidsmarkt en de voortdurende zoektocht naar een verbetering van de arbeidsproductiviteit, is de freelancer echt niet meer weg te denken uit onze samenleving. We hebben ze keihard nodig voor onze economische groei. Het is daarom van belang dat er een duidelijke en volledig door de overheid erkende status komt voor deze groeiende groep professionals. In 2005 is dat geprobeerd met de invoering van de VAR maar die regeling heeft maar net haar tienjarig bestaan kunnen vieren en de afschaffing is nu toch echt aanstaande.

Gedurende die tien jaar heeft er steeds onzekerheid bestaan voor de freelancers en hun opdrachtgevers over de duurzaamheid van de VAR en van de bijbehorende vrijwaring voor opdrachtgevers en fiscale faciliteiten voor de freelancers. Opdrachtgevers hebben zich steeds moeten afvragen hoe het nu zit met de risico’s op navorderingen en boetes en de zzp’ers zijn er telkens bezorgd om geweest dat hun ondernemersaftrek en andere vrijstellingen zouden komen te vervallen. De VAR was er wel maar voor hoelang en wanneer zou de overheid zich gaan roeren. Het was telkens alsof alle betrokken partijen wel wisten dat die situatie met de VAR niet oneindig kon gaan duren, zeker niet toen het aantal zzp’ers zo ging groeien dat ze een probleem voor de staatkas gingen vormen.

Het is daarom eens goed om ons af te vragen hoe duurzaam de Wet DBA zal zijn.

Volgt er nu weer een jarenlange fase van discussie over ondernemersvrijstellingen en schijnzelfstandigheid met alle onzekerheid van dien? Of wordt alles nu klip en klaar voor alle betrokkenen? Het is waarschijnlijk veel beter om een duidelijke en zekere regeling te hebben die misschien fiscaal wat minder aantrekkelijk is dan een relatief hoog netto dat je elk moment kan worden afgenomen. Als zelfstandig professional kies ik in elk geval voor de langere termijn en voor de zekerheid dat ik, noch mijn opdrachtgevers ooit gezeur met de fiscus kunnen krijgen.

De Wet DBA kan naar mijn inzicht alleen duurzaam zijn als deze rekening houdt met de fundamentele problemen waar de overheid tegenaan loopt met betrekking tot de zzp’ers. Daarbij kies ik even voor het perspectief van de overheid en dat is, voor alle duidelijkheid, niet mijn eigen perspectief.

Het overheidsperspectief

Er zijn drie fundamentele issues die ik herken:

1. Aansluiting bij de Arbeidswet en andere sociale wetgeving.
2. De rechtsgelijkheid op de werkvloer.
3. De solidariteit op de arbeidsmarkt.

De Arbeidswet

Het is zeer onwaarschijnlijk dat de basis van de arbeidswet zal wijzigen omdat deze Wet diep verankerd is in onze samenleving (en in de gehele westerse wereld) en een snelle verandering politiek onhaalbaar is. De basis van die wet is dat er een arbeidsovereenkomst ontstaat zodra er persoonlijke arbeid, loon en gezag aanwezig is in de werkrelatie. Een werkrelatie met een zzp’er kan dus alleen duurzaam bestaan als minimaal één van die drie elementen niet aantoonbaar is. De Wet DBA maakt het voor de Belastingdienst gemakkelijker om hierop te controleren. Het werken met een goedgekeurde modelovereenkomst kan op korte termijn zekerheden bieden maar die zekerheden kunnen alleen duurzaam zijn als de werkelijke werksituatie de controle van de Belastingdienst kan doorstaan. Bepalingen in het Burgerlijk Wetboek (zoals de Arbeidswet) prevaleren immers boven andere regelingen (zoals een modelovereenkomst e.d.).

In feite herstelt de Wet DBA dus de rangorde in wetgeving en heeft daarmee de potentie om op een duurzamere wijze ruimte te bieden aan freelancers op de arbeidsmarkt.

Rechtsgelijkheid

Zolang het op de arbeidsmarkt kan bestaan dat twee collega’s met een vergelijkbare werksituatie maar met een andere rechtsvorm, verschillend worden behandeld door de Belastingdienst, zal er discussie ontstaan over misbruik door werkgevers van het zzp statuut. De ene wijkverpleegkundige, vrachtwagenchauffeur, bouwvakker of postbesteller betaalt als werknemer loonbelasting en sociale premies tot wel 35% van het brutoloon en de ander die als zzp’er wordt ingezet komt vaak nog niet aan de 10% inkomstenbelasting. Bovendien worden er voor de werknemers nog werkgeverslasten afgedragen van wel zo’n 20%. Pas als deze twee categorieën gelijk worden behandeld, kan de zzp’er duurzaam door werkgevers worden ingezet en zal de zoektocht naar andere regelgeving door de overheid worden gestaakt. Voor werknemers, uitzendkrachten, Uniforce professionals en hun werkgevers bestaat er in Nederland fiscale rechtsgelijkheid maar schijnzelfstandigen en hun opdrachtgevers genieten belastingvoordelen die niet voor hen bedoeld zijn. Hierdoor komt het fiscaal regime voor de echte zzp’ers ook steeds onder druk te liggen en ontstaat het risico dat het kind met het badwater zal worden weggegooid.

Voor schijnzelfstandigen geldt dat het afzien van bijvoorbeeld het recht op WW is niet voldoende om als zzp’er te worden aangemerkt. Afzien van het recht op een uitkering betekent niet dat je aan de premieplicht ontkomt. Zo zit de wetgeving niet in elkaar. Een betere controle op schijnzelfstandigheid vergroot dus de mogelijkheid om op duurzame wijze van het zzp-schap te genieten omdat misbruik kan worden tegengegaan. In die zin moet je als echte zzp’er hopen op een goede handhaving om duurzaam van de fiscale voordelen te kunnen blijven genieten.

Solidariteit

Het sociale stelsel is gebaseerd op maatschappelijke solidariteit. Hoe meer mensen hieraan meedoen, hoe sterker het sociale stelsel is en ook hoe goedkoper voor de individuen. Sinds de enorme groei van het aantal zzp’ers, doet een steeds grotere groep niet meer mee. De overheid loopt daarmee het risico dat het sociale stelsel vast gaat lopen. Inmiddels is het Europees beleid dat er maatregelen genomen moeten worden om de solidariteit in de Europese samenlevingen te beschermen. Overigens zet zelfs de Amerikaanse overheid hierin stappen zoals we onlangs in het Über dossier hebben gezien. De overheid kan niet anders dan maatregelen nemen. Pas als het sociale stelsel niet meer door de groei van het aantal freelancers wordt bedreigd, kan de zzp’er duurzaam aan de slag blijven. Misschien op korte termijn niet leuk maar uiteindelijk wel stabieler.

Let wel. Ik bekijk de belangen van de zzp’er hier door de bril van de overheid. Het is beter voor de economie, voor de sociale cohesie en voor de vrijheid van de freelancer als er een duurzame oplossing komt voor de zelfstandig professional. Want we kunnen inmiddels echt niet zonder.

Actualiteiten rond dit de Wet DBA kunt u volgen en teruglezen op in dit ZiP-dossier