De 4e industriële revolutie: einde van of nieuwe kansen voor de (interim) manager?

In de VS worden al rechtszaken voorbereid door intelligente robots. Er zijn computers die betere diagnoses stellen dan artsen. En autoverzekeringen en schadeherstelbedrijven worden overbodig door zelfsturende auto’s. Wat betekent dit voor  de (interim) manager? Moet die zich ook schrap zetten?

Futuroloog Willem Peter de Ridder werpt een blik op de toekomst tijdens een bijeenkomst van de inner circle van  AIM4 in Leusden: “We moeten het ‘kodakmoment’ voor zijn.”

Fotografiebedrijf Kodak, ooit het grootste bedrijf ter wereld, ging failliet op dezelfde dag dat Instagram naar de beurs ging. Die ‘digitale onzin’ (Kodak was trouwens zelf uitvinder van de digitale fotocamera) zal wel overwaaien, dachten ze. Toen bleek dat dit niet gebeurde, was het te laat en waren ze niet (meer) in staat om hun business model aan te passen. Ze hebben hét moment niet zien aankomen of er niet naar gehandeld. De rest is geschiedenis.

A little too late

Het is geen verrassing dat een bedrijf dat omvalt vaak al langere tijd een dalende lijn laat zien. ‘Even doorbijten’, ‘de tijden zijn nu even minder’ en ‘andere bedrijven hebben het ook lastig’, wordt er dan geroepen. En als het bedrijf al zinkende is, wordt vaak als laatste strohalm ‘innovatie’ ingezet. Maar dan is het meestal te laat.

Zoals iedereen weet is het bijna onmogelijk om binnen korte tijd succesvol te innoveren. ‘Innoveren’ is geen (red)middel, maar een doel geworden. Er ligt (te) veel druk op iedere stap. Tijd om te experimenteren en fouten te maken is er niet meer. Transformaties, waarbij alle neuzen dezelfde kant op moeten, duren vaak jaren, zeker in grote bedrijven.

Welkom in de 4^e industriële revolutie

De huidige technologie groeit exponentieel. Dit betekent dat iedere twee jaar de omvang van de digitale innovatie even groot is als het totaal van alle innovaties in de jaren daarvoor!

Stel je voor: het Wembley stadion. Je wilt het als een bad vol laten druppelen met water. En daarbij verdubbel je elke seconde het aantal druppels. Dus: eerst 1 druppel, dan 2, dan 4, 8, 16… en zo verder. Hoe lang duurt het voordat het stadion helemaal gevuld is? Het antwoord: 46 minuten. Zo snel? Ja, zo snel. En zo gaat het ook met technologie. Waarbij het bizarre is dat je na 21 minuten pas één emmer vol hebt. Dus van één emmer naar een vol stadion duurt nog maar 25 minuten: we zijn beland in de 4^e industriële revolutie.

Digitaal Darwinisme

Maar terwijl de technologie zich in razend tempo ontwikkelt, zijn wij mensen niet zo snel. We leven in de tijd van het digitaal Darwinisme: de technologische veranderingen gaan sneller dan het aanpassingsvermogen van individuen, organisaties en de maatschappij als geheel. We blijven in een afwachtende houding hangen en denken het allemaal zo snel niet zal gaan: “Het zal mijn tijd wel duren”. Tot het ‘kodakmoment’. Dan zijn we te laat.

Innovatieve nieuwkomers ontwrichten bedrijven, branches en markten. Bekende voorbeelden zijn Uber, AirBnB en Netflix. Het is voor bestaande bedrijven aanpassen of uitsterven. Nog niet zo lang geleden waren de oliemaatschappijen de grootste bedrijven ter wereld. De nieuwe oliebaronnen zijn de bazen van Apple, Google en Microsoft. En binnen een paar decennia hebben we helemaal geen fossiele brandstoffen meer nodig en is energie gewoon gratis. De duurzame technologie ontwikkelt zich immers zo snel dat we de voorraad olie en gas nooit op gaan krijgen.

