Klare wijn schenken over het lot van de zelfstandige

Dagelijks hebben we bij Uniforce contact met freelance professionals, intermediaire partijen en met opdrachtgevers. Daarbij merken we dat er door de meeste partijen inmiddels een voorlopige methode is gevonden om met zzp’ers te werken maar dat de DBA-angst er bij de meeste opdrachtgevers nog flink in zit. En zolang de overheid geen duidelijkheid schept over de grens tussen zelfstandigheid en schijnzelfstandigheid, wordt die angst ook niet minder. De kwestie ligt vermoedelijk te gevoelig voor een demissionaire staatssecretaris, zoals ook bij de laatste voortgangsrapportage van Wiebes al duidelijk werd. Veel belanghebbenden rekenen desondanks op snelle helderheid.

Risico 0

Vooral grotere opdrachtgevers (die met minstens tientallen zzp’ers samenwerken) nemen nu alleen genoegen met een ongeclausuleerde vrijwaring van werkgeversverplichtingen, voordat ze een professional inhuren. Als die vrijwaring niet door de Belastingdienst is geautoriseerd, gaat de opdracht voor de zzp’er vaak alsnog niet door. Een door de Belastingdienst goedgekeurde model- of voorbeeldovereenkomst is meestal niet voldoende, omdat die namelijk niet ongeclausuleerd is.

Zeker als de feitelijke werksituatie zich zou kunnen kwalificeren als dienstbetrekking, beschouwen opdrachtgevers zo’n overeenkomst van opdracht terecht als onvoldoende veilig. Sinds de VAR is komen te vervallen, zegt de Belastingdienst dat deze werksituaties zullen worden gecontroleerd. Dit jaar richt de fiscus zich nog uitsluitend op zogenaamde ‘kwaadwillende’ opdrachtgevers, maar in 2018 wordt een bredere aanpak verwacht. Tenzij de nieuwe regering daar iets aan verandert.

Sneller een dienstverband eisen

Naast een fiscaal risico lopen opdrachtgevers ook arbeidsrechtelijke risico’s. Mede door de Wet Aanpak Schijnconstructies kunnen zzp’ers, als hen dat zou uitkomen, namelijk veel gemakkelijker een dienstbetrekking bij de opdrachtgever eisen. Ook belanghebbenden als pensioenfondsen, vakbonden of verzekeringsmaatschappijen kunnen dat namens de zzp’er doen. Zzp’ers die zonder inkomen komen te zitten omdat ze geen nieuwe opdracht kunnen vinden of omdat ze arbeidsongeschikt zijn geworden, kunnen door een dienstverband te claimen toch een inkomen krijgen.

Achter brede schouders

Al met al logisch dat opdrachtgevers alleen zonder deze risico’s met zzp’ers werken. Maar hoe zal de politiek hierop reageren? Niemand rekent erop dat de vrijwel ongeclausuleerde vrijwaring van de VAR ooit nog terugkeert. Voorlopig wachten veel opdrachtgevers en ook intermediairs de ontwikkelingen in Den Haag af. Ondertussen zorgen ze dat ze de situatie zo veilig mogelijk inrichten. In veel gevallen betekent dit dat alle zzp’ers achter de ‘brede schouders’ van een tussenpartij worden gebracht door hen uitsluitend via een intermediair in te huren. We zien ook dat er meer met een zogenoemde G-rekening wordt gewerkt, een geblokkeerde rekening die opdrachtgevers kunnen gebruiken om loonheffingen en btw van door hen ingehuurd personeel aan de Belastingdienst of aan onderaannemers te voldoen.

Daarnaast huren opdrachtgevers zzp’ers ook korter in (in elk geval niet voorbij 1 januari 2018), zodat ze bijtijds van een eventueel risicovolle inhuursituatie af kunnen. Als dan blijkt dat zzp’ers evident in een schijnzelfstandige situatie werkten, is hun opdracht vaak al beëindigd. Of hen is te kennen gegeven dat ze het betreffende werk alleen kunnen blijven doen in een loondienstverband. In de praktijk betekent dit meestal dat ze moeten kiezen voor een dienstverband met de intermediair, in de vorm van payroll of detachering, of voor het loondienstverband met een Declarabele Uren B.V. volgens het Uniforce-concept.

Administratieve rompslomp

Omdat de overheid nog niet handhaaft en ook nog niet duidelijk maakt waar voor haar de grens ligt tussen zelfstandigheid en schijnzelfstandigheid, kunnen de meeste zzp’ers nu nog in hun opdracht blijven. Ze hebben wel moeten accepteren dat ze via een tussenpartij worden ingehuurd en ook dat er veel meer administratieve rompslomp bij komt kijken. Deze ergernissen zijn echter peanuts vergeleken met het risico dat een opdracht zomaar kan stoppen, tenzij ze in een dienstverband stappen. Zzp’ers met een eenmanszaak zullen dan wel hun fiscale faciliteiten verliezen (ondernemersaftrek, MKB-winstvrijstelling en startersaftrek) en bovendien sociale premies moeten afdragen. Daar staat tegenover dat ze dan wel in het sociaal stelsel vallen en niet zo’n dure, particuliere AOV hoeven af te sluiten, als ze dat al hadden gedaan.

Doorpakken

Ondertussen leven zzp’ers al sinds 2014 in onzekerheid. De overheid begon toen al te speculeren over de bestrijding van schijnzelfstandigheid. Eerst zou dat via een nieuwe webmodule gebeuren, daarna zou het de BGL (Beschikking geen loonheffing) worden en tenslotte kwam de Wet DBA.

Hoe nu verder? De hele Tweede Kamer wil de schijnzelfstandigheid bestrijden. Maar de Belastingdienst worstelt enorm met het hoé. Mogelijk doordat het niet om het fiscaal recht gaat maar vooral om arbeidsrecht, of doordat er onvoldoende kwalitatieve en kwantitatieve controle capaciteit is. Of misschien geeft de politiek ook wel te onduidelijke en dubbelzinnige signalen af. Het zal uiteindelijk wel weer een combinatie van factoren zijn.

Ondertussen blijven de nadelen van schijnzelfstandigheid bestaan en neemt de onzekerheid toe, net als de bureaucratie. Het is echt beter om klare wijn te schenken en door te pakken dan te proberen de kool en de geit te sparen.