Waarom zijn arbeidsmarktkwesties zo ingewikkeld? 6 kwestie plus 6 oplossingen

Nog twee dagen voor de verkiezingen. We kunnen volop genieten van opiniestukken, columns en debatten. Over de zzp-thema’s geeft www.zzpkiest.nu een helder overzicht.

Opvallend vind ik dat er altijd aandacht is voor wat politieke partijen verdeelt. Zelden wordt gekeken waar partijen het wel over eens zijn. Laten we nou, als gaat om arbeidsmarktvraagstukken, eens focussen op zaken die ons niet verdelen. Zes cruciale aspecten waar alle partijen het over eens zijn. En daarbij oplossingen. Zo makkelijk kan het zijn!

1. Ziek? Dan is er een vangnet nodig maar de lasten zijn evenredig groot voor werkgevers.

Iedereen vindt dat als een medewerker ziek is, dat er iets van een vangnet moet zijn. En we zijn het over eens dat de lasten wel heel erg bij de werkgevers liggen. Maar niemand komt met een breed gedragen oplossing hoe we tegemoet kunnen komen aan gevoelens van solidariteit en rechtvaardige bekostiging.

Oplossing

Zorg dat een werkgever minder lang hoeft op te draaien voor de onevenredige risico’s bij ziekte. Werkgevers moeten als een werknemer ziek wordt, 2 jaar lang minimaal 70% van het loon doorbetalen. In vergelijking met andere Europese landen, is deze termijn heel erg lang. In Duitsland moet een werkgever een werknemer bij ziekte 6 weken doorbetalen. In Finland is dat 10 dagen. Als je ervoor zorgt dat werkgevers minder lang hoeven door te betalen bij ziekte, dan kunnen de premies voor de verzuimverzekeringen die werkgevers afsluiten om dit risico te dekken ook omlaag. Dat biedt ruimte om de sociale verzekeringspremies wat omhoog te doen. Met die funding, kan je dan weer één en ander doen rondom verzuimbegeleiding of een hogere uitkeringen bieden aan mensen die zich in een schrijnende situatie bevinden.

2. Flex moet minder flex en vast moet minder vast.

Begin februari stelde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) dat vast en flex meer naar elkaar toe moeten groeien. Wat wil nu het probleem? We hebben te maken met de Wet werk en zekerheid (WWZ). Vóór deze wet kon een werkgever een medewerker gedurende 3 jaar tijdelijke contracten aanbieden of via uitzenden/payrollen maximaal 3,5 jaar. De WWZ stelt dat een werkgever een medewerker nu maximaal 2 jaar op een flexibel contract mag hebben, daarna moet de werkgever de werknemer in dienst nemen. Daarentegen zijn payroll/uitzendconstructies tot notabene 5,5 jaar mogelijk. Hoe kan dit? Waarom is, onder het toeziend oog van Lodewijk Asscher, dit uit elkaar gegroeid? Tegelijk kennen we behoorlijk ingewikkelde regels als het gaat om ontslag. Nog altijd vinden werkgevers het om die reden (te) risicovol om werknemers in vaste dienst te nemen.

 Oplossing

Maak uitzendcontracten en gewone contracten van maximaal 3 jaar en maak het ontslagrecht eenvoudiger.

Een uitzendovereenkomst van 5,5 jaar is extreem lang. Maak daar weer 3 jaar van. Dan haal je de wind uit de zeilen van werkgevers en opdrachtgevers die het niet zo nauw nemen met vaste contracten. Rek de termijn van 2 jaar voor vaste contracten op naar 3 jaar. Hoe dichter de vormen van vast en flex bij elkaar liggen, hoe minder oneigenlijk gebruik van contractvormen je krijgt. Daarbij: maak ontslagprocedures makkelijker en zorg dat werkgevers een forse vergoeding moeten betalen aan de werknemer in geval van ontslag. Naar mijn mening vrezen werkgevers meer voor ingewikkelde procedures dan voor stevige, maar eerlijke transitievergoedingen.

3. Uitbuiting mag niet, Schijnzelfstandigheid moet worden bestreden.

Ook daar zijn we het allemaal over eens. Maar we kunnen niet komen tot een definitie van de kern van het probleem en een heldere afspraak over wat wél wenselijk is. De vraag waar we allemaal antwoord op willen is: wat verstaan we precies onder schijnzelfstandigheid? Er zijn meerdere pogingen gedaan om handen en voeten te geven aan de grenzen van betamelijkheid. Denk aan moties rondom minimumtarieven voor zzp’ers, het vinden van een definitie voor schijnzelfstandigheid, kwaadwillendheid en ondernemerschap. Menig motie werd weggestemd door een meerderheid van de partijen PvdA en VVD.

Oplossing

Opdrachtgevers die zzp’ers uitbuiten, moeten we keihard aanpakken: schep duidelijkheid, vergroot de pakkans en verhoog sancties.

