Vier vernieuwende scenario’s voor de arbeidsmarkt van 2026 gepresenteerd.

Vinden we werk over 10 jaar belangrijker dan nu? Of willen juist meer vrije tijd? Werken we tegen die tijd in netwerken of wordt juist de grotere onderneming de belangrijkste organisatievorm? Gisteren werd in het gebouw van ABN AMRO het rapport: Werken in de Toekomst: Vier scenario’s voor de organisatie van werk in Nederland in 2026 gepresenteerd.

“De toekomst van werk houdt ons bezig, niet alleen in Nederland”, aldus Jurriën Koops, directeur ABU. De ILO (International Labour Organization) heeft met het programma ‘The Future of Work’ landen opgeroepen om met het onderwerp aan de slag te gaan. En zo sloegen ABU, UWV en ABN AMRO samen met De Argumentenfabriek de handen ineen. In verschillende denksessies bogen zo’n vijftig experts zich over de toekomst van werk. En zoveel verschillende experts, zoveel verschillende ideeën over de toekomst van werk. De Argumentenfabriek vatte ze samen in een assenstelsel.

Daarbij werden ontwikkelingen die een gegeven zijn, zoals de steeds grotere rol van technologie, even buiten beschouwing gelaten. Het ging ze vooral over de factoren waar onzekerheid over was. Na de sessies met de deskundigen bleven er volgens de partners twee ‘onzekerheden’ over:

• Groeit onze waardering voor betaald werk, of gaan we betaald werk juist minder belangrijk vinden?
• Worden netwerken de belangrijkste vorm waarin de economische productie zich organiseert? Of wordt juist de grotere onderneming de dominante economische organisatievorm?

Scenario 1, de ‘Gedreven netwerken’: In deze wereld zijn mensen gedreven om betaald werk te doen. Ze werken veel en flexibel. Ze doen meerdere opdrachten naast elkaar en zoeken hier actief naar. Daar schuin tegenover staan de ‘Ontspannen ondernemingen’: Mensen werken relatief weinig, hebben veel vrije tijd, hechten aan vastigheid en werken veelal bij een organisatie die dat kan bieden.

Dan is er nog het scenario van de ‘Gedreven Ondernemingen’: mensen hechten veel aan betaald werk. In ondernemingen vinden mensen de functie die bij ze past en ze werken hier met een vaste club mensen. En tot slot de ‘Ontspannen Netwerken’: mensen hechten weinig aan betaald werk. Ze zijn vooral creatief en zoeken opdrachten en klussen binnen hun netwerk wanneer ze willen werken.

De onderzoekers verwachten vooral in het scenario ‘gedreven netwerken’ een forse groei van het aantal zelfstandigen. Naar 1,75 miljoen in 2026.

Keuzes voor de toekomst

Zijn deze scenario’s waarschijnlijk? Josien van Breda, directeur FNV Zelfstandigen en Aukje Nauta, deskundige op het gebied van duurzame inzetbaarheid, waren uitgenodigd om een eerste reactie op het boek te geven. Ze hadden vooral vraagtekens bij de as ‘waardering voor betaald werk.’ Nauta ziet dat steeds meer mensen met name belang hechten aan betekenisvol werk: ‘People, Planet, Profit.” Konden ze die horizontale as niet beter veranderen in ‘waardering van sociaal maatschappelijk versus economisch gedreven werk?’ vroegen zij zich af. Hugo-Jan Ruts (ZiPconomy) heeft wat moeite met de tegenstelling tussen ‘onderneming’ en ‘netwerken’ in de scenario’s. “Zie bijvoorbeeld kapitaal intensieve ondernemingen als ASML en Tesla, die juist erg als een netwerk georganiseerd zijn. Het een sluit het ander verre van uit. Maar goed, over elke keuze krijg je vast veel discussie”. Josien van Breda hoopt dat een studie als deze de politiek helpt bij een nieuw ontwerp van het sociale stelstel. ”Een stelsel waarin de regels de voorkeuren van mensen gaan volgen, in plaats van ze op te leggen”.

Waar Van Breda en Nauta zelf in 2026 zouden staan? Als dit de scenario’s waren waar ze uit moesten kiezen hoopten Nauta en Van Breda vooral op ‘Ontspannen netwerken’. Van Breda: “Dan bepaal ik wanneer ik werk en pak dan alleen de klussen die ik leuk vindt”.

Het volledige rapport in hier te bestellen of in te zien.