“Zelfstandigen voelen zich nauwelijks verbonden met politieke partijen”. D66 krijgt meeste stemmen.

“Als het gaat om hoe verbonden zelfstandigen zich voelen met een partij scoort geen enkele partij boven een voldoende.” Politiek socioloog Giedo Jansen van de Universiteit Twente doet onderzoek naar het stemgedrag van zzp’ers. De traditionele zelfstandigen zijn volgens Jansen nog altijd meer rechts georiënteerd. Nieuwe zelfstandigen neigen meer naar D66 en GroenLinks. D66 scoort daarbij het hoogst in zijn onderzoek. Naar aanleiding van de verkiezingen en ZZPkiest.nu , onze informatie website over de verkiezingen en de zzp-dossiers, spraken we mij Giedo Jansen.

Wat was de aanleiding voor het onderzoek?

“Dat ontstond uit eigen interesse. Als socioloog onderzocht ik hoe sociale klasse invloed heeft op stemgedrag. Daarin vormden de zelfstandigen een aparte groep. Gedurende het onderzoek ontdekte ik dat ik steeds ontevredener werd over hoe in de wetenschap naar deze groep wordt gekeken. Die 1 miljoen zzp’ers worden nog steeds gezien als een homogene groep. Maar wie de kranten er op naslaat weet allang dat er enorm veel verschillen tussen zzp’ers zijn.”

Hoe wordt ‘de zelfstandige’ gezien in de sociologie?

“Zoals die vroeger was. De middenklasse – de kruidenier, agrariërs, de bakker op de hoek. Het klassieke beeld: een wat conservatieve naar rechts neigende groep. Maar juist dit type zelfstandige is afgenomen. Daarvoor is een nieuwe groep in de plaats gekomen: de zelfstandigen in professionele beroepen. De consultants, ICT-specialisten, organisatie adviesbureaus en aan de onderkant van de markt de laaggeschoolden (schoonmakers, taxichauffeurs, loonwerk in agrarische sector). Met name die professionele groep, in de dienstverlening, is enorm gegroeid.” 

Alle zelfstandigen bij elkaar stemmen vaak voor VVD en D66. Maar als het gaat om hoe verbonden ze zich voelen met een partij scoort geen enkele partij boven een voldoende.

Met zoveel diversiteit, lopen de politieke voorkeuren dan ook sterk uiteen?

“Alle zelfstandigen bij elkaar stemmen vaak voor VVD en D66. Maar als het gaat om hoe verbonden ze zich voelen met een partij scoort geen enkele partij boven een voldoende. Datzelfde zagen we bij een ook bij oude studie uit Engeland uit 1978 onder winkeliers in Londen. Het traditionele beeld heerst daar dat ze allemaal achter de conservatives staan. Ze stemmen wel op die partij, waren het eens met bepaalde punten, maar waren er over het algemeen niet heel enthousiast over. Ze konden zich niet helemaal achter de partij scharen.”

Nee?

“Alle zelfstandigen bij elkaar stemmen vaak voor VVD en D66. Maar als het gaat om hoe verbonden ze zich voelen met een partij scoort geen enkele partij boven een voldoende. Datzelfde zagen we bij een ook bij oude studie uit Engeland uit 1978 onder winkeliers in Londen. Het traditionele beeld heerst daar dat ze allemaal achter de conservatives staan. Ze stemmen wel op die partij, waren het eens met bepaalde punten, maar waren er over het algemeen niet heel enthousiast over. Ze konden zich niet helemaal achter de partij scharen.”

Onder de kwetsbare zelfstandigen vonden we niet meer verbondenheid met sociaal, linkse partijen.

Het debat rondom het zzp-schap gaat vaak over precaire zzp’ers, de verpleegkundigen, bouwvakkers die eigenlijk in vaste dienst zouden moeten werken..

“In het onderzoek onderscheidden we deze kwetsbare groep door 3 indicatoren:

• Mate van vrijwilligheid: zou je liever in loondienst willen werken?
• Onzekerheid: hoe zeker of onzeker is de stroom van klanten en opdrachten.
• Afhankelijkheid van opdrachtgever: heb je één of meerdere opdrachtgevers?

Onder de kwetsbare zelfstandigen vonden we niet meer verbondenheid met sociaal, linkse partijen.”

Waren er ook resultaten die je niet had verwacht?

“Ik had niet verwacht dat zelfstandigen met een grote mate van ‘afhankelijkheid’ vaker op rechts georiënteerde partijen gericht waren. Toen ik daar even over nadacht realiseerde ik me dat met name in hogere beroepen dit soort werkrelaties veel voorkomt. Denk aan de verzekeringsagent die een langlopend contract aangaat met een verzekeringsmaatschappij maar zijn werk wel als zelfstandige uitvoert. Juist door afhankelijkheidsrelatie hebben ze een langlopende, stabiele vorm van zekerheid én afhankelijkheid. Een andere gedachte was dat zelfstandigen onderaan de arbeidsmarkt neigen naar extreem rechts. Dat kon ik ook niet vinden. PVV scoort sowieso heel laag. Terwijl eerder Amerikaans onderzoek bijvoorbeeld liet zien dat veel kleine zelfstandigen de Tea Party steunden.”

Zouden de uitkomsten wel te maken met het feit dat ze zelfstandige zijn, zouden ze in loondienst niet op dezelfde partij hebben gestemd?

“Ja dat kan. Ik ben nu bezig met een onderzoek naar de transitie naar zelfstandigheid. Verandert er dan wat in politieke voorkeur? Dat weten we ongeveer over 1,5 jaar. Pin me er niet op vast. Wij lopen altijd een beetje over de feiten aan. De data van dit onderzoek over Nederland is heel recent voor de wetenschap, namelijk van begin vorig jaar.”

Zou je de partijen nog advies kunnen meegeven voor de komende anderhalve maand?

“Politiek, beschouw zelfstandigen niet als ‘de zzp’er’. Er wordt wel eens gezegd: er moet een ondernemerspartij komen. Doe het niet. Deze groep is te gedifferentieerd. Je kunt ze niet allemaal aanspreken. Het is een groep met tegengestelde belangen, wat de ene goed kan doen kan de ander schaden.”