Brief van Wiebes Wet DBA koeltjes ontvangen. “We hebben onvoorwaardelijke zekerheid nodig”

Staatssecretaris Wiebes gaat de Wet DBA voorlopig niet handhaven en gaat terug naar de tekentafel. Zo hoopt Wiebes de onzekerheid in de markt weg te nemen en opdrachtgevers ertoe te brengen weer zzp’ers in te huren.  ‘En nu aan de slag’, voegde PvdA kamerlid Mei Li Vos daar in haar blog op ZiPconomy aan toe.  De eerste reacties uit de markt zijn over het algemeen wat terughoudender. ´Hoe moeten we nu een zzp-er contracteren?´, zo vatte een manager Inhuur van een beursgenoteerde onderneming zijn vragen kort samen.

Met name de status van de huidige modelovereenkomsten en de interpretatie van de term ‘kwaadwillenden’ roept nog veel vragen op.

Kern brief Wiebes: implementatiejaar verlengd

Zoals we vrijdag in dit artikel (dat op zondag is geüpdatet) al berichtten heeft Staatssecretaris Wiebes bekend gemaakt dat de implementatiefase van de Wet DBA verlengd wordt tot 1 januari 2018. Wiebes gaat eerst op zoek naar een manier om het arbeidsrecht van 1907 te verenigen met de manier waarop hedendaagse zelfstandige professionals werken. Totdat hij heldere kaders heeft gevonden die duidelijk maken wat nu wel en niet een zelfstandige is, wordt de wet niet gehandhaafd. “Dat geeft aan deze professionals de zekerheid dat zij in deze periode niet aanlopen tegen boetes of naheffingen”, zo schrijft Wiebes in zijn brief, waarbij hij expliciet doelt op zelfstandigen aan de bovenkant van de arbeidsmarkt.

Wiebes wil wel ‘kwaadwillenden’ aanpakken. Een term die hij in zijn brief even kort als toch ook vaag omschrijft met: “Kwaadwillend is de opdrachtgever of opdrachtnemer die opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid laat ontstaan of voortbestaan, omdat hij weet – of had kunnen weten – dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking (en daarmee een oneigenlijk financieel voordeel behaalt en/of het speelveld op een oneerlijke manier aantast).”

Opdrachtgevers missen duidelijkheid

We spraken een aantal managers van grote organisaties, die verantwoordelijk zijn voor de inhuur van organisaties. Ze volgen de berichtgeving over de brief van Wiebes op de voet, maar zijn er nog niet uit wat ze er van moeten vinden. Zonder uitzondering willen ze liever niet met naam en toenaam genoemd worden `Ik heb na een jaar lang discussie met onze ‘compliance officer’ en de Raad van Bestuur wel iets meer nodig om ‘gewoon weer verder te gaan’. De status van de branche-modelovereenkomst waar we nu mee werken is mij onduidelijk.’

“Wij hebben een heel projectteam opgetuigd om het beleid en de impact van de Wet DBA te onderzoeken en met een plan van aanpak te komen. Ik heb nog geen idee of we daar nu verder mee moeten,” zo reageert een collega bij een beursgenoteerde onderneming. “In onze cao zijn staan ook bepalingen over het verplicht gebruik maken van de “branche modelovereenkomst”. Hoe zal dit verder gaan, want ook dit is nog niet goedgekeurd?”

“Waar ik nog niet erg mee uit de voeten kan, is die coachende rol van de Belastingdienst. We vonden ze tot nu toe behoorlijk strak in hun beoordeling over wat nu wel en niet kan. Gaat dat nu ineens veranderen? Ik heb het hier over hoogopgeleide kenniswerkers. Goed, ze passen dus volgens Wiebes niet makkelijk in een modelovereenkomst, maar wat dan wel?”

Een laatste manager HR, met inhuur in haar portefeuille, reageert wat optimistischer. ”Gezien ons businessmodel was het werken zonder zelfstandigen al bijna geen optie. We zaten behoorlijk met onze handen in het haar. Maar ik geloof dat ik hiermee onze directie kan overtuigen dat we maar gewoon verdergaan zoals het ging”.

Experts en brancheorganisaties zien nog veel hobbels

Brancheorganisaties VNO-NCW, MKB-Nederland en PZO-ZZP laten weten tevreden te zijn met de zet van het kabinet. ”Dit gaat de rust brengen op de arbeidsmarkt die nodig is nu de economie weer aantrekt”, zo luidt gezamenlijke verklaring. Andere organisaties zijn minder enthousiast. ZZP Nederland is teleurgesteld, FNV Zelfstandigen mist kaders en volgens de brancheorganisaties van intermediairs is meer zekerheid nodig.

