Zzp’ers en de pleistertjes van de arbeidsmarkt

En ja hoor, er is weer een onderzoek gedaan naar ‘de flexibele schil’. Dit keer door TNO, zo meldt NRC. En ook hier wordt het ‘probleem’ grotendeels teruggebracht tot de al dan niet onverantwoorde gang van zaken aan de onderkant van de arbeidsmarkt en waarin geconcludeerd wordt dat veel bedrijven ‘geen strategie’ hebben voor de inzet van hun flexibele schil. Blijkbaar is iedereen gewoon een beetje in het wilde weg bezig met uitzendkrachten inhuren. Omdat ze goedkoper zijn. Of omdat concurrenten dat ook doen. TNO-onderzoeker Verbiest noemt het ‘even snel een pleistertje plakken’.

Onzekerheidsreductie

Nu is strategie één van de meest misbruikte woorden en ik denk dat TNO hier niet helemaal op het juiste spoor zit. In 1996 – ja, vorige eeuw – schreef ik mijn scriptie over ‘mobiliteit’ en wijdde een hoofdstuk aan flexibiliteit. Over interne, externe, structurele en operationele flexibiliteit.

Over de toenemende rol van de dienstverlening en andere ontwikkelingen die nog niet worden gevolgd door een nieuwe inrichting van de arbeidsmarkt. Mijn conclusie toen: werkgevers hanteren wel degelijk een strategie, te weten een onzekerheidsreducerende. Ik zag ongeveer dezelfde problemen als TNO nu: flexibele werkers zijn minder betrokken en ze verlaten de organisatie snel, waardoor steeds weer nieuwe mensen moeten worden ingewerkt en vanuit carrièreperspectief is dit bovendien totaal niet aanlokkelijk. Nogmaals: dit was in 1996.

Onontwarbaar

Die nieuwe inrichting van de arbeidsmarkt is er nog steeds niet, er is geen reden om de huidige, blijkbaar goed werkende strategie te vervangen, dus voorlopig gaan we nog even door met pleistertjes plakken. Sinds de eeuwwisseling is er echter wel iets bijgekomen: de zzzp’er (de zelfverzekerde zzp’er), óók een gevolg van ontwikkelingen (waaronder overigens diezelfde onzekerheidsreducerende werkgevers – als jij niet voor mij wilt zorgen, doe ik het zelf wel).

Maar daardoor is de groep ‘flexibele werkers’ blijkbaar een dusdanig onontwarbaar geheel geworden, dat zelfs TNO de zaak niet meer helemaal op een rij krijgt en alles op één hoop gooit, gevolgd door de conclusie dat een te grote flexibele schil onwenselijk is en dat daar iets aan gedaan moet worden. Bijvoorbeeld door hem kleiner te maken en te investeren in flexwerkers. Hier ben ik het helemaal mee eens. Tenminste, als het gaat om uitzendkrachten, payrollers, nulurencontractanten en andere los-vaste verbanden voor mensen die daar zelf niet de voorkeur aan geven.

Vrijheid of bescherming

Dat is bij (de honderdduizenden) zzp’ers niet aan de orde. Niet alleen zijn ze tevredener dan mensen met een vast dienstverband (en al helemaal tevredener dan mensen met een flexibel dienstverband), hun rol en functie is ook een andere en in het TNO-onderzoek komt dat niet goed tot z’n recht.

Een beter advies zou zijn: maak nou eindelijk eens vaart met de herinrichting van de arbeidsmarkt. En laat daarbij niet alleen de – al dan niet onzekerheidsreducerende – strategie van organisaties of de moeizaam uitonderhandelde politieke compromissen een rol spelen, maar ook de vraag wat mensen nodig hebben. Vastigheid of vrije ruimte. Structuur of autonomie. Met andere woorden: een arbeidsmarkt met vrijheid voor wie dat wil en bescherming voor wie dat nodig heeft. Dat was in 1996 een goed idee en dat is het nog steeds.

(het rapport van TNO is hier te vinden)