Laten we voor eens en altijd duidelijkheid scheppen rondom de begrippen schijnzelfstandigheid en ondernemerschap. Onze stelling: “De keuze voor een zzp’er mag nooit gelegen zijn in het feit dat deze goedkoper is dan een vergelijkbaar iemand in loondienst”. Een zzp’er huur je in omwille van flexibiliteit of specifieke expertise, niet omdat deze goedkoper is. Want bij een hoger risicoprofiel (zzp versus loondienst) hoort een betere beloning ter dekking van deze risico’s. Opdrachtgevers die zzp’ers kiezen puur vanwege kosten, moeten we keihard aanpakken. Vergroot de pakkans en verhoog de sancties. Neem een voorbeeld aan hoe we omgaan met datalekken. Het is glashelder in de wet vastgelegd wat een datalek is, je hebt als organisatie een onomwonden plicht om alles open en eerlijk te melden en je krijgt een ongelooflijke boete bij overtreding of als je verzuimt een datalek te melden. Deze aanpak past gegarandeerd bij het bestrijden van schijnzelfstandigheid. Definieer schijnzelfstandigheid als uitbuiting van zzp’ers waarbij in de wet een parallel getrokken wordt met loondiensters (zoals in de Wet Waadi artikel 8 voor uitzendkrachten is gedaan). Controleer op de werkvloer/bouwplaats en deel ongenadig hoge boetes uit.

4. Ondernemers zijn de smeerolie van de economie

Het wordt veelvuldig beaamd: ondernemers zijn de smeerolie van de economie. Iedereen onderkent dat zzp’ers bestaan, en vriend en vijand zijn het erover eens dat zzp’ers niet weg te denken zijn uit de arbeidsmarkt.

 Oplossing

Veranker de positie van zzp’ers ons wetboek.

Geef zzp’ers de plek die ze toekomen en veranker de positie van ondernemers in ons wetboek. Maak duidelijk wat de definitie is van een zzp’er zodat voor iedereen: opdrachtgever, opdrachtnemer en de Belastingdienst voor eens en voor altijd duidelijk is welke regels er gelden. Dit is een keiharde voorwaarde voor handhaving. Ter vergelijk: het wordt een zooitje op de snelweg als de maximum snelheid wordt gesteld op “een snelheid die veilig en verantwoord is voor alle weggebruikers”.  Zet gewoon een bord neer met maximaal 100 en de politie kan handhaven.

5. Zzp’ers moeten iets van zekerheid hebben in geval van arbeidsongeschiktheid.

We zijn het allemaal eens over het feit dat als een zzp’er zijn nek breekt, de bijstand wel heel karig is. En dat het wel heel erg zou zijn als hij zijn huis zou moeten verkopen en zijn vermogen moet opeten, als hij daar al toe in staat is. We vinden met elkaar ook dat het niet goed is dat de maatschappij volledig opdraait voor deze extreme risico’s en kosten indien een zzp’er (on)bewust niets geregeld heeft in de vorm van een verzekering. En we zijn het er over eens dat elke zzp’er die verzekerd wil worden, dat ook moet kunnen.

Oplossing

Ontwikkel een ‘collectieve inkomensverzekeringen’ voor zzp’ers.

Als de duidelijkheid rondom zzp’ers gedefinieerd is en hun positie in het wetboek is verankerd, laten we hen dan ook collectief (privaat?) verzekeren. In elk geval voor de risico’s die anders toch bij de maatschappij uitkomen. Deze verzekering kan bekostigd worden uit een (beperkte) versobering van de ondernemersfaciliteiten in ruil voor een fiscaal aftrekbare premie met een dekking ergens tussen bijstand en de WIA in.

6. Werkgevers en opdrachtgevers hebben baat bij duidelijkheid en vrijwaring als zij alles goed geregeld hebben.

Niemand gaat een deal aan met een zzp’er of arbeidskracht als de sociale- en fiscale impact niet glashelder is. De markt voor zzp’ers zit nu op slot, wat funest is voor onze economie.

Oplossing

Zorg dat iedereen weet waar hij aan toe is, maak duidelijke regels zonder ruimte voor interpretatie.

Geef opdrachtgevers duidelijkheid zodat ze weten waar ze aan toe zijn. Als opdrachtgevers en zzp’ers kiezen voor de route van ondernemerschap, en zich houden aan de regels van het betamelijke (geen uitbuiting), kan het niet zo zijn dat je het risico loopt dat de Belastingdienst dat terugdraait. Mochten de ethische normen worden overtreden (denk aan uitbuiting, ontduiking, misleiding of onjuist gebruik van de wet), laat rechters hier dan over beslissen en níet de Belastingdienst. De Belastingdienst heeft een duidelijk belang: inkomsten genereren uit loonbelasting en sociale premies. Daarom is de Belastingdienst niet neutraal in de beoordeling van een dienstbetrekking.

Tot slot

Heel eerlijk: ik begrijp niet waarom arbeidsmarktkwesties zo ingewikkeld zijn. Zeker niet gezien het feit dat we het allemaal eens zijn over de essentiële aspecten.

Beste politieke partijen, kunnen jullie je, ten gunste van de economie van ons land, buigen over die elementen waar we het over eens zijn? Het zou fantastisch zijn als vanuit die basis gewerkt kan worden aan oplossingen die, volgens mij, niet heel ingewikkeld hoeven te zijn. Zo lang de politieke wil er is om echt overeenstemming te bereiken.

Tjebbe van Oostenbruggen is directeur Brainnet. Brainnet adviseert organisaties bij het inrichten van hun flexibele schil. Wij ontzorgen organisaties volledig als het gaat om het zoeken en vinden van de juiste professionals, het opstellen en beheren van inhuurcontracten, de facturatie, realtime managementinformatie, leveranciersmanagement en het minimaliseren van inhuurrisico’s. Wij geloven in transparante samenwerkingsverbanden waarbij talent waarde toevoegt aan ondernemingen.