Het basisinkomen vs de negatieve inkomstenbelasting

Het basisinkomen is op deze website al vaak aan bod gekomen. Ik schreef al over het erg goede e-boek van Bergman ‘gratis geld voor iedereen‘, ik maakte een analyse van alle (on)zin die er over verteld wordt en ik refereerde aan de negatieve inkomstenbelasting die praktisch gezien hetzelfde is, maar veel beter bij grote groepen valt.

Nu schreef Ronald Mulder een mooi stuk met de titel: ‘laten we eens ophouden over het basisinkomen‘. Want zo stelt hij (in iets andere woorden): het is een religieuze discussie. Je bent voor of tegen. Geen mening hebben lijkt geen optie en feiten doen er dan vaak niet toe.

Definitie basisinkomen

Ronald merkt terecht op dat praktisch iedereen er een mening over heeft, maar slechts weinig zelfs maar kennis van de inhoud hebben. Zelfs het begrip roept veel verwarring op, in zoverre dat men er zelf een mening bij gevormd heeft en dat is dan de inhoud van het begrip. Een groot probleem als je hetzelfde woord voor iets heel anders gebruikt.

De definitie van het basisinkomen is:

Iedereen krijgt maandelijks een bedrag dat voldoende is om sober van te leven, zonder dat daar een verplichting tegenover staat en ongeacht zijn inkomen, vermogen of de samenstelling van zijn huishouden.

Definitie negatieve inkomstenbelasting

Dan is er de negatieve inkomstenbelasting. Daar zijn veel meer mensen voor te porren. Dat roept minder weerstand op. Ronald liet eerder al zien at de twee op exact hetzelfde uitkomen. Als je namelijk niets verdient heb je dus gewoon een basisinkomen.

De definitie van de negatieve inkomstenbelasting is:

De Negatieve Inkomstenbelasting is een progressieve inkomstenbelasting waarbij mensen beneden een bepaald inkomensniveau overheidshulp krijgen in plaats van belasting moeten betalen. Deze negatieve belasting zou voor iedereen gelden en alle andere overheidshulp, die zich meestal richt op een specifieke inkomensgroep, zou worden afgeschaft.

Toch is er een substantieel verschil en dat is de reden dat ik, in tegenstelling tot Ronald, tegen een negatieve inkomstenbelasting ben. Het is volgens mij géén goed alternatief voor het basisinkomen.

Tegen de negatieve inkomstenbelasting

De reden waarom dit volgens mij niet gaat werken is het systeem. Het systeem zal inhouden dat werken niet beloond wordt onder een bepaald niveau. Precies zoals nu vaak met de bijstand of uitkeringen het geval is. Pas als je een hele dikke of full-time baan hebt is het rendabel. Je kan niet iets bijverdienen, want dat trekken we meteen van je uitkering af.

Een rekenvoorbeeld.

Stel je hebt een basisinkomen van 1.500 euro per maand en een belasting van 50% van alles dat je verdient. Stel je gaat tekeningen maken en verdient daarmee 500 euro. Dan heb je dus 250 euro meer en heb je die maand 1.750 euro.

Stel je hebt een negatieve inkomstenbelasting die 1.500 euro per maand bedraagt als je niets verdient. Stel je maakt tekeningen voor 500 euro. Dan heb je die maand 500 euro verdient en krijg je nog 1.000 euro negatieve inkomstenbelasting. Dus heb je 1.500 euro. Niet echt een incentive dus om iets te gaan doen.

Nu kan je natuurlijk dan dingen gaan doen met belastingvrije sommen, maar uiteindelijk zal het systeem, net als nu, er straks op neerkomen dat je bij een negatieve inkomstenbelasting geen incentive hebt om te gaan werken voor kleine bedragen. Precies wat je wel zou moeten willen. Dus hoewel Ronald gelijk heeft met zijn analyse dat het bedrag hetzelfde uitkomt, is de incentive heel anders.

Hoewel het voor veel mensen dus veel aantrekkelijker klinkt en ook veel acceptabeler dan iedereen een basisinkomen geven, krijgen we daarmee straks precies dezelfde problemen als nu met de bijstand en andere uitkeringen. Toegegeven, nu ga je vaak achteruit als je gaat werken, maar het probleem dat je elke euro die je verdient meteen moet inleveren blijft bestaan. Het is niet rendabel. Ook kost het veel meer administratie, je moet immers de inkomsten maandelijks doorgeven om het echt goed te kunnen regelen, anders krijg je weer naheffingen en zo.

Edit: Ronald Mulder geeft aan dat ik een rekenfout maak en ik vrees dat hij gelijk heeft. Immers kan je met een belastingvrije som hier een oplossing voor vinden. Stel je hebt een belastingvrije som van 3.000 euro en belasting daar boven of onder van 50%. Dan loont werken dus wel altijd. Als je immers niets verdient heb je 1.500 euro. Als je 500 euro verdient heb je 3.000 – 0,5 * (3000-500) = 1.750. Daar heeft hij helemaal gelijk in. Ik vraag me alleen af in hoeverre een belastingvrije voet van 3.000 euro realistisch is (terwijl een basis van 1.500 me wel realistisch lijkt). Ook blijft het argument van de grotere administratieve lasten staan. 

Ik hoor vaak mensen roepen dat ‘anderen’ lui zijn en niets doen. En dat als we ze niet met een stok achter de broek aan zitten dat ze ook nooit zullen bewegen. En die mensen zijn er. En die stok helpt dan ook niet. Wat bij een andere groep wel werkt is de wortel. Als je het rendabel maakt om iets te doen, gaan mensen vaak iets doen. Dat kan je alleen door niets af te pakken als ze iets doen. Of beter gezegd: door enkel een deel af te pakken van wat ze meer hebben. Dus belasting heffen over elke euro die iemand verdient.

Daarom ben ik van mening dat, hoewel het maatschappelijk veel beter valt, een negatieve inkomstenbelasting geen goed idee is.