`Het is lastig om de positieve reacties van VNO/NCW en consorten te begrijpen. Zij haalden in de discussie deze week de FNV links in. De oplossingsrichting van FNV Zelfstandigen en Bovib, boven een bepaald tarief en/of duur vrijwaring, was concreet en werkbaar voor alle betrokkenen` zegt Rob de Laat (Bovib). ´Gezien het feit dat we met een aantal experts, binnen en buiten de Bovib, proberen in te schatten hoe we de brief van Wiebes in combinatie met bijlagen en rapport commissie Boot moeten duiden, geeft al aan dat het niet appeltje – eitje is. Als wij al zo’n moeite moeten doen om hier chocola van te maken zullen opdrachtgevers aan de brief van Wiebes lastig vertrouwen ontlenen.

Brancheorganisatie de ABU zegt blij te met het opschorting van de handhaving van de Wet DBA. Maar directeur Jurriën Koops verwacht nog een stapje extra: “De markt heeft onvoorwaardelijke zekerheid nodig.  Er zitten nog veel mitsen en maren in de brief. De markt is zo in de war, er is een echte betekenisvolle verklaring nodig die alle twijfels wegneemt. Die mis ik nog. Ik hoop dat de Kamer daar in een debat voor gaat zorgen.”

De Laat: “Het is natuurlijk een goede zaak dat de problemen die ontstaan in het speelveld van opdrachtgevers, intermediairs en zzp-erg serieus genomen worden. Dat er moeite wordt gedaan om tot een vlot noodverband te komen. Goed ook dat er bij goedwillende partijen eerst wordt gewaarschuwd voordat er wordt overgegaan tot boetes en naheffingen. Op basis van wat nu voorligt schatten wij in dat opdrachtgevers hun beleid ten aanzien van nieuwe opdrachten zullen handhaven. Hoogstens zal men de ruimte voelen om minder rigoureus afscheid te nemen van huidige zzp-ers.

Boris Emmerig (Holla Advocaten):  “In het rapport van de Commissie Boot krijgt de Belastingdienst er wel heel hard van langs: mensen zijn op het verkeerde been gezet als ze een algemeen model hebben gebruikt, de Belastingdienst is niet consistent, de rechtsgelijkheid is niet gewaarborgd, men past het civiele toetsingskader niet goed toe, men is te streng, geen duidelijkheid over toetsing achteraf, geen eenduidig criterium voor toetsing overeenkomsten, de Wet DBA is ambivalent en voldoet niet aan de doelstellingen etc. etc. Ik begrijp eigenlijk niet dat men dan toch adviseert om door te gaan met het systeem van modelovereenkomsten.” Emmerig komt morgen op ZiPconomy met een uitgebreidere juridische analyse.

“De goochelaar slaat weer toe” zegt juridisch adviseur Joop van Weduwen in een eerste reactie. “Er is nu een handhavings moratorium voor goedwillenden tot 1-1-2018. Voor kwaadwillenden is er niets veranderd ten opzichte van de wet DBA. De definitie van kwaadwillend is flinterdun. Gaat dit de rust brengen die nodig is? Nee. Hij heeft denk ik bij de Kamer (en de publieke opinie) tijd gekocht tot de voortgangsrapportage in april.”

NBBU directeur Marco Bastian is blij dat Wiebes inziet dat het werken met modelovereenkomsten op de huidige manier tot niets leidt en alleen maar onzekerheid brent voor zowel zzp’ er, opdrachtgever als intermediair. Maar nu? “We zijn in feite in een interbellum beland. De VAR is afgeschaft en invoering van het werken met modelovereenkomsten wordt uitgesteld. Uitstel van het werken met de overeenkomsten leidt niet automatisch tot de voor partijen gewenste zekerheid, want de Belastingdienst zal komend jaar z’n controles uitvoeren en als Wiebes zegt dat kwaadwillenden worden aangepakt, is het maar de vraag wie door de Belastinginspecteur als kwaadwillende wordt aangemerkt.”

ZZP Nederland zegt teleurgesteld te zijn in magere toezegging opschorting Wet DBA. Ze missen een aanzet tot wettelijke verankering van ondernemers in de wet en vinden dat Wiebes met de formulering van ‘kwaadwillendheid’ nieuwe onzekerheid schept. “Het is een herhaling van zetten van de staatssecretaris.”