Kunstmatige intelligentie, het zelflerend vermogen van computers

En, terwijl we dit weten, zijn we toch geneigd te denken dat het zo’n vaart niet zal lopen. Of: niet in mijn branche. Het is maar moeilijk voor te stellen dat ons ‘intelligente’ werk over zo’n 10- 15 jaar misschien niet meer bestaat. Maar het lijkt onvermijdelijk. In Amerika werken ze al met Ross, een ‘kunstmatige advocaat’ en is er een verzekeraar die de premie voor een levensverzekering bepaalt op basis van een selfie. In Nederland maken we kennis met Zora, de sociale robot in de zorg, en worden chirurgen in de operatiekamer steeds vaker vervangen door een robot met kunstmatige intelligentie. En in de nabije toekomst heb je als bedrijf geen magazijn meer nodig, maar print je onderdelen gewoon met een 3D printer.

Je hoeft het de computer alleen maar te ‘leren’. Zoals de computer die laatst de wereldkampioen GO wist te verslaan, een spel dat ingewikkelder is dan schaken. De ‘zelflerende’ computer was tegen zichzelf gaan spelen en had daarbij zetten bedacht waar geen mens ooit eerder op gekomen was. Wat betekent dit voor de (interim) manager? Welke werkzaamheden worden straks overgenomen door robots? Welke banen blijven bestaan en welke capaciteiten heb je daarvoor nodig? Welke managementtaken kun je beter aan kunstmatige intelligentie overlaten?

Interim managers in de zaal zijn wakker geschud. “We moeten er mee aan de slag, anders doen we straks niet meer mee. Maar het biedt ook kansen”. Veranderen zit in de aard van interim managers en er liggen kansen om organisaties bewust te maken van de 4^e industriële revolutie en de gevolgen hiervan. Daarnaast verwachten de aanwezigen dat ze meer vrije tijd zullen krijgen. De cijfers laten dat ook zien: als de trend doorzet, werken we in 2025 nog maar gemiddeld 3 dagen per week. Een andere conclusie is dat taken die sociale intelligente en empathie vragen, niet snel door robots overgenomen kunnen worden. Daar is iedereen het wel over eens. Dus ook dat biedt kansen.

Grip krijgen op de toekomst

Hoe voorkom je als organisatie het ‘kodakmoment’? Plannenmakers baseren zich meestal op de huidige technologische trends, maar hiermee onderschatten ze de toekomst. Die komt sneller en gaat er anders uitzien. We moeten dus verder vooruit kijken, breder en dieper nadenken over ontwikkelingen die mogelijk op ons af komen. Maar dat is lastig. We kunnen de technologische ontwikkelingen blijkbaar niet of nauwelijks voorspellen. Maar wat kunnen we wél doen:

1. Formuleer als organisatie een robuuste, ambitieuze doelstelling. Denk hierbij vanuit het perspectief van de eindgebruiker. Zoals Elon Musk van Tesla: Wij gaan door tot de hele wereld elektrisch rijdt. Bedenk: Wij gaan net zo lang door tot … (vul zelf in).
2. Bereid je voor op compleet verschillende uitkomsten door middel van (strategische) scenarioplanning. Het wordt steeds lastiger om te voorspellen hoe de wereld er over drie jaar uitziet. Wel kun je verschillende toekomstscenario’s schetsen en deze bijstellen gedurende de tijd.
3. Je kunt niet alle kennis in-house hebben. Met alleen interne kennis ben je altijd te langzaam en te laat. Trek mensen van buiten aan, schrijf prijsvragen uit… Kortom, doe aan open innovatie en crowd sourcing.
4. Stop met eindeloos overleggen, ga gewoon doen! Experimenteer en maak vooral fouten, want daar leer je van. Innoveren = experimenteren.

Het werk van (interim) managers gaat zeker veranderen. Maar de Ridder verwacht dat de (interim) manager niet overbodig zal worden wanneer hij/zij in staat is om organisaties te ondersteunen bij de bovengenoemde uitdagingen. En iedere organisatie blijft leiders – met een toekomstvisie – nodig hebben.