Freelancen als bijbaan: dé trend voor de toekomst?

MBO partners, een van de grootste dienstverleners voor opdrachtgevers van freelancers in de VS, laat elke jaar een ‘foto’ maken van het Amerikaanse ‘freelance landschap’. Dit stevige onderzoek is recent voor de achtste keer gehouden. En mede door die herhaling krijg je een aardig beeld van de trends in de VS.

De VS is Nederland natuurlijk niet…

Ik schreef al eerder: de VS is Nederland natuurlijk niet. Zo kent het land kent een heel andere dynamiek in de arbeidsmarkt (je komt er bijvoorbeeld makkelijker van vast personeel af). Ook is er andere wetgeving (in veel staten is het lastig freelancers inzetten) en zijn de arbeidsvoorwaarden anders (veel minder vakantie bijvoorbeeld, en minder mogelijkheid parttime te werken). Ten slotte is er ook een heel ander fiscaal regime, dat zorgt voor andere drijfveren van groei of krimp in het aantal freelancers.

Maar toch is het interessant

Toch geeft een dergelijk onderzoek altijd weer even food-for-thought. Om maar een paar belangrijke cijfers uit dat onderzoek te noemen:

• Het aantal ‘fulltime zelfstandigen’ (minimaal 15 uur per week, gemiddeld: 35 uur per week) is (wederom) gedaald.
• Het aantal ‘parttime zelfstandigen’ (minder dan 15 uur per week) is gedaald.
• Het aantal ‘af-en-toe independents’ (minimaal een keer per maand) groeit tamelijk spectaculair door: 16% méér ten opzichte van 2017, en 34% méér ten opzichte van 2016. Deze groep vormt nu een derde van alle zelfstandigen.

Deels omdat het moet, deels omdat het kan

Zo kloppen dus alle verhalen dat het aantal freelancers in de VS hard doorstijgt. Maar het gaat dan dus vooral om mensen die dat freelancen erbij doen. Oftewel: af en toe een klus. Deels omdat het ‘moet’, als noodzakelijke bijverdiensten, maar vooral ook: omdat het ‘kan’.

Het percentage zelfstandigen in de VS dat liever een baan heeft is overigens ook verder gedaald, al ligt dat cijfer van ‘gedwongen zelfstandigen’ nog wel fors hoger dan in Nederland.

In Nederland ongekende dynamiek

Over Nederland gesproken: de laatste KvK-cijfers over het afgelopen half jaar laten een ongekende dynamiek zien in de zzp-wereld. Nog nooit waren er zoveel starters. Aan de andere kant waren er ook nog nooit zoveel stoppers. En ook onder de zzp’ers in Nederland groeit vooral het aantal ‘parttime zelfstandigen’, deels zijn dat ook de ‘af-en-toe’-zelfstandigen.

In België: tot 500 euro geen belasting

België kent al een apart statuut voor ‘zelfstandigen in bijberoep’. Daar is net deze week een nieuw statuut bijgekomen: ‘Plussen’. Dat statuut biedt werknemers, zelfstandigen en gepensioneerden de mogelijkheid tot 500 euro per maand bij te verdienen zonder daarover belastingen te moeten betalen of sociale bijdragen (wat zelfstandigen in België ook doen). Dit geldt overigens alleen voor “verenigingswerk, diensten van burger aan burger of activiteiten in de deeleconomie.”

In België speelt onder andere dat het land een relatief hoog percentage ‘inactieven’ heeft. Deze maatregel, en eerdere maatregelen ter stimulering van het starten als zelfstandigen, zal daarmee hoogstwaarschijnlijk verband houden.

Is hosselen de toekomst?

Is ‘hosselen’, inkomsten genereren uit verschillende bronnen, een baan, af en toe een klus en dan misschien ook nog wat werk via deelplatformen als Airbnb, daarmee het beeld van de toekomst?  Die conclusie is misschien nog wat al te vroeg.

Het lijkt er in elk geval wel op dat het voor een groeiend aantal ‘werkenden’ aantrekkelijk is om (af en toe) een ‘klus’ ernaast te doen. Lekker concreet, een afgebakende taak, afgerekend worden op output in plaats van input, met veel zelfstandigheid en vrijheid. Kom daar maar eens om bij de gemiddelde baan.

Geen enkele werknemer meer

In The Economist van vorige week stond een essay over hoe een (fictief) adviesbedrijf over 10 jaar geen enkele werknemer meer heeft, maar alles binnen het bedrijf heeft opgeknipt in taken en klussen die vervolgens ‘in de markt’ gezet worden in de pool van freelancers (zijnde de ex-werknemers).

Zo ver zie ik het voor de meeste bedrijven, en werkenden, voorlopig echter niet komen. Dat het nuttig is om meer te denken ‘in taken dan in banen’, zoals Kevin Wheeler onlangs bepleitte, daar kan ik me dan wel weer iets bij voorstellen.

Voordelen voor de arbeidsmarkt

Freelance bijklussen heeft overigens ook wel voordelen voor de arbeidsmarkt, denk ik. Als vorm van loopbaanmanagement bijvoorbeeld: geef mensen de ruimte dingen naast hun reguliere baan te doen en ze blijven zich ontwikkelen. Ook als manier om aan het juiste talent te komen kan het zijn kracht bewijzen. Want naast de traditionele tweedeling ‘vast of zelfstandig’ komt er blijkbaar een groeiende tussengroep.

Dat vraagt de nodige creativiteit in het vinden en benaderen van juist dat deel van de arbeidsmarkt. Door opdrachten nu eens echt als opdrachten te zien, bijvoorbeeld, in plaats van als ‘tijdelijke banen’. Plus: mogelijk andere contract- en beloningsvormen.

Het lijkt me ook een trend waarmee de beleidsmakers in Den Haag rekening moeten houden. Bijvoorbeeld om de vaak gevreesde webmodule voor alle opdrachten tussen de 18 en 75 euro per uur alleen in te zetten bij wat langer lopende opdrachten en niet voor korte klussen.