ABU: ‘Aan heimweebeleid heeft niemand behoefte’

Die oproep doet ABU-voorzitter Jurriën Koops aan de vooravond van weer een nieuwe overleg in de Kamer over de wet-DBA. ‘Op dit moment geldt dat alles een arbeidsovereenkomst is, tenzij… Maar wat ons betreft kun je dat beter omdraaien. Er is volgens ons ook een ondernemersovereenkomst nodig, waarin staat: als je ondernemer bent, dan ben je geen werknemer. Punt. En dit uitgangspunt zou wettelijk verankerd moeten worden.’

Heimweebeleid

Volgens Koops is er bij de huidige politieke benadering van de arbeidsmarkt sprake van ‘heimweebeleid’. ‘Er wordt nog steeds geprobeerd de arbeidsmarkt van nu te duwen in een sociaal stelsel uit de jaren 50. Dat werkt niet, daaraan heeft niemand behoefte. Als je het probleem binnen dat stelsel probeert op te lossen, blijft het pappen en nathouden. De dynamiek en diversiteit van de arbeidsmarkt moet je dan ook niet als een probleem definiëren, maar als een gegeven, als uitgangspunt.’

Wat is nu een arbeidsverhouding?

De kern van het probleem, aldus Koops, is dat de overheid maar geen antwoord lijkt te geven op de vraag wat nu een arbeidsverhouding is. Dat is dus ook het geval met het recente rapport Onderzoek varianten kwalificatie arbeidsrelatie, dat Koops als ‘weinig verrassend’ schetst. ‘De 10 oplossingsrichtingen (beleidsvarianten) uit het rapport zijn nog niet eerder en niet zo uitvoerig beschreven. Dus op zich is dat wel verrassend. Maar het fundamentele achterliggende vraagstuk wordt helaas niet beantwoord. En dat is: hoe vrij zouden partijen mogen zijn in het naar eigen inzicht en voorkeur kiezen van hun arbeidsrelaties? Voor die vraag is dan ook echt een politiek antwoord nodig.’

Voortmodderen

Als je het vraagstuk alleen zuiver juridisch en fiscaal bekijkt, dan ‘blijft het voortmodderen’, zegt Koops. ‘We komen tot de conclusie dat je het binnen de huidige wetten niet kunt oplossen. Het gaat juist om vragen als: wat voor arbeidsmarkt willen we? Welke vrijheid willen we bieden? Welke bescherming past daarbij? En welke solidariteit is daarvoor nodig?’

Grote vragen, die nodig eens behandeld moeten worden, aldus de ABU-directeur. Want dat er nu scheefgroei en ‘shopgedrag’ is ontstaan, dat ziet hij wel. ‘Aan beide zijden van de arbeidsmarkt. Zowel mensen als organisaties zie je zoeken naar wat voor hen het optimum is.’

Om daar uit te komen, ziet hij grofweg twee scenario’s. Aan de ene kant kun je de verschillen tussen arbeids-, opdracht- en aanneemovereenkomst proberen kleiner te maken. Aan de andere kant kun je proberen tussen die drie verschillende smaken een strikter onderscheid te maken. ‘Dat doe je niet door in te zoomen op vragen als: is er een gezagsverhouding of niet? Dat gaat hem niet worden. Je moet het dan aandurven het systeem wat rigoureuzer te verbouwen.’

Oplossing: ondernemersovereenkomst

Bijvoorbeeld met een ondernemersovereenkomst dus, een idee dat inmiddels ook door VNO-NCW is omarmd. ‘Daarmee creëer je een volwaardige positie voor de ondernemer’, stelt Koops.

Dat schept ook meer ruimte voor wat hij ‘het grote debat’ noemt. ‘Wij zijn echt niet van het verheerlijken van flexibiliteit. Ik gun ook iedereen een vaste baan. De realiteit is alleen: dat is niet van deze tijd. De diversiteit is nu groot en die wordt alleen maar groter. Het gaat er dan om: hoe bied je bescherming, op het gebied van bijvoorbeeld ziekte, arbeidsongeschiktheid, pensioen, verzekeringen, duurzame inzetbaarheid?’

Zulke bescherming is nu vaak gekoppeld aan de aard van het contract. Werknemers zijn vol beschermd, zelfstandigen draaien er helemaal zelf voor op. ‘Wij denken dat een vorm mogelijk is met bijvoorbeeld collectieve verzekeringen en persoonlijke opleidingsrekeningen. Dat vergt veel tijd, maar je moet de discussie wel voeren. De wet-DBA heeft de oplossing niet gebracht, dat is in elk geval wel duidelijk. En we kunnen niet om de hete brij blijven heen draaien.’

Wordt ook de schijnzelfstandigheid daarmee aangepakt?

Gaat de ondernemersovereenkomst de problemen met ‘schijnzelfstandigheid’ dan oplossen? Koops: ‘Wij onderkennen zeker dat er een problemen zijn aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Maar we vinden het van belang dat iedere werkende vrij is in zijn keuze. En dat hij de gevolgen ervan kan overzien. Als je ‘gedwongen’ wordt als zelfstandige te werken, kun je in zo’n geval wel een beroep doen op het Burgerlijk Wetboek (BW). En dan is zo’n ondernemersovereenkomst zo van tafel. Ik zeg niet dat dit de oplossing is voor alles en dat alle ellende dan voorbij is. Een grijs gebied hou je toch. Maar nu lijkt het soms wel of de jacht op de zzp’er weer is geopend. En wij zeggen: kijk uit dat je niet het kind met het badwater weggooit.’

‘Het nieuwe kabinet moet snel keuzes maken over de positie van de werkende. Zo niet, dan woekert de onduidelijkheid van Wet DBA door, inclusief de dreigende handhaving. Helaas hebben we vanuit de politiek nog geen oplossingen gehoord die de gewenste snelheid kunnen bespoedigen.’