Manifest van de Zelfstandige: “We zijn niet de schil, maar de vrucht” (Interview)

Annedien Hoen, Ronald Mulder, Norbert Bakker. Drie ras-zelfstandigen, zoals ze het zelf noemen. Ze  zijn het zat. Zat om steeds weer afgeschilderd te worden als parasieten, gemankeerde werknemers of mislukte werkgevers en als schadepost voor de economie. En dus namen ze dit weekend het initiatief voor het Manifest van de Zelfstandige. Een verklaring die laat zien dat zelfstandigen een krachtig onderdeel zijn van onze samenleving. Een niet meer weg te denken groep van meer dan een miljoen. “We zijn niet de schil, maar de vrucht van een nieuwe economische en politieke realiteit”.

Hoog tijd dat de politiek accepteert dat er naast werkgevers en werknemers nog een derde soort bestaat: De zelfstandigen. ZiPconomy sprak met de drie initiatiefnemers.

De SER die nadenkt over verplichte verzekeringen voor zelfstandigen, een Eerste Kamer die in grote meerderheid instemt met het afschaffen van de VAR, een vilein artikel in het Volkskrant. Aanleiding genoeg. Wat was voor jullie de druppel om met dit manifest te komen?

Hoen: “Er waren de laatste tijd natuurlijk continu van dat soort berichten en plannen. Ronald Mulder en ik zijn in 2013 al de petitie “De Zelfstandigenaftrek Moet Blijven” gestart, we haalden daar 70.000 handtekeningen mee op en de politiek zag af van afschaffing. Daarna was het even rustig en recentelijk kwamen we als zelfstandigen blijkbaar weer in beeld bij de politiek. Ze hadden de tijd overduidelijk niet gebruikt om met iets beters te komen en een toekomstbestendige visie te ontwikkelen.

de geest is uit de fles

Nu regent het weer slechte ideeën en oplossingen die voor ons weer andere obstakels opwerpen. Er valt genoeg aan te merken op hoe het nu georganiseerd is, dat weten de meeste zelfstandigen ook heus wel, maar de geest is uit de fles en die krijg je niet teruggefrommeld. Zelfstandigen zijn een gemakkelijk doelwit omdat ze relatief slecht georganiseerd zijn waardoor je ze gemakkelijker kunt opzadelen met wet- en regelgeving die hun belang niet dient en je politieke agenda wél.”

“De politieke agenda lijkt aan te sturen op het verplicht stellen van voorzieningen voor ziekte en oude dag” stelt Norbert Bakker. “Het lijkt erop dat vooral gericht is zelfstandig ondernemerschap op  duurder en daardoor minder aantrekkelijk te maken. Hiermee hoopt de politiek en vakbonden ook pseudo-zelfstandigheid uit te bannen. Een vreemde vorm van symptoombestrijding die wat mij betreft ook niets oplost. De toegenomen flexibilisering kun je niet omkeren, en dat moet je ook niet willen.”

Wat willen jullie precies bereiken met jullie manifest. En aan wie is hij gericht?

Mulder: “In de eerste plaats aan de zelfstandigen zelf. Je kunt tegenwoordig op feestjes beter zeggen dat je bij de belastingdienst werkt dan dat je zelfstandige bent. ‘Aha, zzp’er. Lekker beetje beunen en geen belasting betalen.’ Voor jezelf beginnen is nog steeds een riskante en dappere stap; de trots die daarbij hoort willen we weer laten horen.”

“Natuurlijk hopen we ook dat de mensen die een verkeerd beeld gekregen hebben dat beeld bijstellen.”, vult Hoen aan. “Of degenen die nu bezig zijn met de zelfstandige in een kwaad daglicht stellen daar nu mee gaan ophouden weet ik niet, in elk

We hopen ook dat mensen in bepaalde posities gaan denken:  ‘Dit is dus niet de manier’

geval weten ze nu dat er mensen zijn die dat niet over hun kant laten gaan. We hopen ook dat mensen in bepaalde posities gaan denken:  ‘Dit is dus niet de manier, laat ik eens analyseren wat hier nou écht nodig is en niet vanuit een reflex oplossingen bedenken.’. Geen idee of dat lukt. ”

 “Wat we vragen is simpel: vrijheid en zekerheid.” Een helder statement dat aan het slot van jullie manifest. Gelijk de kern van het dilemma als het gaat om regelgeving en het sociaal stelsel. Hoeveel vrijheid en hoeveel gemeenschappelijk via een stelsel gebaseerd op solidariteit? Hebben jullie daar een beeld bij?

Mulder: “Wij zijn geen politici. Maar wat je nu ziet is een drang naar “restauratie”: mensen worden teruggeduwd in de patronen van de vorige eeuw, werkgevers en werknemers. Het lijkt ons verstandig om na te gaan denken over een economie waarin het normaal is dat mensen een tijdelijk contract hebben, of een deeltijdbaan combineren met werk als zelfstandige, of met nog een deeltijdbaan. Dat een ondernemer soms mensen in dienst heeft en soms niet, en dat hij soms zelf voor iemand anders werkt. Een arbeidsmarkt die veel meer divers en fluïde is dus. En dat je dan gaat kijken: hoe zou het sociale en fiscale stelsel er uit moeten zien om dan de mensen en goed te bedienen.”

