Zelfstandige, dit gaat níét over je pensioen (deel 1)

Mooi. Je zag pensioen in je rechterooghoek staan en bent nog niet afgehaakt. Want je pensioen, daar ga je vandaag niet over nadenken. En morgen, of volgende week ook niet. Omdat er honderd dingen zijn die meer prioriteit hebben, omdat het saai is, omdat je pensioenfondsen niet vertrouwt, omdat je het geld nu nodig hebt, omdat je nog te jong bent, omdat je te oud bent, omdat je niet weet waar je moet beginnen.

Onderzoek van Motivaction

Zelf heb ik nog niks geregeld. Een eeuwigdurende verbouwing en een klein kind slurpen al m’n spaargeld op. Dus sparen voor pensioen, dat is nu wel het laatste op de to-do lijst. Maar door research voor dit artikel sta ik er wel anders tegenover. Niet dat het morgen meteen geregeld is, maar de weerstand om ‘t te doen is al een stuk minder. Bovendien blijkt het minder ingewikkeld dan ik dacht.

Ik ben niet de enige die nog niets geregeld heeft voor het pensioen. Uit onderzoek van Motivaction onder 424 zzp’ers die al minstens 5 jaar zelfstandig zijn, blijkt de helft nog geen pensioenpotje te hebben. Het grootste deel van deze ‘Zelfstandigen Zonder Pensioen’ zegt voorlopig ook niet van plan te zijn hier iets aan te veranderen.

Altijd bij je geld kunnen

Roos Wouters, richtte de Werkvereniging op die opkomt voor de belangen voor ‘modern werkenden’ waaronder ook zelfstandigen vallen. Ze zetten zich o.a. in voor sociale zaken die voor werknemers vaak wél geregeld maar voor zelfstandigen nog niet (goed) geregeld zijn. Door zich aan te sluiten bij een broodfonds heeft Wouters arbeidsongeschiktheid voor twee jaar afgedekt, maar dat pensioen moet nog afgevinkt worden. Er waren wel pogingen. “Ik was een eind op weg. Na research leek eerlijk beleggen bij Think ETF’s via de BinckBank me wel wat. Daarvoor moest ik wel een soort economisch bewijs halen. Een testje waar ik genadeloos voor zakte, ik had er kennelijk totaal geen verstand van. Tja, toen durfde ik niet meer. Bovendien kwam er in die tijd een echtscheiding bij en was ik blij dat ik bij mijn geld kon.”

Erbij kunnen komen als je het nodig hebt, is een belangrijke reden voor zelfstandigen om geld niet in een pensioen te stoppen. Dat blijkt ook uit Jouw Stem, een doorlopende peiling van de Werkvereniging: de meeste zzp’ers willen wel pensioen opbouwen maar dan moeten ze er wel ieder moment toegang tot hebben én variabel kunnen inleggen.

Wouters: “Zo moet je bij Binck Bank een vast bedrag afdragen. Dat het flexibeler moet kunnen zit nog helemaal niet in het systeem van veel banken en verzekeraars. Bij BrightPensioen kun je trouwens wel flexibel inleggen, maar je kunt niet overal bij als je ziek wordt of een tijdje minder werk hebt.”

Pensioen wordt bij ziekte een arbeidsongeschiktheidsverzekering

Zzp-pensioenen die nu beginnen op te komen hebben vaak wel de optie om pensioen uit te keren in tijden van arbeidsongeschiktheid. Zoals het ZZP-pensioen, dat bij ziekte een arbeidsongeschiktheidsverzekering wordt. Sinds de start hebben zich een paar duizend mensen aangemeld maar er valt nog veel terrein te winnen volgens Maarten Post, voorzitter van Stichting ZZP Nederland:

“De belangrijkste drempel is vertrouwen. Bij pensioenen denken mensen al snel aan snelle zuidas types in streepjespak met een te dure auto.” Voor de duidelijkheid: het ZZP-pensioen is géén pensioenfonds. Het is niet verplicht. En het is flexibel, je betaalt geen vast bedrag maar je kunt variabel inleggen. Als je drie jaar niets kunt missen is dat ook prima. Daarnaast: het ZZP-pensioen regelt niet alleen de inleg maar ook de uitbetaling. Dat is anders bij lijfrente. Voor uitbetaling daarvan moet je je inkopen bij een pensioenverzekeraar. Dat betekent dat je afhankelijk bent van de rente op dat moment. Bovendien, wat naar de pensioenverzekeraar gaat en wat je zelf overhoudt is vrij ondoorzichtig. En de uitkering is levenslang. Mooi als je heel oud wordt, maar als je twee jaar na je pensioen overlijdt krijgen nabestaanden meestal niets.”

Post hoopt daarom dat het ZZP-pensioen ook een voorbeeld voor de pensioenfondsen kan zijn. “Pensioenfondsen zitten in zwaar weer. We zoeken naar een nieuwe vorm van verzekeren waar huidige pensioenfondsen ook iets mee kunnen. Misschien komen we uiteindelijk wel tot een heel nieuw systeem.”

Later is vandaag

Maar wanneer moet je nou beginnen met sparen voor je pensioen? Hoe eerder, hoe meer je kunt sparen natuurlijk. Post: “Dat doe ik later wel, denk je. Maar later is vandaag. Natuurlijk is het voor sommigen simpelweg niet mogelijk om te sparen, omdat je onderneming nog te weinig oplevert. Post: “Met een omzet onder de €40.000 moet je niet gaan sparen voor een pensioen. De prioriteit van een ondernemer is immers allereerst het voortbestaan van het bedrijf. Daarna volgt het afdekken van inkomensrisco’s, daar hoort pensioen bij.” Post maakt zich het meest zorgen over jonge mensen die begonnen als flexwerker en toen niks opbouwden. “Vervolgens worden ze zelfstandig ondernemer maar hebben geen idee hoe dat werkt met pensioenen. Wij zien bij onze leden dat ze er ook weinig van afweten, terwijl de meesten toch hbo en hoger opgeleid zijn.”

Wouters is voor een Burger Service Model (BSM), zoals ze het zelf noemt. Bij dat BSM hoort een potje voor verzekeringen, voorzieningen en opleidingen dat aan jou gekoppeld is. En dus niet, zoals het nu is, aan de werkgever. Iedereen die een bijdrage levert aan de arbeidsmarkt, of dat nu in vaste dienst is of flexibel, draagt bij en krijgt daarmee toegang tot een stelsel van sociale zekerheden en voorzieningen. Vervolgens bepaal je zelf hoeveel je daar bovenop doet. Net als bij een zorgverzekering. Zo hoef je er minder over na te denken en wordt de drempel om pensioen op te bouwen lager.”

Wat voor mezelf de beste optie is? Ik weet het nog niet. Tijdens het schrijven van dit artikel zie ik mijn buurvrouw van 72 naar haar werk gaan: “Zo, Is dat niet zwaar?” “Ach nee, wat moet ik anders doen? Stilzitten, daar word je pas moe van.” Gewoon doorwerken, dat kan natuurlijk ook.

Meer lezen: 

• Een verslag van een bijeenkomst van de Werkvereniging over dit thema is hier terug te lezen
• Artikelen op ZiPconomy over de politiek & het ‘zzp-pensioen’ dossier vind je hier
• Op ZiPconomy: Acht manieren om als zelfstandige toch wat aan je pensioen te doen.