Pierre Spaninks 11 augustus 2016 13 reacties Print Tijd voor een harde reset van het ZZP-beleidDe politiek maakt zich steeds meer zorgen om de inkomens, de verzekeringen en de pensioenen van zelfstandigen zonder personeel. Ondertussen ondermijnen nieuwe wetten en regels hun verdiencapaciteit en hun concurrentiekracht. Het is de hoogste tijd voor een harde reset van het zzp-beleid, aldus Pierre Spaninks. De politiek maakt zich steeds meer zorgen om de inkomens, de verzekeringen en de pensioenen van zelfstandigen zonder personeel. Ondertussen ondermijnen nieuwe wetten en regels hun verdiencapaciteit en hun concurrentiekracht. Het is de hoogste tijd voor een harde reset van het zzp-beleid. Het persoonlijk inkomen van een zzp’er zou gemiddeld tien procent lager liggen dan dat van een werknemer. Slechts twintig procent van de zzp’ers zou zich hebben verzekerd tegen de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid. En maar liefst tien procent van de zzp’ers zou te weinig pensioen opbouwen om later nog een beetje uit de voeten te kunnen. Aan de onderzoeken waar deze cijfers op zijn gebaseerd valt nog wel wat af te dingen, maar ze wijzen wel allemaal in dezelfde richting. Een deel van de zzp’ers is niet economisch zelfstandig. Niet iedereen die nu als zzp’er te boek staat heeft aan die zelfstandigheid behoefte, maar voor wie dat mist is dat een groot probleem. Twee richtingen Als de politiek zich daar zorgen over maakt, is dat terecht. De hamvraag is natuurlijk: wat doe je eraan? In theorie kun je van hieruit twee richtingen inslaan. Je kunt de voorwaarden gaan creëren waaronder zzp’ers zich wèl kunnen redden en hen de ruimte geven om daar gebruik van te maken. De liberale weg, zeg maar. Of je kunt een stelsel gaan optuigen van inkomensondersteuning, verzekeringen en pensioenen waaraan je hen verplicht deel te nemen. Dat is de weg van de socialisten. ZZP aan banden Bij de kabinetsformatie van 2012 heeft de VVD het zzp-beleid overgelaten aan de PvdA. Daardoor hebben er de afgelopen vier jaar allerlei maatregelen genomen kunnen worden die zzp’ers eerder aan banden leggen dan stimuleren. Soms gebeurt dat openlijk, zoals in het geval van staatssecretaris Van Rijn die niet wil dat gemeenten nog langer zzp’ers inschakelen voor de thuishulp. Vaker gebeurt het bedekt, zoals in het geval van staatssecretaris Wiebes wiens wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties het inhuren van zzp’ers bemoeilijkt. ‘De socialistische oplossing creëert zijn eigen probleem’ Als gevolg van dit restrictieve beleid slagen steeds minder zzp’ers erin de kost te verdienen en de maatregelen te nemen die nodig zijn om zelf hun risico’s te managen. Hun zelfredzaamheid neemt af en de behoefte aan een vangnet wordt alleen maar groter. De socialistische oplossing creëert zijn eigen probleem. Als we op deze weg verder gaan, leidt dat er onvermijdelijk toe dat een groot deel van de zzp’ers in de bijstand terechtkomt en dat degenen die overblijven moeten werken met de handen gebonden. Dat mag de natte droom zijn van een enkele vakbondsleider, de weldenkende en goedbedoelende meerderheid van beleidsmakers en politici zal dat niet willen. Trek de wet DBA in Is er een alternatief? Natuurlijk, dat ligt zelfs voor de hand. Het bestaat uit twee complementaire delen. Een is: trek de wet DBA in. Stel eens en voor altijd vast wanneer een zzp’er een echte zelfstandige is. De 500.000 mensen die nu fulltime zzp’er zijn en die dat willen blijven ook, kun je met een gerust hart als zodanig beschouwen. Vraag starters serieus bewijs van hun zelfstandigheid, geef hen voorlopig toegang tot de fiscale ondernemersfaciliteiten, en stel na drie jaar vast of zij daadwerkelijk een onderneming hebben opgebouwd waarmee zij zich