Gemeenten weten zelfstandigen niet te vinden. Zzp’ers lopen hulp van gemeenten mis.

“Lokale politici en ambtenaren hebben vaak maar een heel globaal beeld van ‘hun’ zzp’ers. De enige informatie die ze hebben zijn de inschrijvingen bij de KvK. Daar staat alleen in wat een ondernemer ooit van plan was om te gaan doen en niet per se wat hij of zij nu doet.” aldus Pierre Spaninks, zzp-deskundige.

Inmiddels is zo’n 10% van de beroepsbevolking zpp’er en daarmee is het een belangrijke kiesgerechtigde groep. Spaninks: “Maar wie zijn ze eigenlijk, in welke sectoren werken ze, waar dromen ze van, wat zijn hun mogelijkheden, waar lopen ze tegenop, aan welke ondersteuning hebben ze behoefte, en wat verwachten ze van hun gemeente?” Eerst kennis verzamelen dus. Spaninks: “Ik ben zo’n naïeveling die denkt dat beleid maken en beslissingen nemen begint bij weten hoe de werkelijkheid in elkaar steekt. Maar veel ideeën en opvattingen berusten op aannames en dat zie je ook bij gemeenten als het om zzp’ers gaat.”

Werkplekken

Zoals in Almere (zzp-city), waar de helft van de ondernemers zzp’er is. Daarmee is het de stad met de meeste zzp’ers in Nederland. De gemeente wilde ‘iets’ voor zzp’ers doen. Het creëren van werkplekken was het eerste waar ze aan dachten. Maar daar bleken zelfstandigen in Almere helemaal niet naar op zoek. Lilian Boonstra, auteur van het boek “Fit voor de Toekomst: duurzame ondernemer/ duurzame zzp’er’: “Uit onderzoek kwam dat de zelfstandigen vooral hoopten op betere informatievoorziening.” Spaninks: “Bovendien: zzp’ers gaan niet automatisch zitten waar de gemeenten dat willen. Misschien zitten ze prima in de Coffee Company of zijn ze zelf al met flexwerkplekken bezig.”

Boonstra: “In iedere gemeente is de vraag van zzp’ers weer anders. Er is natuurlijk een groot verschil tussen zelfstandigen in Amsterdam die vooral in de dienstensector werken of ondernemers in meer landelijke gebieden.” Zelf woont ze in de Achterhoek waar veel bouwondernemers in de buurt opslagruimte nodig hebben. “De gemeente kan helpen zoeken naar leegstaande panden.”

Scholing

Boonstra: “Toen ik startte als zzp’er had het UWV werkcoaches met verstand van zaken. Die konden je heel goed, tijdens persoonlijke gesprekken, in je kracht zetten. En ze maakten je wegwijs in de wereld van de formulieren en procedures. Dat was heel goed geregeld, zo kreeg je een half jaar om op te starten. Helaas is dat afgeschaft.”

Een ander goed initiatief dat nog wel bestaat is van de provincie Overijssel: het ikstartsmart.nl programma voor mensen die van plan zijn om hun eigen bedrijf te beginnen of voor wie al gestart is maar nog wat hulp nodig heeft.

Voor €300,- krijg je een jaar lang hulp bij het ontwikkelen van ondernemersvaardigheden. Boonstra: “Ik had vooral moeite met administratie, met vouchers kon ik daar een cursus in volgen.” Verder kun je met een vaste coach 4 keer per jaar sparren. En er zijn informatiebijeenkomsten waar je ook andere ondernemers kunt ontmoeten. Boonstra: “De provincie screent de mensen die de cursussen geven. Dat is erg belangrijk. Vaak zie je dat veel ondernemingstrainingen worden gegeven door succesvolle ondernemers. Maar als je iets goed kan betekent dat niet automatisch dat iemand anders met dat zelfde kunstje ook succesvol wordt.”

De gemeente als opdrachtgever

Een gezonde zzp-populatie in de gemeente begint bij voldoende opdrachten voor die zelfstandigen en daar kan de gemeente een belangrijke rol in spelen.

“Gemeenten deden altijd veel zaken met zelfstandigen, maar door de Wet DBA zijn gemeenten kopschuw geworden.” aldus Spaninks. “Het alternatief, zzp’ers inhuren via een detacheerder, uitzender of payroller, is duurder en speelt bemiddelaars in de kaart ten koste van zelfstandigen.”

Veel gemeenten hebben de richtlijnen van de Aanbestedingswet nog niet vertaald in lokaal beleid.

De Aanbestedingswet 2012 moest zzp’ers en het kleinere MKB een eerlijke kans geven op opdrachten van de overheid. Ook lokaal. Te vaak gingen die als een automatisme naar grote bedrijven en instellingen. Volgens Spaninks heeft die wet daar amper verbetering in gebracht. “Het probleem zit in de uitvoering. Veel gemeenten hebben de richtlijnen van de Aanbestedingswet nog niet vertaald in lokaal beleid. Vaak krijgen kleine bedrijven het niet eens te horen als de gemeente werk te vergeven heeft. En als er al een openbare aanbesteding is, worden er nog steeds eisen gesteld waar zij onmogelijk aan kunnen voldoen.” Maar het probleem is tweeledig. Spaninks: “Vaak is de Aanbestedingswet niet eens bekend bij zelfstandigen, weten ze ook niet wat speelt bij gemeenten, of hoe je je presenteert.”

