‘Overheid, haal de arbeidsmarkt eens van de handrem af’

Nu de arbeidsmarkt krapper wordt, kijken werkgevers ook weer anders naar hoe zij met personeel omgaan. Waar een paar jaar geleden alles nog zo flexibel mogelijk moest zijn, kiezen ze nu weer vaker voor een vast contract.

Die trend past in de conjuncturele cyclus. Na een crisis, als de economie weer begint te groeien, zijn werkgevers eerst nog voorzichtig. Ze vertrouwen de groei nog niet helemaal, en zijn dan bang voor te veel vaste kosten waar ze niet zomaar vanaf kunnen. Maar als de groei doorzet, zien ze ineens hoe personeelstekorten de groei kunnen belemmeren. Dan bieden ze weer eerder vaste contracten aan in de hoop zo talent te kunnen binden.

Heeft niets met beleid van doen

Met Haagse wetgeving of met het gevoerde arbeidsmarktbeleid heeft deze slingerbeweging meestal maar weinig van doen. Het zijn normale conjuncturele schommelingen op de arbeidsmarkt.

De politiek kan zich beter richten op de structurele ontwikkelingen van de arbeidsmarkt

De politiek zou daar dan ook eigenlijk niet op moeten reageren; positief noch negatief. Conjuncturele schommelingen zijn niet tegen te houden en je kunt jezelf er al helemaal niet voor op de borst kloppen.

De politiek kan zich beter richten op de structurele ontwikkelingen van de arbeidsmarkt, denk ik. De politiek moet zich richten op het klimaat, niet op het weer van vandaag.

Structureel flexibeler

En wat zien we als we kijken naar die structurele ontwikkelingen? Dan zien we bijvoorbeeld dat de behoefte aan flexibiliteit nog steeds flink groeit en de arbeidsmobiliteit toeneemt.

Tot nu toe reageerde de overheid hierop vooral door te proberen om de ontwikkelingen tegen te houden. Er ontstond een toenemende regeldruk: meer bureaucratie en meer complexiteit. Daar kwamen de bijbehorende risico’s voor werkgevend Nederland nog eens bij, zowel op fiscaal als arbeidsrechtelijk gebied, als ook op reputatieverlies.

Voorlopig hebben al die regels nog niet ertoe geleid dat er mínder flexibiliteit werd gevraagd. Wel worden nu vaker meer intermediairs ingeschakeld in meer variëteiten. Er ontstaan steeds meer soorten: of het nu payrollers, MSP’s, brokers, detacheerders of uitzendbureaus zijn. En dan heb je natuurlijk ook nog de partijen die al deze services onder één dak hebben.

Ook de overheid

Ook de overheid zelf zet trouwens steeds vaker een intermediair in. Enerzijds omdat een individuele professional bijna niet meer door de Europese aanbestedingsregels heen kan komen, maar anderszins heeft ook de vorige staatssecretaris Eric Wiebes hierin zeer waarschijnlijk onbedoeld de hand gehad.

Ergens tijdens de oeverloos lange implementatieperiode van de Wet DBA stelde een Tweede Kamerlid hem de vraag hoeveel zelfstandigen er eigenlijk bij de Belastingdienst aan het werk waren. Zijn antwoord moet een recept zijn geweest voor andere ministeries.

Wiebes zei destijds dat hij niet kon overzien welke afspraken de leveranciers van de Belastingdienst hebben gemaakt met de professionals die bij de Belastingdienst werken. Officieel werken er dus nauwelijks zelfstandigen bij de Belastingdienst.

Wat als de Belastingdienst nu eens volledig transparant als opdrachtgever en als werkgever aan heel Nederland laat zien hoe het moet?

Tsja, als Wiebes al met dat antwoord wegkomt, dan kunnen andere inleners dat natuurlijk ook. In wezen was dat een enorme gemiste kans op duidelijkheid. Wiebes had in ‘de eigen achtertuin’ voorbeeldgedrag kunnen vertonen. Het is tenslotte een publiek geheim dat er honderden zp’ers bij de Belastingdienst werken.

Wat als overheid nou eens transparant is?

Wat als de Belastingdienst nu eens volledig transparant als opdrachtgever en als werkgever aan heel Nederland laat zien hoe het moet? Hoe je je aan de Wet DBA of andere regelgeving kunt houden en hoe je omgaat met de fiscale en arbeidsrechtelijke risico’s?

Ik ben ervan overtuigd dat de Belastingdienst daarmee respect zou terugwinnen en dat de meeste opdrachtgevers het voorbeeld keurig zouden volgen. Dat scheelt controlecapaciteit en bevordert het vertrouwen in onze overheid.

En wat zou het ook veel schelen als de overheid gewoon als uitgangspunt kiest dat er meer flexibiliteit in de arbeidsmarkt komt? Ze kan die ontwikkeling ook gewoonweg ondersteunen in plaats van tegenhouden.

Het zou heel wat schelen als de overheid zich voortaan weer gewoon richt op de nadelen van sommige vormen van flexibele arbeid. Dan kan onze arbeidsmarkt van de handrem af.