Column Pieter Omtzigt: Lastig hoor, die lastendruk.

Sinds de jaren negentig neemt vrijwel elk kabinet zich voor de lastendruk te verlagen. Trots rekent minister Kamp voor hoe zijn ministerie daarin geslaagd is. Waaronder 10 miljoen lastenverlichting door de afschaffing van de VAR. Maar klopt dit rekensom wel? Een column van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt.

De administratieve lasten zijn alweer enorm gedaald. Nou ja, in de modellen dan en volgens minister Kamp. Sinds begin jaren 90 neemt elk kabinet zich voor de administratieve lasten te verlagen. Eerst met 10 of 15% per kabinetsperiode, maar zeker sinds 2002 moet die druk met 25% per kabinetsperiode dalen.

Kloppen die modellen wel?

Bewindslieden beweren tegen het einde van hun zittingstermijn dat ze die doelstelling ook echt gaan halen. Zou dat inderdaad zo zijn of zijn geweest, dan zouden er bijna geen administratieve lasten meer zijn in ons land. Dat lijkt toch niet helemaal het geval en dat zou op zichzelf ook weer niet goed zijn, denk ik.

Het is natuurlijk goed dat een kabinet bij elk voorstel tot regulering tevoren stil staat bij de afweging of het extra administratieve lasten oplevert en of deze prohibitief zullen werken. Maar als je achteraf nooit checkt of de modellen, die men vooraf daartoe benut, ook echt kloppen kun je er lelijk naast zitten.

Minister Kamp laat dat zien. Hij komt met een blije brief en rapportage naar de Kamer, waarin hij stelt dat ook dit kabinet er weer in geslaagd is de administratieve lasten te verlagen en dat dit liefst €2,5 miljard oplevert. Maar liefst zeventig pagina’s lang wordt gekeken of op papier en in geduldige modellen een dergelijke kostenvermindering gehaald is. Nu weet ook u: modellen en paper zijn geduldig.

Mooie winst, of toch niet?

Laten we beginnen bij de grootste van die vermeende opbrengsten. De administratieve lasten – die de overheid zelf heeft veroorzaakt – bij de politie zijn teruggebracht met maar liefst €440 miljoen. Dat is het equivalent van meer dan 7500 fte’s aan agenten en zoiets leidt tot meer op blauw op straat, meldt het kabinet. Het gaat hier alleen niet om minder administratieve lasten voor de burger (bijvoorbeeld gemakkelijker aangifte kunnen doen), maar om vlottere interne processen binnen de politie. Als je deze omrekent per agent, bespaart hij dik een uur administratie per dag. Mooie winst toch? Helaas. Dit zegt namelijk korpschef Akerboom erover:

Kort en goed: zijn collega’s merken de resultaten niet direct.

Hoe hebben de bewindslieden dit nu feitelijk berekend? Mocht u dat willen weten, is er een probleem. De link naar de data hierover werkt namelijk niet. Bovendien is de site waarop de Kamerbrief wijst ten aanzien van de modellen en dergelijke niet meer in de lucht.

Een tweede voorbeeld van de administratieve lastenverlaging mag er ook zijn: de afschaffing van de VAR-verklaring. Dat zou voor het starten van een bedrijf gunstig zijn, dus ook voor startups vanuit innovaties in HBO en WO. Dit levert volgens Kamp 10 miljoen aan lastenverlichting op. Mooi toch? Toen ik dit op twitter vermeldde, zocht Pierre Spaninks het spontaan uit.

Daaruit bleek dat het toch wat anders zat. Verschillende expert komen volgens Spaninks op tientallen, zo niet meer dan 100 miljoen,  aan lastenverzwaring (los nog van de kosten en inkomensderving van zzp’ers). Het naleven van de modelcontracten kost heel veel moeite, maar omdat ze zijn niet wettelijk verplicht heten, hoef je ze niet mee te wegen bij de lastendruk. En zo levert het in de modellen van het ministerie een lastenverlichting op.

Ik hoor u denken: hier hebben we ACTAL toch voor? Dat klopt. ACTAL bracht op verzoek van de Kamer een spoedadvies uit over deze wet en schreef ons het volgende: “Ook brengt het alternatief inhoudelijke nalevingskosten en toezichtlasten met zich mee voor opdrachtgevers en opdrachtnemers. Deze nalevingskosten en toezichtlasten zijn niet in beeld gebracht.”

Een snoeihard advies

Dat mondde uit in een snoeihard advies aan het kabinet: “Wij adviseren u het wetsvoorstel nu nog niet in te dienen.” Het kabinet negeerde dit en blijft nu doodleuk beweren, dat de nieuwe modelcontracten minder administratieve lasten opleveren. De oplossing voor het probleem tilt men overigens wel nu even over de verkiezingen heen. Overigens werd dat probleem nog erger dan ACTAL voorzag en waar men voor waarschuwde. Er kwamen duizenden modelcontracten en dat levert ontzettend veel extra kosten op.

Nog een derde voorbeeld? Vooruit dan maar: het kabinet blijft melden, dat de PGB’s bij de gemeentes minder administratieve lasten opleveren. Technisch klopt dat. Formeel veroorzaken de gemeentes die lasten zelf. Maar de chaos in het proces van overdracht naar die gemeentes heeft PGB-houders wanhopig gemaakt en na veel debatten erkende ook het kabinet dit.

Nu keert men zelfs tientallen miljoenen compensatie uit. Maar in de modellen blijft het een lastenverlichting heten en meetellen voor die €2,5 miljard die Kamp beweert te hebben waargemaakt. Ik zou nog wel even kunnen doorgaan in deze lijn. De minister rekent zowel honderden miljoenen administratieve lastenverlichting mee die het vorige kabinet bij wet regelde, als honderden miljoenen die een volgend kabinet nog moet doorvoeren. Allebei tegelijk naar jezelf toerekenen, is wel een beetje een gotspe.

Blijft nog één ding staan. Ik ben eigenlijk heel benieuwd of ACTAL zelf nog reageert. Zo niet, dan mogen wij Kamp toch hartelijk feliciteren. Met dat rapport vol modelletjes heeft hij de NRC overtuigd dat deze lastenverlichting echt bestaat. Dat is dan toch weer knap.

(deze column is ook verschenen op ScienceGuide)