Media-aandacht voor zzp’ers in kaart gebracht en geanalyseerd.

Met het groeiend aantal zzp’ers groeit ook de berichtgeving over dit deel van de Nederlandse beroepsbevolking. Maar ook de toon is veranderd. Rianne van Dijk bracht voor haar masterscriptie de berichtgeving over zzp’ers in beeld en analyseerde de verandering. Rianne studeerde Sociologie en deed haar master  Arbeid, Organisatie, Management aan de Erasmus Universiteit.

De dwingende kracht van media

De afgelopen decennia is het aandeel zzp’ers in Nederland gegroeid. Volgens het CBS is in 2015 ruim twaalf procent van de Nederlandse beroepsbevolking zzp’er, in 1994 was dit slechts zes procent.  Voor mijn masterscriptie heb ik de berichtgeving over zzp’ers in kaart gebracht en geanalyseerd hoe de berichtgeving door de jaren heen is veranderd Het uiteindelijke doel was te onderzoeken of individualisering een – aanvullende – verklaring is voor de groei van het aandeel zzp’ers in Nederland.

Mijn onderzoek richt zich op de berichtgeving over zzp’ers in de media in een periode van 1997 tot en met 2014. Media hebben in mijn optiek een grote invloed op menselijk handelen. Verschillende groepen in de samenleving kunnen door berichtgeving in de media proberen om hun interpretatie van de werkelijkheid op te leggen aan anderen.

In totaal heb ik 862 krantenartikelen over zzp’ers geanalyseerd. De resultaten laten zien dat in de periode 1997 – 2014 het aantal berichten over zzp’ers is toegenomen en de inhoud hiervan is veranderd. Er zijn grofweg drie perioden te onderscheiden, namelijk van 1997 t/m 2005, van 2006 t/m 2012 en vanaf 2013.

Periode 1: Een nieuwe groep

In de eerste periode zijn er slechts enkele berichten over zzp’ers. De berichten gaan in op onduidelijkheid over de belasting en sociale premies voor zzp’ers en onduidelijkheid over hun rechtspositie.

Periode 2: De zzp’er in beeld

Vanaf 2006 lijkt er een omslag te zijn in de berichtgeving; het aantal berichten neemt toe en de inhoud verandert. Inhoudelijk gaat de berichtgeving in deze periode voornamelijk over het aanpassen van regelingen rondom sociale zekerheid. Hierbij kan je denken aan regelingen rondom pensioen en arbeidsongeschiktheid. Opvallend is dat er gesproken wordt over het aanpassen van huidige regelingen en dat er geen sprake is van fundamentele veranderingen op de arbeidsmarkt door de opkomst van zzp’ers. Ook in het adviesrapport van de SER in 2010 wordt aangegeven dat de opkomst van de groep zzp’ers niet als een duidelijke omwenteling op de arbeidsmarkt moet worden gezien.

In de interviews die ik heb gehouden met deskundigen wordt bevestigd dat in 2006 sprake is van een omslag. Zzp’ers worden volgens deze deskundigen vanaf 2006 meer gezien als opkomende groep waar rekening mee gehouden moet worden en waar men grip op wil krijgen.

Periode 3: Naar een volwaardige positie

In 2013 en 2014 zie ik opnieuw een verandering in de berichtgeving. Berichtgeving gaat bijvoorbeeld over het oprichten van nieuw pensioenfonds, gericht op zzp’ers. Waar in een eerdere periode gesproken werd over ‘geen fundamentele veranderingen’ gaan veel berichten in deze periode over een nieuw sociaal stelsel dat uitgaat van alle werkenden in plaats van alle werknemers. In de interviews met deskundigen wordt bevestigd dat er sprake is van een omslagmoment, naar een ander beeld, namelijk dat het een groep is waar je niet meer omheen kan. De arbeidsmarkt is aan het veranderen en zzp’ers zijn hier een onderdeel van. Er lijkt sprake te zijn van een meer volwaardige positie voor zzp’ers in Nederland.

Individualisering

Het uiteindelijke doel van mijn onderzoek was om antwoord te geven op de vraag of individualisering een aanvullende verklaring is voor de groei van het aandeel zzp’ers in Nederland. De resultaten van mijn onderzoek laten zien dat 19 tot 38 procent van de berichten rondom zzp’ers uitingen van individualisering – zoals individuele vrijheid en zelfexpressie – bevatten. Als ik dit koppel aan de theorie die stelt dat de media grote invloed heeft op ons handelen, dan kunnen we hiermee een deel van de groei van het aandeel zzp’ers begrijpen.

Doordat in de media meer aandacht wordt besteed aan zzp’ers en vanuit verschillende actoren – met name lobbygroepen, vakbonden voor zelfstandigen en politiek rechtse partijen –  de nadruk wordt gelegd op zaken als individuele vrijheid, autonomie en zelfexpressie als uitingen van het zelfstandig ondernemerschap, is dit de werkelijkheid die mensen ervaren. Het zelfstandig ondernemerschap staat dan gelijk aan zaken die in onze maatschappij als nastrevenswaardig worden beschouwd. Dit kan de keuze om te starten als zzp’er bevorderen.

Rianne van Dijk (via deze link is ook haar volledige scriptie te vinden)