FNV Zelfstandigen formuleert haar standpunt meer gebalanceerd. De bond onderschrijft de “noodzaak van de herijking van begrippen “vrije vervanging” en “werkgeversgezag” en heeft al vroeg gewezen op het effect dat juist de bovenkant van de arbeidsmarkt wordt getroffen door de Wet DBA. Wiebes komt (nog) niet met nieuwe kaders.”

Ook de term en uitleg van “kwaadwillenden” die Wiebes gebruikt, roept vragen op. Emmerig: “Een deel van de definitie staat tussen haakjes: “en daarmee een oneigenlijk financieel voordeel behaalt en/of het speelveld op een oneerlijke manier aantast”. Hoe zit dat, is iemand pas kwaadwillend als er een oneigenlijk financieel voordeel wordt behaald en/of het speelveld op een oneerlijke manier aantast of hoeft niet aan deze voorwaarden voldaan te zijn?”

En nu?

De rode draad door de reacties heen: de brief is een prima eerste zet, maar er is meer nodig.

“Wij hopen dat de Kamer in het debat over de brief en de bevindingen van de commissie Boot kritisch is op de impact op korte en middellange termijn. Hoe meer tekst er nodig is om uit te leggen dat er echt veel kan etc. des te minder dat wordt vertrouwd”, zo zegt Rob de Laat.

Een manager inhuur gaat wat korter door de bocht: “Volgens mij kan Wiebes het beste de hele wet intrekken, de VAR terug invoeren en eerst maar eens goed onderzoek doen naar de beste oplossing. Zo weet iedereen wat er van hem/haar verwacht wordt.”

Bart Timmer (The Future Group) vindt dat Wiebes nu een andere koers moet varen: “Het is wel duidelijk geworden dat de meer dan 100 jaar oude arbeidsmarktwetgeving totaal niet meer past in een arbeidsmarkt die de laatst 5 tot 10 jaar nog nooit zo snel veranderd is. In plaats van nog meer tijd te besteden aan de Wet, moeten we morgen beginnen met het verankeren van een arbeidsmarktvisie en een wet te maken die die visie ondersteund.” Ook Boris Emmerig (Holla Advocaten) heeft zijn twijfels of het Wiebes gaat lukken om in een paar maanden het arbeidsrecht zodanig aan te passen dat zelfstandigen daar plots wel in passen.

Timmer pleit er voor om nu gelijk te gaan werken aan een aparte fiscale status van de zelfstandige. “Realiseer je dat zelfstandig kenniswerkers er bewust voor kiezen niet meer in loondienst te willen. Opdrachtgevers zijn aan het zoeken hoe ze om moeten gaan met die nieuwe situatie. Dit maakt het arbeidsmarkt vraagstuk een maatschappelijk vraagstuk. Het wordt tijd dat de regering zich hierin eens echt gaat verdiepen.”

De NBBU stelt voor dat de zzp’er de ondernemers-check van de belastingdienst moet doen. Laat daarnaast de zzp’er schriftelijk verklaren dat hij/zij er bewust voor kiest de opdracht als zelfstandige uit te voeren. Met de positieve uitkomst van de ondernemers-check in combinatie met de schriftelijke verklaring, moet de Belastingdienst vervolgens verplicht worden het werken als zelfstandige te accepteren. Het is een pragmatische oplossing die ruimte biedt de komende periode te gebruiken om de arbeidsverhoudingen te herdefiniëren, zodat die passen bij de hedendaagse arbeidsmarkt.

“Erken zelfstandig ondernemerschap als uitzondering op de loonheffingen” stelt Pierre Spaninks voor. “Laat de Tweede Kamer Wiebes een handje helpen om komende weken de vent te blijven die hij vrijdag was. Neem zijn intentie om het vertrouwen in de markt te herstellen serieus, en doe hem twee kleine aanvullinkjes aan de hand die zelfs bij de grootste grieperd de laatste twijfel zullen wegnemen. Een: omarm de beloofde herijking van de begrippen ‘gezag’ en ‘persoonlijke arbeid’ en roep de regering op om daartoe nog voor de verkiezingen een staatscommissie in te stellen. Twee: vraag per direct om een algemene maatregel van bestuur waarbij zelfstandig ondernemerschap wordt erkend als uitzondering op de loonheffingen.”

FNV Zelfstandigen spoort Wiebes aan om aanvullende criteria toe te voegen aan het beoordelingskader DBA, zoals het uurtarief, de omvang van de opdracht en de tekst van de overeenkomst van opdracht.