Scheef speelveld in de zorg door wet DBA

Op 1 mei 2016 is de wet DBA in werking getreden. Om te voorkomen dat dit leidt tot een scheef speelveld in de gezondheidszorg, waar tot voor kort succesvol gebruik gemaakt werd van zzp’ers, moeten ziekenhuizen een collectief standpunt innemen. 

Grijs speelveld

Kern van de wet DBA is dat zzp’ers vanaf 1 mei 2016 alleen ingezet mogen worden indien er geen enkele vorm van gezagsverhouding is met de opdrachtgever, of dat de betreffende zzp’er niet verplicht is om zelf de opdracht uit te voeren en zich vrij kan laten vervangen. Daarnaast wordt van de opdrachtgever nog verlangd dat gecontroleerd wordt of de zzp’er zich wel kwalificeert als ondernemer. Tot 1 mei 2016 bood de verklaring arbeidsrelatie (VAR) aan opdrachtgevers de zekerheid dat zij met een ondernemer van doen hadden, dat hij niet gezien zou worden als een werknemer en dat de opdrachtgever niet achteraf aangeslagen kon worden voor de afdracht van loonbelasting en premies. In de nieuwe situatie is deze zekerheid niet meer te krijgen, want de Belastingdienst heeft nog steeds geen eenduidig toetsingskader vastgesteld.

Wat er nu ligt, is een glijdende schaal die loopt van wit (alles in orde) via vijftig tinten grijs, naar zwart (de zzp’er is feitelijk een werknemer). De consequenties van de beoordeling van een situatie als wit of zwart, zijn fors. Betalingen aan de zzp’er worden gezien als een nettobetaling (48 procent) en bovendien kan de opdrachtgever een boete verwachten. Zo loopt het risico van het inzetten van een (1500 uur x 55 euro per uur voor bijvoorbeeld een OK-assistent) op tot circa 80.000 euro per jaar. Voor een gemiddeld ziekenhuis met 10 tot 15 zzp’ers is dit al snel meer dan 1 miljoen euro.

Modelovereenkomst

Volgens de Belastingdienst kan als alternatief voor de VAR gewerkt worden met een modelovereenkomst. Maar hierop wordt geen vrijwaring vooraf verleend. Het staat de belastinginspecteur vrij om op elk gewenst moment te controleren of feitelijk volgens de modelovereenkomst wordt gewerkt. Dat is op zich geen slechte gedachte. Maar stel dat men te maken heeft met een zzp’er met meer dan drie opdrachtgevers, die zijn eigen vaardigheden bijhoudt en ontwikkelt. Is dan het feit dat deze zzp’er zich moet houden aan bedrijfstijden, of apparatuur van het ziekenhuis gebruikt, of de regels van de Intensive Care moet respecteren, of moet luisteren naar de dienstdoende chirurg reden om deze zzp’er als medewerker te beschouwen? Of zijn het de feiten in combinatie met elkaar? Of twee van de vier feiten? De Belastingdienst laat niks los.

Vervolgens is er nog een interpretatieverschil over de zogenaamde transitieperiode. De Belastingdienst handhaaft tot 1 mei 2017 niet, maar kijkt achteraf wel terug tot 1 mei 2016. Hier ontstaat een gevaarlijke situatie: het ene ziekenhuis wil alle risico’s per 1 mei 2016 uitsluiten en stopt met het inzetten van zzp’ers op de IC en de OK, het andere ziekenhuis neemt de tijd tot 1 mei 2017 en wacht af of er tegen die tijd, meer duidelijkheid is. Het zal duidelijk zijn dat de risicomijdende ziekenhuizen hierdoor een tekort aan personeel krijgen, omdat zzp’ers elders aan de slag kunnen.

Collectief standpunt nodig

De brancheorganisatie voor intermediairs en bemiddelaars heeft geprobeerd middels een eigen modelovereenkomst de gewenste duidelijkheid te scheppen  onder welke exacte condities een zzp’er wel of niet ingezet mag worden. De Belastingdienst heeft deze overeenkomst vooralsnog niet goedgekeurd en het gevoel van urgentie om de dialoog tot een conclusie te brengen, lijkt tanende. Het is voor de zorginstellingen te hopen dat de belastingdienst dit gevoel van urgentie hervindt en op zo kort mogelijke termijn met BOVIB om de tafel gaat.

We pleiten ervoor dat de ziekenhuizen op dit dossier een collectief standpunt innemen. En dat dit standpunt met de belastingdienst wordt gedeeld. Desnoods moet dit leiden tot een lijst met functies die niet door zzp’ers ingevuld mogen worden, zodat alle partijen weten wat wel kan en wat niet kan.  En dat concurrentie op het vinden van goed personeel plaatsvindt op inhoud, kwaliteit en tarief en niet op interpretatieverschil van de regels.

Frank Kaptein en coauteurs Rob de Laat, Paul Oldenburg en Frederieke Schmidt Crans. Frank Kaptein is directeur van de inkoopcoöperatie voor de zorg Intrakoop. Frederieke Schmidt Crans is partner bij managed service provider Het Flexhuis. Rob de Laat is oprichter en eigenaar van  managed service provider Staffing MS en samen met Paul Oldenburg auteur van het boek Professioneel Inhuren van Flexibele Arbeid.