Eenmaal binnen, zit je goed

Wie eenmaal in opdracht van de gemeente werkt, is spekkoper volgens Boonstra. “Toen ik als zzp’er werkte, zag ik dat in mijn werkveld, het onderwijsadvies, zeker 80% herhalingsaankoop is. Is er een klik en vertrouwen, dan zit je goed. Het betekent natuurlijk ook dat veel andere zzp’ers er niet tussen komen.”

Ga samenwerkingsverbanden aan.

Ook gaan de grotere opdrachten eerder naar de grotere bedrijven. Boonstra: “Voor opdrachten tot een paar duizend euro kan de manager van een afdeling iemand inhuren. Bij grotere opdrachten gaat dat via een aanbesteding. Dan kiezen gemeenten eerder voor schijnzekerheid en huren ze een groot organisatiebureau in. Terwijl er misschien zelfstandige ex-medewerkers van dat bedrijf met kennis van zaken om de hoek wonen.”

Daarbij speelt volgens Boonstra dat er bij samenwerking met kleine individuele partijen meer administratief regelwerk voor de gemeente bij komt kijken. Boonstra adviseert zzp’ers daarom meer samenwerkingsverbanden aan te gaan. “Maar ook: gebruik je netwerk. Wat ik ook zie is dat veel zelfstandigen vrijwilligerswerk doen dat ze belangrijk vinden. Op die manier komen ze ook weer aan nieuwe contacten en daarmee aan nieuwe opdrachten.”

Armoedebeleid

Zelfstandigen (met of zonder personeel) die even krap zitten maar een bedrijf hebben dat op zich levensvatbaar is, kunnen een beroep doen op de Bbz voor een renteloze lening of ze krijgen een tijdelijke aanvulling van inkomen tot bijstandsniveau. De gemeente is uitvoerder van de Bbz (Besluit bijstandverlening zelfstandigen) en van de bijstand.

Spaninks: “Bij de uitvoering van Bbz kan de gemeente twee dingen doen. Als een zelfstandige met problemen aanklopt kun je zeggen: ‘God wat zielig, ik zou de deuren maar sluiten en bijstand aanvragen.’ Of je zegt als gemeente: Wat vervelend, hoe kunnen we je helpen?’ Vaak is een paar duizend euro al genoeg om weer voort te kunnen.” Wat je nu ziet volgens Spaninks, is dat de beoordeling van aanvragen steeds strenger wordt. “De gemeente bepaalt de kaders en daarmee welke kant ze het opsturen. Aanvragers krijgen steeds vaker de raad om hun bedrijf maar op te heffen en in loondienst te gaan of zich aan het bijstandsloket te vervoegen.”

Uit een onderzoek van Platform31 dat in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) werd gedaan kwam bovendien naar voren dat de toegang tot de Bbz-regeling laagdrempeliger moet worden. Gemeenten moeten volgens het onderzoek meer naar buiten treden met wat zij ondernemers te bieden hebben en moeten meer nadenken over hoe zij ondernemers kunnen stimuleren om tijdig aan de bel te trekken. Wat veel zelfstandigen bijvoorbeeld niet weten is dat je ook als succesvolle zzp’er een beroep kunt doen op de Bbz. In de vorm van een renteloze lening voor investeringen in je bedrijf.

Niet lokaal maar regionaal

Tot slot is het de vraag of je alleen binnen de gemeente iets voor zelfstandigen moet regelen of in samenwerking met omliggende gemeenten. Boonstra: “Zzp’ers werken niet zozeer lokaal als wel regionaal.” Dit blijkt ook uit het onderzoek van Platform 31. Op regionale schaal gaan zzp’ers ook samenwerkingen aan met andere zelfstandigen. De gemeente kan een verbindende rol spelen tussen grotere lokale bedrijven als opdrachtgevers en zzp’ers. Boonstra: “Maar ook in lokale markten waar ondernemers en zelfstandigen vraaggestuurd stichtingen en vrijwilligersorganisaties elkaar ontmoeten. Hier worden vruchtbare nieuwe contacten gemaakt, die tot samenwerking leiden.”

Verder kan de gemeente ondernemers of zzp-netwerken in de regio gericht benaderen voor een opdracht. Of bij gelijke geschiktheid kiezen voor een regionale zelfstandige. Dit heeft allemaal een positief effect op de inkoop en verkoop van lokale diensten en producten en daarmee op de regionale economie.

Spaninks: “Maar begin met die sociale kaart. Partijen moeten eerst aan burgemeester en wethouders vragen die zelfstandigen eens goed in kaart te brengen. Dan weten ze tenminste waar ze het over hebben en dan kunnen ze straks goed geïnformeerd kiezen waar ze de komende vier jaar op inzetten.”

(Meer lezen: www.pr8werk.nl vraaggestuurd samenwerken in de flexibele schil van een regio.)

• Dit artikel is onderdeel van een korte serie over ZP & Gemeenteraadsverkiezingen 2018, lees meer deze link