Vermijd Deliveroo. Maar wel om het juiste argument.

Omdat ze hun bezorgers dwingen om zzp’er te worden roept Frank Kalshoven in een column in de Volkskrant consumenten op om maaltijdbezorgdienst Deliveroo te boycotten. Ik kan me daar iets bij voorstellen. Maar gebruikt Kalshoven wel de juiste argumenten? En hoe consequent is hij?

De oproep tot een consumentenboycot klinkt sympathiek. Kalshoven heeft gelijk als hij constateert dat consumenten flink druk op bedrijven kunnen uitoefenen. In een tijd waarin verontwaardiging snel gedeeld wordt op sociale media kan een consumentenactie groeien als een rollende sneeuwbal. Ware het niet dat juist door die sociale media verontwaardiging vaak ook niet verder komt dan een Facebookbericht of een (re)tweet.

De daad bij het woord voegen is blijkbaar lastiger. Maar het werkt wel. Een week zonder klanten zal Deliveroo-directeur Padberg vast op andere gedachten brengen.

Maar kloppen de argumenten waartoe Kalshoven tot zijn oproept komt eigenlijk wel?  Hij noemt in zijn column 4 punten:

• Deliveroo besmeurt het nobele imago van de deeleconomie,
• het maakt misbruik van zijn marktpositie door zowel personeel als leveranciers uit te knijpen,
• het vervangt werknemers door rechteloze zzp’ers en
• het zet qua tarieven voor zijn bezorgers de ‘race-to-the-bottom’ in.

Deliveroo is geen onderdeel van de deeleconomie

Laten we die punten even nader beschouwen. Om te beginnen heeft Deliveroo natuurlijk niets met de deeleconomie te maken. De deeleconomie draait om het ter beschikking stellen van roerende en onroerende goederen die tijdelijk niet gebruikt worden. Ooit vanuit de gedachte om dat gratis, of in ruil, te doen. Het bekendste, en meest doorgeschoten en vercommercialiseerde voorbeeld is AirBnB. Maar ook het Nederlandse Peerby, waarbij je onderling apparatuur leent, of SnappCar, dat stilstaande auto’s beter wil benutten, zijn mooie voorbeelden. Met zulke deeleconomie heeft Deliveroo natuurlijk niets te maken . Het is een distributiebedrijf. PostNL brengt pakketjes van bedrijven naar klanten die iets besteld hebben. Deliveroo doet dat met maaltijden. Dat je daarvoor betaalt lijkt me niet meer dan logisch en op zich ook geen reden om Deliveroo te mijden.

Eerst een marktpositie opbouwen is kern van de interneteconomie

Dan het tweede argument: het uitknijpen van personeel en leveranciers. Deliveroo koopt met diepe zakken marktaandeel en zodra dat is opgebouwd misbruikt het die marktpositie om haar klanten – de restaurants – uit te knijpen. Welkom in de internet-economie, zou ik bijna zeggen. Dit is de strategie van heel veel internetgerelateerde bedrijven. Als dat de reden is om Deliveroo te mijden, dan moet je ook alle concurrenten van Deliveroo mijden. Net als Facebook, Whatsapp, Microsoft, Google, LinkedIn, Iens en Booking.com.

Probleem niet groter maken dat het is

Het derde argument van Kalshoven om Deliveroo te mijden is dat het bedrijf alle arbeidsovereenkomsten met zijn bezorgers wil vervangen door een zzp-contract, zodra de looptijd van die arbeidsovereenkomsten is verlopen.

Het is deze strategie die de meeste verontwaardiging over Deliveroo veroorzaakt, althans bij columnisten. Maar ook hierop is het nodige af te dingen.

Laten we beginnen te constateren dat de Nederlandse bezorgerswereld van Deliveroo – anders dan bijvoorbeeld in Frankrijk of Engeland – vrijwel uitsluitend het domein is van scholieren en studenten. Er worden hier nauwelijks tot geen ‘echte banen’ vernietigd. De contractvorm van deze bijbaantjes verandert. En dat doet het al langer, ook bij andere werkgevers. Natuurlijk hebben ook die scholieren en studenten rechten, maar laten we het wel in het juiste perspectief zetten.

‘Bouwt u wel pensioen op?’ vroeg CDA-Kamerlid Pieter Heerma bezorgd tijdens een recente hoorzitting in de Tweede Kamer, die speciaal naar aanleiding van de Deliveroo-casus werd georganiseerd. ‘Ik ben 19 jaar’ antwoordde de student-bezorger, ‘Misschien is het niet verstandig, maar over pensioen opbouwen denk ik niet echt na.’ Hoeveel 19-jarigen bouwen er eigenlijk  wél pensioen op?  ‘Als ik wat langer ziek ben, maak ik me meer zorgen over mijn studie, dan over het feit dat ik niet betaald word’, was een andere uitspraak van een bezorger tijdens die hoorzitting. Dat lijkt me de juiste prioriteit. Een mogelijk, tijdelijk, cashflowprobleem lost deze student snel op met een bezoekje aan www.duo.nl

Voor hoeveel journalisten geldt niet hetzelfde?

Werknemers met zachte of harde hand dwingen om zzp’er te worden, zoals Deliveroo van plan is om te doen, is verre van uniek. Niet dat het schering en inslag is, maar voorbeelden en incidenten te over. Denk aan de thuiszorg, transport en schoonmaak. Genoeg bedrijven om te ‘mijden’, waar wel echte banen zijn vervangen door ‘gedwongen’ zzp’ers. Overigens kan Kalshoven ook dichter bij huis blijven. Hoeveel journalisten en fotograven in loondienst zijn er bij de kranten de laatste jaren niet – al dan niet vrijwillig – vervangen door freelancers?