“Je kunt niet van solidariteit spreken als je je ijkpunt nooit moderniseert” zegt Annedien Hoen. “Als je als overheid met ‘zekerheid’ een soort jaren ’80 zekerheid blijft bedoelen en niet kijkt wat dat anno 2016 zou betekenen. Onder druk wordt alles vloeibaar en dit is blijkbaar hoe het de afgelopen tijd gegaan is; je moet dat als systeem bekijken en niet een groep tot zondebok maken. Zelfstandigen kan je zekerheid geven door een manier te bedenken waardoor ze niet noodgedwongen zo veel risico hoeven te lopen omdat ze als zelfstandige willen of moeten werken en ze onder een bepaalde grens verdienen. Daar is best iets op te bedenken. Vrijheid heeft bijvoorbeeld ook te maken met het niet opdringen van gecompliceerde regelgeving die totaal niet in verhouding staat met de dagelijkse praktijk van de zelfstandige.”

Bakker vindt het een lastige vraag, wat het ook is. “Solidariteit en vrijwillige deelname lijken elkaar uit te sluiten. Bijvoorbeeld een vrijwillige collectieve voorziening bij ziekte en arbeidsongeschiktheid gaat niet werken als alleen de minder gezonde of oudere ondernemers en zware beroepen deelnemen, zoals nu grotendeels in de vrijwillige verzekering van het

De politiek zou meer kunnen en moeten doen om zelfstandigen te faciliteren om zelf collectief zaken rond sociale zekerheid te regelen

UWV het geval is. Verplicht stellen voor iedere zelfstandige hebben we tot 2004 gehad (de WAZ) maar een terugkeer naar zo’n soort regeling ontkent dat we anno 2016 een totaal andere situatie hebben: onder andere meer dan 500.000 part time en hybride zelfstandigen. Wat via betere wetgeving wel veel meer gefaciliteerd zou kunnen worden is het zelf collectief regelen van dit soort zaken door zelfstandigen. Dat daar behoefte aan bestaat – en er animo en solidariteit genoeg is onder zelfstandigen! – bewijzen o.a. de broodfondsen.  De politiek zou meer kunnen en moeten doen om zelfstandigen op dit gebied te faciliteren in plaats van tegen te werken.”

In de Tweede Kamer was alleen de SP tegen het afschaffen van de VAR. Een partij niet nu niet bekend staat als de grote vriend van de zelfstandigen. Blijkbaar gaat er iets mis in Den Haag. Hoe kijken jullie daar tegen aan?

“Zelfstandigen zijn slecht georganiseerd” vindt Ronald Mulder. “Voor een deel wordt hun stem vertolkt door werkgevers- en werknemersorganisaties, die eigenlijk hele andere belangen hebben.”

“Organisaties die wel grote groepen zelfstandigen in hun databases hebben, hebben vaak hun eigen agenda die niet altijd aansluit bij het algemeen belang van de zelfstandige” zegt  Annelien Hoen. “Dat is ook niet erg natuurlijk, daar zijn ze niet voor in het leven geroepen. Het hoeft Den Haag echter niet in de weg te staan om goed te kijken naar wat de groep kenmerkt en wat ze nodig hebben, of dit aan vertegenwoordigers van die groep te vragen, maar dat gebeurt ook niet echt.”

Jullie initiatief krijgt de nodige aandacht. Wat zijn zo de eerste reacties?

Hoen: “We merken dat zelfstandigen zich er in herkennen en zich gesterkt voelen. Uit de politiek kregen we tot dusver éen reactie, een compliment van Steven van Weyenberg die voor de D66 in de Tweede Kamer zit. Voor ons zijn die “Precies, zo zit het!” reacties het meest waardevol; zelfstandigen die zich gesterkt voelen. En wij voelen ons gesterkt door die ene reactie uit de Tweede Kamer, natuurlijk.”

Wat zijn jullie vervolgplannen? Wat gaan jullie met al die reactie doen en wanneer is jullie doel bereikt?

“Een manifest heeft vooral als doel te laten zien: hier staan wij voor, dit vinden wij.” Vervolgt Hoen. “Dus in die zin is ons doel bereikt als dat bekend is. Natuurlijk wel met de hoop dat er wat zaken gaan veranderen daardoor. Doel is ook om het moreel op te vijzelen onder zelfstandigen én een duidelijk statement te maken naar de politiek en de media. Wat vervolgplannen betreft kijken we wat er ontstaat, we hebben nog wel wat ijzers in het vuur. In het ideale geval zien we dat onze vonk mensen inspireert om een ander soort gesprek te gaan voeren over zelfstandigen en hun context. We hebben natuurlijk ook wel ideeën over de praktische toepassing van onze denkbeelden.”

Meer informatie over het Manifest en mogelijkheid om het te ondersteunen kan via deze pagina.