Hoe beschermen we freelancers die werken via platforms als Uber en Deliveroo?

Hoe beschermen we freelancers die werken via platforms zoals Uber en Deliveroo? Deze vraag staat donderdag 14 september centraal tijdens een discussiebijeenkomst in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam (zie hier)

Beschermen? Waarom altijd weer dat beschermen? Ik hoor het u al denken. Want de platformeconomie biedt toch enorme kansen?

Dat er kansen zijn, staat buiten kijf. Net als het gegeven dat digitale platforms niet meer gaan verdwijnen. Moeten we hier bang of boos om worden? De geschiedenis van eerdere industriële revoluties leert dat verzet tegen stoommachines, elektriciteit en computers zinloos was. De crux is om deze nieuwe ontwikkelingen een plek te geven in het arbeidsmarktstelsel.

Arbeidsmarkt staat voor nieuwe uitdagingen

Platforms zijn digitale marktplaatsen die vraag en aanbod bij elkaar brengen, maar wel eentje waarbij de eigenaar van het platform alle regels bepaalt. Een platform heeft alleen zin als het voldoende omvang heeft. Platforms zullen dus blijven groeien totdat er een monopolie is ontstaan. Steeds meer werkenden worden afhankelijk van één of meerdere platforms voor hun gehele inkomen. Op kleine schaal zie je dat nu al gebeuren. Van mijn collega’s van FNV Jong weet ik dat lang niet alle bezorgers van Deliveroo hippe studenten zijn, die wat willen bijverdienen. Steeds vaker zijn het mensen die er niet in slagen om een ‘normale’ baan te vinden en dus volledig afhankelijk zijn van het platform. Dat plaatst de arbeidsmarkt voor nieuwe uitdagingen.

Volgens Frederik Söderqvist, een Zweedse econoom die verbonden is aan Unionen, de grootste witteboordenvakbond van Zweden, is de grote vraag hoe de platforms geïntegreerd kunnen worden in onze regelgeving en onze sociale zekerheid en dus niet hoe je ze kunt bestrijden. Veel werkenden zullen in eerste instantie positief reageren op deze ontwikkeling, want het wordt transparanter en makkelijker om werk te vinden als je het nodig hebt. Maar de meesten zullen een stuk minder blij zijn als ze vanwege een slechte recensie opeens geen nieuwe klussen aangeboden krijgen of zich pas na een ongeluk realiseren dat ze niet of slecht verzekerd zijn.

Hoe kun je zorgen voor een ‘floor of rights’?

Fredrik Söderqvist zoekt de oplossing in een nieuw instituut waar vakbonden, werkgeversorganisaties en wetgevers samenwerken om tot regelgeving te komen, die zich beter kan aanpassen aan de digitale samenleving. Te beginnen met de vraag hoe arbeidsmarkt eruit moet zien. Hoe kun je zorgen voor een ‘floor of rights‘? Hoe zorg je voor een zekere mate van inkomenszekerheid bij  werkloosheid, ouderdom of ziekte als steeds meer mensen alleen maar korte klusjes doen in plaats van 20 jaar bij dezelfde werkgever blijven hangen?

Het antwoord op deze vragen vind je niet in gehakketak over arbeidsrechtelijke en fiscale regeltjes uit het verleden. Of in de eindeloze discussie wanneer de werknemer ophoudt en de zelfstandige begint. Het antwoord is te vinden in nieuwe sociale arrangementen. Dat is trouwens een van de redenen waarom FNV Zelfstandigen eerder dit jaar is gefuseerd met FNV. De arbeidsmarkt vormt één groot geheel. Daarom is het goed dat FNV opkomt voor de belangen van alle werkenden – ongeacht hun contractvorm.

Oog voor persoonlijke ontwikkeling

Tot slot. Afgelopen maandag was ik bij de informatieavond op de school van mijn zoon. Hij is net begonnen in groep 3. Zijn 60-jarige meester vertelde vol enthousiasme over de vaardigheden voor de 21^e eeuw die hij zijn klas wil bijbrengen, zoals coöperatief samenwerken, ICT-vaardigheden, informatievaardigheden en creatief denken.

Als het gaat om individuele belangenbehartiging, kan de vakbeweging hierin nog heel veel betekenen voor haar leden. Want niet alleen in de hippe creatieve industrie, maar ook in traditionele sectoren als de thuiszorg en transport zullen platforms groeien. Dan kun je als werkende maar beter goed op de hoogte zijn van kansen en risico’s en weten hoe je ermee om kunt gaan. Het belang van de vakbonden ligt dus niet alleen in de ontwikkeling van een visie op de toekomst van de arbeidsmarkt en opkomen voor groepen werkenden, maar juist ook op het vlak van individuele ontwikkeling van haar leden.

Hoe de toekomst eruit  komt te zien is nog niet uitgekristalliseerd. Hopelijk brengt de discussie donderdag in Pakhuis de Zwijger met Fredrik Söderqvist, Johan Zwemmer, ceo’s van een aantal platforms, Mei Li Vos en ondergetekende het antwoord een stap dichterbij.