En als we het dan toch hebben over een “the race to the bottom” qua zzp-tarieven: heeft Kalshoven zich wel eens afgevraagd wat de Persgroep haar freelancers betaalt?. Dat gaat ook niet per uur, maar per woord. Meestal 13 cent. Een Deliveroo-bezorger die een beetje doortrapt verdient per uur meer. Is dat dan ook aanleiding om de krant op te zeggen?

Die freelance journalisten krijgen immers ook geen geld als ze geen stukje kunnen inleveren omdat ze bijvoorbeeld ziek zijn. Net als de 1.750 zzp-bezorgers van Deliveroo bij ziekte niet worden doorbetaald.

Maar Nederland kent ook 560.000 oproepkrachten. Dat zijn mensen die wel netjes in loondienst zijn, maar nauwelijks meer inkomenszekerheid hebben dat die zzp-bezorgers van Deliveroo. Zouden we die bedrijven ook allemaal moeten mijden?

Geen fiscale constructie

In zijn onderzoek naar de platformeconomie laat Stanford-hoogleraar Paul Oyer zien dat het de bedrijven niet zozeer gaat om lagere arbeidskosten, maar eerder om lagere overhead- en transactiekosten. Ander onderzoek toont aan dat freelancers in de VS per jaar misschien minder verdienen dan vergelijkbare werknemers, maar per uur meer.

Het motief van Deliveroo om met zzp’ers te gaan werken is ook niet fiscaal ingegeven, zoals Agnes Jongerius enkele maanden geleden suggereerde met haar tweet “De Belastingdienst betaalt mee aan de maaltijdbezorging”. Zzp’ers hebben om een aantal redenen een vrij gunstig fiscaal regime. Maar dat geldt alleen als ze meer dan 1.225 uur per jaar als zzp’er werken. Daar komt geen van de Deliveroo-bezorgers aan. Het Interdepartementale Beleidsonderzoek ZZP liet overigens al in 2015 zien dat de meerderheid van de zzp’ers helemaal geen gebruik kan maken van de zelfstandigenaftrek.

De winst zit hem in de wachturen

De winst die Deliveroo hoopt te maken zit hem daar dan ook nauwelijks in. Die winst zit hem veel meer in de uren die de bezorgers nu doorbetaald krijgen terwijl ze zitten te wachten op een bezorging. Als de bezorgers per bezorging betaald krijgen, zijn ze die kosten kwijt. Of Deliveroo dan nog wel genoeg studenten aan zich weet te binden , is natuurlijk de vraag. In de protesten van Deliveroo-medewerkers hoor je hen dan ook vooral daarover klagen. Net als consumenten kunnen zij trouwens ‘stemmen met hun voeten’. Thuisbezorgd.nl zal ze waarschijnlijk met open armen ontvangen.

Deliveroo zal dan waarschijnlijk met een ander type bezorgers gaan werken. Niet meer met studenten en scholieren, maar mogelijk met ‘nieuwkomers’, zoals ook in Parijs en Londen al gebeurt. Is dat erg? In het Taylor-rapport over de platformeconomie, geschreven voor de Britse regering, worden zorgen geuit die in lijn zijn met de zorgen van Kalshoven. Maar er staat ook in dat deze vorm van economie kansen biedt aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals de ‘nieuwkomers’.

Misschien vindt  Kalshoven die beweging maar niets. Dat mag. Maar kijk dan ook eens naar de bezorgers van de krant waar hij zelf in schrijft. Daar is in de grote steden ook geen scholier meer voor te porren. Dus is dat nu het vrijwel uitsluitende domein van nieuwkomers in Nederland.  Krantenbezorgers die trouwens ook gewoon per ronde worden betaald, en niet per uur. En die dus ook niet in loondienst zijn. Die nauwelijks rechten hebben, ook (nog) niet op een minimumloon. Nog een aanleiding om de kranten te mijden? Ik zie namelijk het morele verschil niet tussen een krantenbezorger en een zzp-pizzabezorger.

Waarom je Deliveroo dan wél moet vermijden

Deliveroo maakt het met een combinatie van de bovengenoemde argumenten misschien wat al te bont. Aarzel dus niet om uw geweten te laten werken bij uw volgende bestelling. Of ga die sushi of pizza gewoon zelf halen. Wel zo gezond.

Maar ik heb ook nog wel een ander argument om Deliveroo te mijden. De edele afkorting ‘zzp’ is ooit bedacht voor hen voor wie het zelfstandig ondernemerschap een hoog goed is. Het is nooit bedoeld om ondernemers te faciliteren in een zo makkelijk mogelijk personeelsbeleid. Volgens CBS-cijfers is 89% van de huidige zzp’ers dat geworden vanuit positieve motieven; er was dus geen dwang.  Volgens datzelfde CBS zijn zzp’ers gemiddeld meer tevreden over hun werk dan werknemers. Deliveroo besmeurt met zijn beleid een nobele afkorting en daarmee meer dan een miljoen tevreden en hardwerkende zzp’ers.

De oplossing ligt overigens binnen handbereik. Laat het D66-duo Koolmees (SZW) en Snel (Financiën) haast maken met het voornemen uit het regeerakkoord om de inhuur van zzp’ers onder de 18 euro per uur onmogelijk te maken.  Dan moet Deliveroo wel eieren voor zijn geld kiezen. En kunnen we de krantenkolommen weer vullen met positieve verhalen over die 1 miljoen trotse zelfstandigen in Nederland.