kunnen bedruipen. Vrijwaar opdrachtgevers die met deze erkende zelfstandigen werken ondubbelzinnig van naheffingen voor loonbelasting en premies. Zo doorbreek je de huidige impasse rond de inhuur van zzp’ers en herstel je het vertrouwen dat grote en kleine ondernemers nodig hebben om productief met elkaar samen te werken. Kunnen die zzp’ers lekker aan de slag, fijn winst maken, en veel belasting betalen. Pas het stelsel van sociale zekerheid aan Twee: pas het stelsel van sociale zekerheid zo aan dat het niet alleen tegemoetkomt aan de behoeften van werknemers en werklozen maar ook aan die van zelfstandigen, die soms meer en soms minder verdienen. Moeilijk hoeft dat niet te zijn. We hebben al een basisverzekering tegen ziektekosten. We hebben al een Wet Langdurige Zorg. We hebben al een Algemene Ouderdomswet. Drie wettelijke regelingen waar iedere Nederlander verplicht premies voor betaalt, inkomensafhankelijk, ook de zzp’er. Verhoog die premies en verhoog die uitkeringen zodat voor iedereen een aanvaardbaar minimumniveau is gegarandeerd. En laat wie meer kan en wil zich vrijwillig bijverzekeren. Er zullen best haken en ogen aan zitten en er zullen ongetwijfeld overgangsmaatregelen nodig zijn. Maar dit is wel de kant die we op moeten. Anders raken we de voordelen van het zzp-schap kwijt en maken we de schaduwkanten alleen maar groter. Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties, zzp-beleid Print Over de auteur Over Pierre Spaninks Pierre Spaninks is ZZP-expert. Hij onderzoekt de rol van zelfstandige professionals in economie en samenleving. Daar spreekt, schrijft en adviseert hij over. www.pierrespaninks.nl Bekijk alle berichten van Pierre Spaninks
Ha Pierre, Helemaal eens dat ze van het jaarlijks (VAR) naar nu per opdracht (DBA) bepalen van zelfstandigheid in Den Haag de verkeerde kant op gaan. Zelfstandigheid is een keuze die je als persoon voor langere tijd maakt en daar ook je back-up en toekomstplannen op inricht (of als je dat niet ‘kan’ vang je die groep met je tweede voorstel af). Voor full time zelfstandigen zou een eenmalige en ondubbelzinnige vaststelling van hun zelfstandigheid afdoende moeten zijn. Werkt die eenmalige vaststelling dan ook voor de groep parttime zelfstandigen, of ‘hybriden’, mensen met een parttime vast contract en parttime zelfstandige opdrachten?
Dank voor je reactie, Mark. Ik heb het vooral over die mensen die structureel en voor een substantieel deel van hun tijd als zelfstandige werken. De grotere hybriden (excusez le mot) kunnen daar volgens mij gewoon in mee. De kleinere resultaatgenieters lijken me noch voor de loonbelasting noch voor de premies een probleem. Lekker bij blijven beunen 😉
Duidelijke visie Pierre. De wetgever is een doodlopende weg in geslagen. De constant door het kabinet ingezette truc en door Wiebes nog eens geperfectioneerd: het oude is slecht en dient zo snel mogelijk in de prullenbak (zie ook zijn visie op de slurptax); heeft gewerkt. Een niet geweldig, maar wel werkend instrument, de VAR, is afgeschaft en ervoor in de plaats kwam eigenlijk niets. Waarom niet gekeken wat er beter kon aan de VAR (en vooral de handhaving van de VAR). De oplossingen die je voorstelt, daar wordt ik echter niet warm van. Natuurlijk is afschaffing van de DBA geen oplossing. De wet regelt vrijwel niets, dus is afschaffing niet echt nodig. Waar ik je wel volg is, dat er eindelijk een overkoepelende visie op de afbakening van de grens tussen werknemer en zelfstandig ondernemer, zou moeten komen. Zowel fiscaal, sociaal verzekeringsrechtelijk (kijk eens naar de mooie jurisprudentie van de CRvB) en arbeidsrechtelijk zijn er voldoende kapstokken. De vraag is, wat is een zelfstandig ondernemer? Iemand die eindeloos op een bouwproject dezelfde