Daling aantal hoogopgeleide zelfstandigen zet door – en het ligt niet aan de Wet DBA

Afgelopen voorjaar bleek het aantal hoogopgeleide zelfstandigen te zijn gedaald ten opzichte van een jaar eerder. Toen schreef ik dat het mogelijk maar toch nog heel erg vroeg was om daarin het effect van de Wet Dereguling Arbeidsrelaties (Wet DBA) al te zien. Inmiddels zijn velen van mening dat de wet inderdaad een drukkend effect heeft op het aantal (hoogopgeleide) zelfstandigen.

Intussen zijn er midden in de zomervakantie nieuwe CBS-data binnen gekomen. Inclusief de cijfers van het tweede kwartaal van dit jaar, kunnen we kijken of en hoe de vraag van vorige keer – Trendbreuk of lentedip? – beantwoord kan worden.

Cijfers

Uit onderstaande grafiek blijkt dat het aandeel zzp’ers onder hoogopgeleiden ook in 2016 Q2 weer wat verder is gedaald, dat het aandeel flexcontracten ongeveer stabiel blijft en dat het aandeel vaste contracten onder hoogopgeleiden niet meer daalt, en wellicht al wat opveert. Zelfs voor middelbaar opgeleiden lijkt die laatste situatie te ontstaan.

Onder laagopgeleiden wordt het vaste contract nog steeds zeldzamer: inmiddels heeft nog maar iets meer dan de helft van hen een contract voor onbepaalde tijd en groeit de flex by force.

Toch maar even ook de nominale data erbij pakken. Het aantal zzp’ers is in het tweede kwartaal weer een beetje gedaald, ten opzichte van 2016 Q1 met 9.000, tot 1,015 miljoen. Ten opzichte van 2015 Q2, dus het voorgaande jaar, bedroeg de daling slechts 5.000. Maar als we inzoomen op die jaar-op-jaar mutatie, valt op dat die daling volledig voor rekening komt van de hoogopgeleide zzp’ers:

Hun aantal daalde met liefst 25.000 tot 407.000; het aantal laagopgeleide zzp’ers groeide met 4.000 tot 193.000 en het aantal middelbaar opgeleide zzp’ers nam met 14.000 toe tot 401.000. Tussen 2003 en 2015 kwam maar liefst 60% van de zzp-groei voor rekening van hoogopgeleiden; wordt gekeken naar leeftijd, dan kwam 60% van de zzp-groei voor rekening van 45-65 jarigen.

Procentueel zien de jaar-op-jaar ontwikkelingen er als volgt uit:

Oorzaak krimp zzp

De totale zzp-krimp – duidelijk een bijzondere gebeurtenis – in 2016 Q2 ten opzichte van 2015 Q2 bedroeg -0,5% – die onder hoogopgeleiden liefst -5,8%, terwijl er groei was op het lage en op het middelbare niveau. (Dit was het 4^e opeenvolgende kwartaal met jaar-op-jaar krimp onder hoogopgeleide zzp’ers. En die krimp werd elk kwartaal een beetje groter. Dat heeft, om de vraag die de vorige keer werd gesteld te beantwoorden, meer van een trendbreuk dan van een lentedip.)

In het licht van de bedoeling van de Wet DBA – aanpak schijnconstructies – een bijzondere constatering.

Of is hier nog helemaal niets van Wet DBA-effecten aanwezig?

Moeten we eerst de data van de komende kwartalen nog maar eens even afwachten?

En is hier en nu iets anders aan de hand?

Dat is zeker niet ondenkbaar.

In de perioden 1999-2001 en 2006-2008 lag de werkloosheid in Nederland (ver) onder de 5%, er was sprake van (grote) krapte op de arbeidsmarkt. Na jaren van gezonde economische groei, groeide het aantal vaste contracten en de totale flexschil stabiliseerde of kromp zelfs in die perioden. Werkgevers waren bang geschikte kandidaten mis te lopen of te verliezen, en gingen over tot het aanbieden van vaste contracten (inclusief mooie arbeidsvoorwaarden). Om die schaarse mannen en vrouwen aan zich te kunnen binden en al doende geen commerciële kansen te hoeven laten liggen.

Krapte op arbeidsmarkt hoogopgeleiden is weer terug

Het is duidelijk: onder hoogopgeleiden is de krapte volledig terug. Onder 25-35 jarige hoogopgeleiden is de werkloosheid inmiddels weer onder de 4% terecht gekomen – helemaal à la 2006 en misschien wel op weg naar de werkgevershel van 2007!

Is het mogelijk dat ook (de meeste?) hoogopgeleiden, als de kans zich voordoet, toch een vaste baan prefereren? Zekerheid? Bij een organisatie – groot of klein, profit of not-for-profit – waardoor ze niet steeds achter nieuwe projecten aan moeten, en administratief, juridisch en fiscaal gedoe, en dergelijke? Waar basale risico’s niet helemaal bij de werkende zelf liggen? Waar de inspirerende Why, cultuur, collega’s en klantenkring al wat steviger staan? Waar ze zich écht onderdeel voelen van een groter en aanstekelijk geheel en mede-verantwoordelijkheid krijgen? Of gewoon omdat ze na 3 of 5 of 8 jaar zzp’en wel weer eens wat anders willen? Omdat ze flexibel willen zijn in hun flexibiliteit?

Ze staan sterk op de arbeidsmarkt, die hoogopgeleiden – althans de meesten – en kennen de optie flex by choice, en die situatie geldt natuurlijk ook voor middelbaar en zelfs laagopgeleiden in bijvoorbeeld de techniek, waar de uitstroom van de babyboomers nu serieus op gang komt.

Hopelijk is en blijft dat vaste contract inspirerend genoeg, en daadwerkelijk ‘veilig en lang’. (De ervaringen zijn natuurlijk niet onverdeeld positief: in 2007-2008 was het verloop onder – teleurgestelde? verwende? – werkenden gigantisch, en vanaf 2009 nam het aantal ontslagen ineens enorm toe. Niets is zeker, stabiel en vast, voor niemand, zo kunnen we weten.)

Of komen er steeds meer intermediairs die de voordelen van vast en flex weten te combineren in synergetische hybride werkondernemerproposities? Waardoor moderne flex gewoon écht de leukste, veiligste, mooiste, leerzaamste, aanstekelijkste, beste manier van werken en leven wordt?

Moet het CBS nog wel even die categorie aan z’n statistieken toevoegen. Zodat ik deze nieuwe trend goed kan blijven volgen…