“Wat ze in het Binnenhof ook bedenken, de arbeidsmarkt draait gewoon door.”

“Wat ze ook op het Binnenhof bedenken, de arbeidsmarkt draait gewoon door”, zo opende Professor Leo Witvliet afgelopen week rondetafelgesprekken met de titel De Arbeidsmarkt Draait Door. Een drietal gesprekken met politiek, juristen, HR- en inkoopdirecteuren en zzp’ers, georganiseerd door de bureaus InQuest en Doxa.

Het zorgde voor een levendig debat, met de nodige afstand tussen wenselijk beleid en de weerbarstige praktijk.

“Veel zzp’ers kunnen niet voor eigen werk- en inkomenszekerheid zorgen”

Leo Witvliet, hoogleraar Interim Management aan Nyenrode Business Universiteit, heeft zich de afgelopen jaren vooral beziggehouden met de vraag ‘Hoe moeten zelfstandig professionals zich vandaag de dag ontwikkelen om in de toekomst actief te blijven in de arbeidsmarkt’. Uit een groot onderzoek onder Amsterdamse zelfstandigen kwam hij tot de veel besproken conclusie dat ‘het merendeel (80%) van de zzp’ers geen werkzekerheid en inkomenszekerheid voor zichzelf kan organiseren’. Deze zzp’ers zijn afhankelijk van bemiddelingsbureaus of samenwerkingsverbanden, leven rond het bestaansminimum of zijn afhankelijk van inkomenssteun van de overheid.  Met andere woorden: slechts 20% van de zzp’ers is ook écht zelfstandig ondernemer.  En zo’n 4 op de 10 zzp’ers zou beter af zijn wanneer ze in loondienst zouden zijn.”

Witvliet vindt daarom dat de structuur van de (flexibele) arbeidsmarkt moet worden herontworpen om de arbeidsmarkt het beste tot zijn recht te laten komen. Hierbij moet de marktwerking, dus de bewegingen en trends in de arbeidsmarkt zelf (de praktijk), bepalen hoe de arbeidsmarkt door de politiek moet worden ingericht. Waarbij het er om gaat zowel inkomenszekerheid als werk- en baanzekerheid te creëren voor zzp’ers.

De overheid moet volgens Witvliet de infrastructuur zo inrichten dat er sprake is van een collectief sociaal basis zekerheidsstelsel. Het overige arbeidsbeleid kan vervolgens op het individu worden afgestemd. Alleen een dergelijke vangnet dat ervoor zorgt dat mensen niet tot ‘de bodem kunnen zakken’ houdt volgens hem de arbeidsmarkt flexibel en in beweging.

Nieuwe wetgeving, ongewenst effecten

Het huidige kabinet heeft niet stil gezeten als het gaat om nieuwe wetgeving. De Wet Werk en Zekerheid en de Wet DBA, die de VAR vervangt moet ‘vast wat minder vast’ maken en ‘flex wat minder flex’. Grote vraag is alleen of deze ingrepen het gewenste effect hebben. Nu daar waren de aanwezige specialisten, zowel juristen als HR en inkoopmanagers tamelijk unaniem over: niet echt.

De WWZ is de meest ingrijpende verandering van in het arbeidsrecht sinds de Tweede Wereldoorlog maar lijkt volgens de aanwezige juristen té gehaast te zijn ingevoerd. Voorspelde ongewenste effecten zijn inderdaad uitgekomen. De Wet DBA lijkt niet alleen schijnzelfstandigheid aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan te pakken, maar zorgt voor onduidelijkheden en onzekerheid in de hele markt voor zelfstandigen.

De deelnemende HR en inkoopmanagers maken duidelijk dat er bij hun organisaties een constante zoektocht is naar de meest kwalitatieve medewerkers voor een beschikbare functie. De nieuwe wetgeving maakt dat er nog niet gemakkelijker op.

Herontwerp

Tweede Kamerlid Mei Li Vos (PvdA), aangeschoven om vanuit de politiek te reageren, kent de kritiek op zowel de WWZ als de Wet DBA. Aan de WWZ wordt momenteel gesleuteld om de grootste knelpunten op te lossen. Omtrent de Wet DBA roept Vos opdrachtgevers op niet in een kramp te schieten. Wanneer je echt niet werkt met schijnzelfstandigen dat is er nog net zo veel mogelijk als vóór de Wet DBA. Mei Li Vos: “Gebruik het transitiejaar van de Wet DBA om goed te onderzoeken wat kan en wat niet. Er wordt toch niet gecontroleerd!”

Mei Li Vos maakte ook duidelijk dat van het huidige kabinet geen nieuwe wijzigingen te verwachten valt. Dat is aan een nieuw kabinet. Vos is zelf voorstander van een collectief sociaal stelsel waarin risico’s verzekerd zijn voor zaken waar je zelf geen invloed op hebt. Voor iedereen, dus ook voor flexibele medewerkers en zelfstandigen. En dat is volgens haar alleen betaalbaar als dat een collectief systeem wordt, waaraan alle werkenden meedoen.  Ook Witvliet onderstreept de noodzaak van een dergelijk collectief basis systeem.

Margreet Drijvers (Bestuurslid Platform Zelfstandig Ondernemers) mist in het huidige systeem individuele prikkels die de eigen verantwoordelijkheid aanwakkeren. Om van alle zzp’ers een derde (fiscale) groep maken voelt ze ook niets. Daarvoor zijn de verschillen tussen alle zzp’ers veel te groot. Witvliet vult aan dat de fiscus moet individualiseren en het collectief behandelen los moet laten. Hulpbehoevende zzp’ers dien je namelijk anders te behandelen dan de meer ondernemende zzp’ers.

Conclusies

Geef de arbeidsmarkt de ruimte om te ontwikkelen, voor zowel vaste medewerkers als ondernemers (zzp’ers). Ondersteun de praktijkontwikkeling vanuit de politiek en stuur daar bij waar politiek gezien nodig, vanuit maatwerk, bij om de nadelige effecten te vermijden.

“Huidige regelgeving is veel te weinig ingericht om de gewenste netwerkeconomie te ondersteunen” zo sloot Witvliet af.  Dat moet dus veranderen, waarbij Witvliet stelt dat alle onderliggende wet- en regelgeving te veel met elkaar verweven is om te komen tot één groot ontwerp. Dat moet stapsgewijs. Volgens Witvliet is er overigens veel overeenstemming over wat nodig is. “Er zijn alleen nog veel aarzelingen bij instituties uit de polder.”