Over Deliveroo, zzp’ers en de toekomst van de vakbeweging. Afscheidscolumn Josien van Breda.

Donderdag 14 september kwamen de riders (bezorgers) van Deliveroo bij elkaar om samen acties te smeden tegen het plan van Deliveroo, om alleen nog maar met zzp’ers te werken. Ik was bij hun bijeenkomst en het was fantastisch. De saamhorigheid, de eensgezindheid, de energie. En eerlijk is eerlijk, ik begrijp ze ook helemaal. Want wie wordt er enthousiast als je werkgever voorstelt dat je netto hetzelfde kunt blijven verdienen, terwijl je dan geen doorbetaling bij ziekte, ontslagbescherming, zekerheid van een aantal uren en verzekeringen meer hebt?

Bijzonder naïef van Deliveroo dat ze denken dat mensen zo’n hoge prijs voor een beetje flexibiliteit willen betalen. En ook nog eens onjuist, want ook een arbeidsovereenkomst kan erg flexibel zijn. Denk aan een oproepcontract of een min-max contract.

In de zaal waren ook riders van andere bedrijven. Die bedrijven doen alles om te voorkomen dat hun riders zich ook gaan organiseren. Bijvoorbeeld door het werk zo te organiseren dat ze elkaar nooit of zo weinig mogelijk tegenkomen, of Facebookgroepen uit de lucht te halen. Dat voelt voor mij als terug naar de steentijd.

De riders van Deliveroo gaan dus niet mee in de wensen van hun werkgever en hebben zich aangesloten bij de FNV. Ze komen met FNV in actie. En dat is hard nodig ook, als je de verhalen hoort.

Platformeconomie

Aansluitend was er de thema-avond over werken in de platformeconomie. Met als eerste en belangrijke constatering dat het ene platform niet met het andere te vergelijken is. Je hebt maatschappelijk betrokken platforms, die oog hebben voor de wederkerigheid in de relatie tussen platform en medewerkers. Maar er zijn ook platforms die hun mensen als een algoritme behandelen en alleen uit zijn op winstmaximalisatie. Dus eigenlijk zou je naast goed werkgeverschap en goed opdrachtgeverschap ook moeten komen tot een vorm van ‘goed platformgeverschap’. De angel is dat de eigenaren van de platformen vrijwel eenzijdig alle voorwaarden bepalen en dat daarmee de invloed van degenen die via een platform werken nihil is.

Zweden

Zweden is daar al een stuk verder mee. De Zweedse bonden zijn alle langere tijd in overleg met plaformbedrijven. Daar draait het vooral om de vraag: ‘Hoe kunnen de nieuwe ontwikkelingen ingepast worden in de bestaande regelgeving.’ En niet meer om de vraag hoe platformisering en verandering van werkgeverschap tegengehouden kan worden. Fredrik Söderqvist benadrukte het belang van een goed evenwicht tussen werkgevers en werknemers.

Hij heeft overigens makkelijk praten, met een organisatiegraad van 70%. Volgens hem is het belangrijk dat vakbonden met platformen overleggen. Zo kun je afspraken maken over welke algoritmen wel en niet gebruikt mogen worden. Of regelen dat je alle ratings mee kunt nemen naar andere platforms, want op deze manier kun je gemakkelijker online aan je eigen reputatie bouwen. Maar denk ook aan tariefafspraken.

Vaste contract geen eind station

In dat licht bekeken, biedt de technologische ontwikkeling en opkomst van platformen ook voordelen. Vraag en aanbod van werk wordt veel transparanter. Het is makkelijker om werk te vinden dat bij je past op het moment dat je het nodig hebt. Het wordt eerlijker en transparanter en kan het einde betekenen van het old boys network. Ook belastingdienst en overheid kunnen van platforms eisen dat zij hun systemen zo inrichten, dat ze voldoen aan wet- en regelgeving. Dat maakt handhaving een stuk eenvoudiger.

Hoe enthousiast ik ook ben over de acties van de FNV tegen Deliveroo, het is natuurlijk wel zo dat de inzet op het vaste contract niet het eindstation is, maar het vertrekpunt. Je moet de korte termijn schade voorkomen en vervolgens toewerken naar een constructieve lange termijn oplossing. Daarbij kun je Zweden als voorbeeld nemen.

Afscheid

Mijn tijd bij de FNV zit er bijna op. Per 1 oktober ben ik uit dienst. Ik heb veel aan de FNV te danken, heb er kansen gekregen, geweldige dingen gedaan en enorm veel geleerd. En nu is het tijd voor iets nieuws. Heerlijk.

Met een gerust gevoel laat ik FNV Zelfstandigen achter, in de wetenschap dat Marjan van Noort met het Expertise Centrum Zelfstandigen nog veel zal bereiken voor de zelfstandigen. Voor mijn bijna oud-collega’s heb ik maar één boodschap: stop niet met nadenken bij het vaste contract en treed de toekomst met vertrouwen tegemoet. Want alleen dán ben je verzekerd van je eigen toekomst.

Was u er niet bij op 15 september? De videoregistratie vindt u hier https://dezwijger.nl/programma/werken-in-de-platformeconomie