werkzaamheden doet? Een interim manager, die van de ene interim klus naar de andere gaat binnen hetzelfde bedrijf? De commissaris, die zich voor enkele jaren aan een bedrijf verbindt? Mijn conclusie uit het verleden is, dat deze vraag op een weegschaal gelegd, alleen per bedrijfstak, beroepsgroep of zelfs beroep te beantwoorden is. Dat voert wat ver, dus moeten we het misschien ruwer regelen en is wat mij betreft het arbeidsrecht de basis. De basis zou wat mij betreft in het arbeidsrecht geregeld moeten worden. Kijk eens naar artikel 7:610a BW, daar is al een rechtsvermoeden opgenomen, wanneer je geacht wordt werknemer te zijn. Het Duitse recht kent een zachte glijdende schaal van ingehuurd worden als zelfstandige naar die van werknemer. In lijn met de Duitse wetgeving en de Nederlandse wetgeving zou dit kunnen worden: als je langer dan een half jaar voor een opdrachtgever werkt en voldoet aan de andere criteria voor een dienstbetrekking, dan gaat de betreffende CAO in de bedrijfstak qua bescherming voor je gelden (soort resultaat genieter in fiscale zin); bij langer dan een jaar voor dezelfde opdrachtgever, wordt je geacht werknemer te zijn (opting in in fiscale zin). Je opmerking over het sociaal zekerheidsrecht kan ik volgen, maar dan doemt bij mij de WAZ op. Dat was geen succes. De reden voor de snelle intrekking van deze wetgeving zou dan eens goed onder de loep genomen moeten worden.
Prima discussie. Hamvraag voor mij is niet in welke categorie je voor de overheid valt of wat de definitie van een ZZP’er is. Voor mij bestaat deze niet, ik ben fan van de term “freelancer”of ZP-er (Zelfstandig professional). De vraag is meer hoe zie je jezelf en onder welk fiscaal regime zou je willen vallen. – Ben je een freelancer? A. JA, dan ben je vrij om zaken zo te regelen als je wenst en neem je afstand van bepaalde rechten en je bent dus verantwoordelijk voor je eigen verzekeringen (zorg, pensioen, et cetera) B NEE, ik zou liever in vast dienst zijn, maar kan geen vaste baan vinden. In dat geval ben je meer een uitzendkracht/gedetacheerde en is er een partij nodig die als intermediair zal optreden. Dan zijn er modelovereenkomsten en moeten er lasten worden afgedragen en heb je recht op uitkeringen. Het is dus niet de overheid of opdrachtgever die bepaalt onder welk regime je valt, maar degene die t werk uitvoert. Dus wel VAR voor de freelancer en wet BDA voor de mensen die onvrijwillig vanuit zelfstandigheid moeten opereren. Om kaf van t koren te scheiden zou t ook helpen om te stoppen met de schijnconstructie van de fiscale eenmanszaak met al haar rare fiscale voordelen. Laat freelancers vanuit een BV opereren, vanwaaruit zij hun loon en andere fiscale zaken regelen. Dat is direct zichtbaar dat de freelancer een ondernemer is.
Ze moeten de opdrachtgever en zp-er de keuze geven al dan niet voor een dienstbetrekking te kiezen. Als partijen geen arbeidsovereenkomst wensen te sluiten zou dat gerespecteerd moeten worden. Daar hoort dan wel bij dat de zp-er zich verzekert tegen arbeidsongeschiktheid en voor zijn oude dag spaart. Volgens mij gebeurt dat nu te weinig en wordt dat risico op de samenleving afgewenteld, zonder dat de samenleving daar iets voor terug ziet. Als er geen aov-/pensioenpremie wordt betaald dan: 1) verlies recht op ondernemersaftrek of kiezen voor loondienstverband. Dat laatste zou mijn voorkeur hebben. Voor de groep zp-ers die claimt dat zij hun aov-premie niet kunnen betalen omdat deze te duur is dan: is hun prijsstelling te laag (arbeidsongeschiktheidsrisico is niet doorgeprijsd aan opdrachtgever) of ze moeten via het loondienstverband voor een collectieve verzekering kiezen. Collectieve verzekeringen voor ondernemers geloof ik net als Joop der Weduwen niet in.
