Op naar het vernieuwde Magna Carta van het arbeidsrecht

Ons arbeidsrecht is hopeloos verouderd, concludeerde staatssecretaris Wiebes eind vorig jaar, ruim een halfjaar na inwerkingtreding van de wet DBA. Die gedateerdheid viel de bewindsman eerder kennelijk niet op.

Veel zzp’ers en opdrachtgevers ervaren dat de arbeidsmarktwetgeving niet meer past bij het huidige maatschappelijke beeld van een arbeidsrelatie. Dat is de belangrijkste oorzaak van de ontstane onrust sinds de invoering van de wet DBA, aldus Wiebes. Het kabinet laat een onderzoek doen naar herijking van de criteria ‘vrije vervanging’ en ‘gezagsverhouding’ om te beoordelen of deze begrippen concreter kunnen worden ingevuld, beter passend bij het huidige tijdsgewricht.

An inconvenient truth

Wiebes zat in zijn maag met an inconvenient truth, namelijk het gegeven dat aan de onderkant van de arbeidsmarkt eenvoudig buiten dienstbe trekking kan worden gewerkt, als er maar wordt voldaan aan het criterium ‘vrije vervanging’. Terwijl – meestens aan de bovenkant van de arbeidsmarkt – de zzp’er geacht wordt in dienstverband te werken, zodra er sprake is van de aanwezigheid van gezag.

Discussies over wel/geen dienstbetrekking zijn in het VAR-tijdperk onder het tapijt geveegd; de VAR gaf welhaast absolute vrijwaring aan de opdrachtgever. Intussen zitten we opgescheept met oudbakken en vervallen arbeidsrecht uit 1907. De arbeidsrechtelijke investigatie moet snel plaatsvinden, betoogt de geplaagde bewindsman, want de wens is voor een volgend regeerakkoord met resultaten te komen.

Verplicht leesvoer voor deze herijkingscommissie arbeidsrecht is het boek De Klerk Bartleby van Herman Melville uit 1853. Hoezo verouderde arbeidswetgeving? Bartleby is de geschiedenis van een advocaat in Wall Street, die een nieuwe kantoorkracht aanneemt, Bartleby. De zwijgzame klerk verzet aanvankelijk bergen werk, maar gaat dan kuren vertonen.

Zonder reden begint hij opdrachten te weigeren. Op elk verzoek antwoordt hij ‘liever niet’ en ten slotte voert hij helemaal niets meer uit. Hij reageert stoïcijns op smeekbeden en dreigementen, blijft na zijn ontslag stipt op tijd ten kantore verschijnen en neemt er zelfs permanent zijn intrek. De bijkans tot waanzin gedreven patroon ziet ten slotte geen andere oplossing dan met het kantoor te verhuizen.

Op naar het vernieuwde Magna Carta van het arbeidsrecht

Dit tijdloze meesterwerk toont aan dat halverwege de 19e eeuw de begrippen ondernemer en werknemer ook al niet helder waren. We zien hier een klerk die zich onttrekt aan alle vormen van gezag – een van de drie vereisten voor de aanwezigheid van een dienstbetrekking – en een ondernemer die zich moet voegen naar de grillen van de klerk en zijn ondernemersvrijheid aangetast ziet. Op naar het vernieuwde Magna Carta van het arbeidsrecht!

Mr Tjako J.J.J. Streefland is fiscaal jurist en eigenaar van Taxpartners. Naast zijn fiscale advieswerk, is hij vaste columnist bij het blad Accountancy Vanmorgen en is hij gastcolumnist van Brainnet. Brainnet voert voor haar klanten het gehele inhuurproces uit in de rol van Managed Service Provider, Intermediair of Contractmanager.