Kwaliteit is relatief

De afgelopen week was het woord kwaliteit weer veel in het nieuws als het ging om mensen. De kwaliteit moet leidend zijn, niet de afkomst, sprak men schande van een advertentie bij de politie. De volgende korpschef mocht niet per definitie van allochtone afkomst zijn.

Ook Hans van Breukelen sprak over kwaliteit in het kader van de aanstelling van Advocaat. Zo zei hij:

We zitten in een situatie dat sentimenten even aan de kant moeten worden gezet voor kwaliteit.

Definitie van kwaliteit

Iedereen is het er over eens dat kwaliteit leidend moet zijn, maar niet over de definitie van kwaliteit. Het grote probleem van zowel het aanstellen van een korpschef als een voetbaltrainer is namelijk dat het niet gaat om een persoon die helemaal alleen opereert. Een voetbaltrainer moet een team zo goed mogelijk opstellen, motiveren, coachen en trainen. In andere woorden: het team moet ook naar deze persoon luisteren en hem of haar accepteren.

Een korpschef moet functioneren in een team met andere korpschefs, in een team met politie-agenten en in een maatschappij met delinquenten en nette burgers. Ook hier geldt dus dat het meer een team effort is dan een individuele aangelegenheid, en daarmee is kwaliteit dus niet in absolute termen te meten.

Teamwork

Een belangrijk aspect van de definitie van kwaliteit is teamwork. Iets waar bijna geen aandacht aan besteed wordt bizar genoeg bij de werving van zo ongeveer alle functies op sporters na. Sterker nog, soms ook niet bij sporters, zo bleek uit de opmerking van Danny Blind dat hij ‘altijd op kwaliteit selecteerde‘, waarbij hij nadrukkelijk doelde op de individuele kwaliteiten en niet of nauwelijks keek naar de teamsamenstelling.

Om wederom met een sportvoorbeeld te komen over kwaliteit. Jan Wouters was een matige voetballer als individu. Hij was echter een extreem waardevolle speler in het Ajax van Marco van Basten en het Nederlands elftal dat Europees Kampioen werd. Op individuele voetbalkwaliteiten had hij nooit geselecteerd mogen worden, initieel begreep ook ‘niemand’ waarom hij door Ajax werd gehaald en waarom Van Basten fan van hem was.

Hierbij gaat het niet alleen om functionele kwaliteiten van een persoon, maar ook persoonlijkheden en achtergronden. De wetenschap is al jaren heel eenduidig dat teams met grotere diversiteit op de langere termijn altijd beter functioneren, met bepaalde randvoorwaarden overigens. Toch is er veel te doen over ‘vrouwenquota’ en ‘migratie-achtergronden’ als voorwaarde. De kwaliteit zou niet leidend zijn, wat dus wetenschappelijk gezien onzin is. Voor de teamkwaliteit kan diversiteit juist een must zijn.

Omstandigheden

Een ander aspect dat vaak onderbelicht wordt is dat van omstandigheden. Wederom een sportvoorbeeld, want die zijn zo handig om dit duidelijk te maken. Harry van der Laan was misschien wel de beste schaduwspits van Nederland, zolang hij bij ADO Den Haag speelde. Clarence Seedorf was een geniale voetballer, de meest succesvolle van zijn generatie, behalve in Oranje. In het geval van Seedorf had het meerdere oorzaken. Zo functioneerde hij het beste in een ander systeem dan Oranje doorgaans speelde (4-4-2 t.o.v. 4-3-3) en werd hij naar verluid niet door de groep geaccepteerd vanwege zijn arrogantie.

In het zakenleven heb ik het ook meerdere keren zien gebeuren. Een van de allerbeste alliantie-managers die ik kende, die een middelgrot bedrijf door fantastische samenwerkingen tot een groot bedrijf wist uit te bouwen faalde hopelijk toen hij dit bij een grote concurrent probeerde. Daarna nog een keer bij een vergelijkbaar bedrijf, weer niks. Dit had, achteraf, een hele logisch verklaring. Zijn successen kwamen door zijn innemende persoonlijkheid en meedenkende karakter waardoor hij altijd een win-win creëerde voor alle partijen. Bij de grote ondernemingen had hij echter intern te maken met autonome business units die hun eigen belang en hun eigen profit & loss rekening boven het bedrijfsbelang plaatse, want daar werden ze op afgerekend. Zijn partnerships kregen dus geen invulling omdat de business units niet met dezelfde energie er iets van probeerde te maken.

Definitie van kwaliteit

Kwaliteit moet leidend zijn. Daar is iedereen het wel over eens.

De definitie van kwaliteit moet echter verder gaan dan enkel de kwaliteit van de individu. De kwaliteit is de individuele kwaliteit onder die specifieke omstandigheden gecombineerd met de kwaliteiten en achtergronden van de rest van de groep.

Vanuit die optiek kán het dus zo zijn dat een kandidaat per sé een vrouw moet zijn. Of dat een kandidaat per sé een migratie-achtergrond moet hebben. Eenvoudigweg omdat dat kwaliteiten met zich meebrengt die nodig zijn binnen de groep.

De Nederlandse wet verbiedt dit, waardoor je er niet mee naar buiten mag treden. Het sentiment werkt ook niet mee, maar wetenschappelijk is er niets mis met een dergelijke insteek.