Pierre/Joop, Voor allebei de redenaties is wat te zeggen. Ga wel liever mee in de richting van Pierre,want om na een periode de boel om te moeten gooien en te koppelen aan een CAO ….. zie ik niet zitten. Dat effect hebben we nu ook op te lossen. Mensen die hun hele bestaan opgebouwd hebben op basis van zelfstandigheid onder een VAR-regime staan nu in hun hemd door de angst bij bedrijven. Beide stukken vinden dat de zelfstandige (weer) een plaats in de regelgeving moet hebben. In die 30 jaren heb ik menig bedrijf zien ontstaan nadat iemand op basis van zelfstandigheid gestart is. Echte ondernemers aldus en werkgelegenheid stimulerend. De VAR gaf de zelfstandige een plek en Wiebes, ook niet geslaagd op de Noord-Zuid lijn, faalt nu weer door, zonder signalen serieus te nemen mbt de gevolgen bij afschaffing van die VAR, eigengereid door te zetten. Repareren had zoveel eenvoudiger geweest ! En duurzamer. De oplossing die in mijn ogen fiscaal juridisch en sociaal verantwoordelijk te realiseren zijn: 1) zelfstandigenaftrek afbouwen in 3 jaar. Net als de startersaftrek. Subsidieren kan je altijd achteraf nog doen als dank voor bijdrage aan groei werkgelegenheid als de zelfstandige inderdaad een groeiende onderneming met personeel neerzet 2) “Zelfstandig” betekent in mijn ogen vooral dat je overeind blijft bij tegenwind en je leven zelfstandig op mag en kan bouwen. Goed te weten (om te meten): eind jaren 90 was 60.000 gulden een basisnorm. Dat was 1 1/2 keer modaal en indertijd had je dan genoeg ruimte om in zelfstandigheid te overleven in slechte tijden. Dat werd 25.000 euro in 2002 en is tot op de dag van vandaag zo gebleven, ondanks de devaluatie van de euro. Heden zou 1 1/2 keer modaal meer dan 50.000 euro zijn ! Dan hadden velen in die sectoren waar “misbruik” en “schijnzelfstandigheid” hoogtij vieren nooit als zelfstandige ingezet geworden en had dit ook de blik van dhr. Wiebes niet vertroebeld. Net als op de Noord-Zuid lijn ontspoort hij op dit gebied. Kortom: een upgrade van die 25.000 filtert vanzelf de fiscale zelfstandige uit en legt bij opdrachtgevers een duidelijke grens. En de zelfstandige die 50k (plus) verdient zit meestal niet te wachten op die zelfstandigenaftrek. Wiebes ook weer blij. Met deze twee stappen, welke door iedere politieke partij te verantwoorden zijn en die in de handhaving heel duidelijk zijn, kan je de zelfstandige zijn plek in de economie (terug) geven. Meer dan een miljoen zelfstandigen, 20% van onze werkende bevolking. Dan praat je over een wezenlijk deel van onze economie en dien je daar als politicus rekening mee te houden en naar te handelen. Het element “bescherming”: niet mee eens. Iemand die meer dan 50k weet te realiseren kan heel goed voor zichzelf zorgen. Bijdragen aan een sociaal stelsel vind niemand erg. Wat dat betreft mogen we daar trots op zijn. Laat dan gewoon bijdragen en dan is de druk om te blijven redeneren vanuit een arbeidsverhouding ook weg. We hebben de verplichte basisverzekering ook weten te implementeren. Dan is een onderzoek naar een haalbare vaste bijdrage van de zelfstandige ook te billijken.
