Nieuwe CBS-cijfers over zzp’ers geven ‘onvolledig beeld’: waar zijn de broodfondsen?

De vandaag verschenen Zelfstandigen Enquête Arbeid 2017 (ZEA) van TNO en het CBS laat er geen twijfel over bestaan: voor de oude dag van zzp’ers hoeft minder gevreesd te worden dan vaak gesteld, voor arbeidsongeschiktheid echter wel. Zo zegt 3 op de 4 zelfstandig ondernemers zonder personeel ‘iets’ te hebben geregeld als pensioenvoorziening, variërend van pensioen opbouwen in de eigen woning tot een beleggingsrekening. Daarentegen is de arbeidsongeschiktheidsverzekering is echter nog steeds niet populair. Slechts 1 op de 5 betaalt er premie voor.

Waar zijn de broodfondsen?

Een opmerkelijk groot verschil? ZZP-expert Pierre Spaninks wil er wel een nuance bij plaatsen. ‘Het zou een vergissing zijn om uit dit onderzoek stellige conclusies te trekken’, zegt hij. ‘Zeker niet beleidsmatig. De cijfers in het onderzoek zijn slechts gemiddelden over een heel diverse groep zzp’ers: zowel fulltimers die veel belang hebben bij inkomensverzekeringen als parttimers voor wie die een stuk minder relevant zijn. Bovendien wordt als het over arbeidsongeschiktheid gaat alleen gekeken naar de gangbare verzekeringsproducten. Oplossingen zoals de snel opkomende broodfondsen blijven buiten beschouwing. Daardoor geven de cijfers een onvolledig beeld van de werkelijkheid.’

Een AOV? Liever niet!

Zelfstandigen die geen arbeidsongeschiktheidsverzekering hebben afgesloten, geven daarvoor in het onderzoek verschillende redenen op:

• Ruim 70% vindt zo’n verzekering te duur, met name in de bouw en recreatie.
• Bijna een kwart geeft aan het financiële risico zelf te kunnen dragen. Dat zijn vooral 55-plussers die nog maar een beperkte periode tot hun pensioen hoeven te overbruggen.
• Daarnaast geeft ruim een vijfde als reden aan dat men kan terugvallen op het inkomen van de partner. Dat zijn met name vrouwelijke ondernemers zonder personeel.
• Tot slot geeft 14% aan verzekeraars niet te vertrouwen. In de bouw speelt dat zelfs bij 25% van de onverzekerden.

Net als bij het pensioen hangt ook het afsluiten van een AOV samen met de financiële situatie van de onderneming. Hoe beter ze er financieel voorstaan, hoe vaker zelfstandig ondernemers zonder personeel zijn verzekerd tegen de gevolgen van arbeidsongeschiktheid.

Reactie Pierre Spaninks

De Zelfstandigen Enquête Arbeid 2017 komt op een politiek gevoelig moment, zegt Spaninks. ‘Er is veel te doen over de verzekeringen en de pensioenen van zzp’ers, en vanuit een somber beeld van de omstandigheden waarin zzp’ers zouden verkeren, dringen verschillende partijen aan op verplichte collectieve regelingen.’

Daarom is het belangrijk om deze (zoveelste) cijfers op hun juiste waarde te schatten, zegt hij. En dan komt hij toch wel een paar opmerkelijke dingen tegen. ‘Zo bevat de ZEA 2017 cijfers over het jaar 2015, voor de groep van bijna 900.000 zzp’ers voor wie het zzp-inkomen het hoofdinkomen was. Voor ongeveer 60% van die groep was dit zzp-inkomen ook het enige inkomen. Voor de overige 40% was het zzp-inkomen dus het voornaamste inkomen, naast neveninkomsten uit bijvoorbeeld loon, een uitkering, of een pensioen.

Zelfstandigen met alleen een zzp-inkomen hadden in 2015 een persoonlijk inkomen (omzet minus kosten, voor belastingen) van bijna 36.000 euro. Zelfstandigen met neveninkomsten hadden gemiddeld een zzp-inkomen van 26.000 euro en neveninkomsten van 7.500 euro.

Beide groepen zijn zeer heterogeen, met name wat betreft de tijd die ze aan de onderneming besteden. Voor de zuiverheid van de discussie was het beter geweest om het onderzoek nadrukkelijk te richten op de groep zzp’ers die fulltime werkt en voor wie het zzp-inkomen het enige inkomen is. Voor andere groepen zijn maatregelen om zzp-inkomen te beschermen immers minder relevant. Door die andere groepen wel mee te nemen, wordt het gemiddelde beeld van ongunstiger’, stelt hij.

‘Jezelf verzekeren kan op meerdere manieren’

En dan is er nog een belangrijke omissie aan het rapport, concludeert Spaninks. ‘De ZEA 2017 laat voor wat betreft de pensioenen van zzp’ers een positiever beeld zien dan andere onderzoeken. Dat beeld is in lijn met de bevindingen van de WRR in het recente rapport Voor de zekerheid. Interessant aan de cijfers die TNO en CBS presenteren over voorzieningen voor de oude dag, is dat ze niet alleen betrekking hebben op de gangbare pensioenproducten van financiële instellingen, maar ook op typische ondernemers-oplossingen zoals het opbouwen van waarde in de onderneming en het opbouwen van vermogen door aflossingen van de hypotheek op de eigen woning.

Des te meer valt op dat, als het gaat over maatregelen tegen de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid, TNO en CBS alleen kijken naar één specifieke oplossing: de AOV. Maar net als bij voorzieningen voor de oude dag, zijn ook daar meerdere mogelijkheden voor. Denk alleen al aan de broodfondsen, die sterk in opkomst zijn. Dat de situatie van zzp’ers qua arbeidsongeschiktheid zoveel slechter lijkt dan die qua pensioenen, zal mede komen doordat daaraan geen aandacht is besteed. Juist nu in de politiek weer wordt aangedrongen op een verplichte AOV voor zzp’ers, was het verstandig geweest als de onderzoekers zich ook op dat terrein breder hadden georiënteerd. Nu geven de cijfers helaas een onvolledig beeld van de werkelijkheid.’