Volgt de lokale politiek de landelijke? Niet als het over zzp’ers gaat

De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat er lokaal van alles speelt rond zzp’ers waarbij de gemeente echt het verschil kan maken. De belangrijkste daarvan zijn de manier waarop de gemeente omgaat met het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz), de Aanbestedingswet 2012, en de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties, kortweg: de Wet DBA. Als het in de verkiezingsprogramma’s voor 21 maart over zzp’ers gaat, gaat het dan ook vooral over die drie rollen.

De gemeente als uitvoerder van de bijstand

Zelfstandigen (met of zonder personeel) die even krap zitten maar een bedrijf hebben dat op zich levensvatbaar is, kunnen een beroep doen op de Bbz. Daaruit kunnen ze een renteloze lening krijgen of een tijdelijke aanvulling van hun inkomen tot bijstandsniveau. Vaak is een paar duizend euro al genoeg om weer voort te kunnen.

De Bbz is een mooie ondernemersregeling die weinig kost en die veel oplevert. Maar de beoordeling van aanvragen wordt steeds strenger. Menig aanvrager krijgt de raad om het bedrijf maar op te heffen en in loondienst te gaan of zich direct aan het loket voor de algemene bijstand te melden.

De toegang tot de Bbz afknijpen is voor een gemeente even dom als kortzichtig. Want daarmee pak je zelfstandigen die kunnen en willen ondernemen de mogelijkheid af om zelf hun broek op te houden. De beoordeling van aanvragen vindt vaak plaats door externen, maar altijd in opdracht van de gemeente. Die kan daarin dus sturen. Doe dat dan ook.

De gemeente als aanbesteder

En dan de Aanbestedingswet 2012. Die was bedoeld om zzp’ers en het kleinere mkb een eerlijke kans te geven op opdrachten van de overheid. Ook lokaal. Te vaak gingen die als een automatisme naar grote bedrijven en instellingen. Tot nu toe heeft de wet daar amper verbetering in gebracht.

De kneep zit hem in de uitvoering. Veel gemeentes hebben de richtlijnen van de Aanbestedingswet nog niet vertaald in lokaal beleid. Vaak krijgen kleine bedrijven het niet eens te horen als de gemeente werk te vergeven heeft. En als er al een openbare aanbesteding is, worden er nog steeds eisen gesteld waaraan zij onmogelijk kunnen voldoen. Zelfs als dat voor de kwaliteit van de uitvoering niet nodig is. Behalve niet snugger is dat ook nog eens discriminerend.

De gemeente als inhuurder

Iets vergelijkbaars is er aan de hand met de inhuur van zzp’ers. Voor de invoering van de wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties deden gemeentes dat graag, omdat zzp’ers op een flexibele manier extra capaciteit en expertise kunnen leveren als daar behoefte aan is.

Sinds de wet DBA van kracht is, hebben sommige gemeentes de directe inhuur van zzp’ers taboe verklaard, zonder dat er in de praktijk iets aan de arbeidsrelaties is veranderd.

Het alternatief (zzp’ers inhuren via een detacheerder, uitzender of payroller) is duurder en speelt bemiddelaars in de kaart ten koste van zelfstandigen uit de eigen gemeente. Terwijl werk dat vroeger kon op basis van zelfstandigheid, dat nu nog steeds kan. Aan het arbeidsrecht is niets veranderd. Ook hier geldt: waar een wil is, is een weg.

Lokale accenten

In de landelijke politiek zijn de scheidslijnen duidelijk. De VVD en D66 zien zzp’ers als zelfstandige ondernemers die vooral hun eigen keuzes moeten kunnen maken. De PvdA zit samen met GroenLinks en de SP meer op het spoor van het beschermen van de uitgebuite werkenden. Het CDA en de ChristenUnie leunen nu eens naar de ene, dan weer naar de andere kant.

Lokaal spelen er natuurlijk deels dezelfde sentimenten. Je kunt het partijen in de gemeenteraad niet kwalijk nemen als ze bij zo’n relatief nieuw onderwerp terugvallen op Haagse standpunten. Des te mooier is het om nu in plaatselijke verkiezingsprogramma’s stellingnames aan te treffen waar lokale politici zelf over hebben nagedacht.

Neem de PvdA. In mijn eigen stad Zwolle zet die gewoon een verhaal neer waarin zzp’ers serieus worden genomen als ondernemers. Zo moeten ze meer kansen krijgen bij de aanbesteding van gemeentelijke projecten, en als ze zelf in broodfondsen een stukje sociale zekerheid regelen moeten ze daarin worden gesteund.

Zelfs de SP weet eigen accenten te leggen. In de Tweede Kamer oreren de socialisten over schijnzelfstandige gelukszoekers die zich maar aan belastingen en premies willen onttrekken. In Zwolle staat juist het ondernemerschap van de zzp’er voorop, en pleit de SP ervoor om zelfstandigen die onverhoopt in financiële problemen komen op zo’n manier te helpen dat ze weer met hun bedrijf verder kunnen.

Ook de afdelingen van VVD en D66 gaan hun eigen weg, maar dan in omgekeerde richting. Waar de VVD vorig jaar landelijk nog een heel nummer maakte van de bewuste zelfstandige die vooral de ruimte moet krijgen, noemen de lokale liberalen de eenpitters niet eens. Ze hebben het eigenlijk alleen maar over werkgevers, en die moeten vooral veel banen creëren. Zelfstandige professionals schieten daar weinig mee op.

Zelfs D66, dat zzp-gewijs toch in de frontlinie opereert, heeft er lokaal maar weinig over te melden. De afdeling Zwolle maakt zich vooral druk over banen voor werknemers. Ouderen die als zzp’er starten worden bij voorbaat bestempeld tot gedwongen zelfstandigen en verborgen werklozen.

Stemwijzers en kieskompassen

Zo ziet u maar, het zou buitengewoon onverstandig zijn om dit jaar op 21 maart 2018 automatisch hetzelfde hokje rood te maken als vorig jaar op 15 maart. Helaas kunt u – als u rekening wilt houden met de standpunten over zzp’ers – niet afgaan op de stemwijzers en de kieskompassen. Die zijn gemaakt door ambtenaren en andere loonslaven die geen oog hebben voor uw hartelapje. Dus zit er niets anders op dan zelf de verkiezingsprogramma’s door te spitten, en u net als ik te laten verrassen.

• Lees meer over : ZP & Gemeenteraadsverkiezingen 2018 via deze link