Beste Pierre, prima stuk, eens met je verhaal. Ik zou de volgende aspecten willen toevoegen: 1. m.b.t. de redenen waarom de politiek de zzp-ers aanpakt: Vergeten wordt dat een belangrijke reden voor aanpak van zzp-ers is, dat de staat teveel belasting inkomsten misloopt door de fiscale faciliteiten die zij zzp-er bieden. In het IBO rapport van begin 2015 is daarover iets geschreven. 2. m.b.t. je (prima) argumenten om de wet DBA in te trekken Ik zou het punt willen toevoegen, dat de fiscus de (kleine) misbruikers effectief moet gaan aanpakken. Dat kost ongetwijfeld wat meer tijd en energie, maar zal op termijn zeker z’n (fiscale) vruchten afwerpen. En de echte zzp-er komt dan vanzelf bovendrijven
Goede discussie. Wat ik hier lees en ook in de politiek steeds hoor is het ontbreken van een coherente visie op de arbeidsmarkt. Hoe willen we vast en flexibel nu eigenlijk inrichten? Hoe zien we het totaal plaatje voor ons? De exacte vormgeving van een z (z)p beleid zou een uitvloeisel moeten zijn van een grotere visie.
Moeten we niet naar een basis inkomen voor iedereen! misschien een keer serieus naar kijken en onderzoeken?
Dit beleid is wat je krijgt als het door ambtenaren in overheidsdienst wordt gemaakt. Totaal geen besef van wat een zelfstandig ondernemer – de eenmanszaak – nou eigenlijk inhoud. De ambtenaren – loonslaven pur-sang hangen vast in hun wereldje van arbeidscontracten en de veronderstelde zekerheid of vastigheid die het zou geven. Wel nu: een zelfstandig ondernemer zet dat allemaal overboord en krijgt er zijn of haar vrijheid voor terug. Vrijheid om ‘zelluf’ te bepalen wat hij / zij met zijn leven wil doen, en hoe die dat zelfstandig inricht. Daar heeft de eenmanszaak / zelfstandig ondernemer geen overmatig betuttelende overheid voor nodig – die alleen maar in de portemonnee wil mee graaien om haar staatsbelang en inkomen voor de Staat zeker te stellen. En die term ZZP: die is helemaal om van over je nek te gaan. Het is een eenmanszaak. Dat je geen ongemotiveerd personeel wil, waar je ook nog eens 12 jaar verantwoordelijk voor wordt gesteld als ze een beetje ziek zijn. Vrijheid van ondernemen. Vrijheid om je eigen leven zin en richting te geven – als zelfstandig ondernemer. Zonder betutteling.
Als zelfstandige boven de 50k zie ik de fiscale voordelen als een risicocompensatie. Ik kan immers geen gebruik maken van allerlei sociale voorzieningen en beschermingen. In ben in grote lijnen met het artikel eens, alhoewel ik niet pleit voor afschaffing van de wet DBA. Het is goed om met overeenkomsten te werken. Wel denk ik dat de periode voor risico naheffingen te lang is, waardoor opdrachtgevers angstig worden. Waar ik niemand over hoor is het uiteindelijke doel van de wet, schijnzelfstandigheid Inperken. Dat wordt getracht te bereiken door strikter naar de reeds bestaande wet te kijken. Met name die zelfstandigen die jarenlang voor de zelfde opdrachtgever werken. Juist deze hebben een slechte invloed en opdrachtgevers maken er graag gebruik van. Ze willen een gewillige werknemer, zonder de lasten ervan. En deze gewillige pseudowerknemer, ze drukken tarieven voor de echte zelfstandigen en wekken scheve ogen bij de echte werknemer. Juist dat moet aangepakt worden. Tot slot, ik profiteer in de toekomst van de zelfde AOW die iedereen ontvangt ongeacht of hij/zij heeft ooit gewerkt heeft. Wil ik meer dan moet ik ook sparen. Ik kies ervoor om dat op mijn maner te doen. Bij arbeidsongeschiktheid krijg ik niets. Dat weet ik. Wil ik dat wel dan moet ik me verzekeren. Dit zijn bewuste keuzes. Probeer ajb niet te moederen en mij on onder valse beweegredenen van mij een pseudowerknemer te maken. Los het gat in het falliete zorgstelsel waarvan ik nooit gebruik van kan maken op een andere manier op.
Herkenbaar verhaal en hartgrondig eens met het voorstel. En wellicht is het een gedachte dit voorstel te koppelen met de ideeën van Annemarie van Gaal inzake de afschaffing van de AOW en het invoeren van een basis inkomen voor 65-plussers. De wet DBA betekent voor menig bevlogen zzp-er het einde van de zelfstandigheid, dat kan toch niet de bedoeling zijn.
